شلیک به چشم دیدبانان محیط‌زیست

همدلی|  چند روز پیش، ۲۱ مهر ۱۴۰۳، محیط‌بان علی جمشیدیان، متوجه حضور شکارچیان غیرمجاز در این منطقه می‌شود، متخلفان با پروژکتور مشغول نورکشی و اقدام به شکار در محدوده پارک ملی و پناهگاه حیات وحش «موته» در  استان اصفهان بودند که طی تعقیب و گریز، شکارچیان غیرمجاز در حین حرکت با بیرون آمدن از پنجره خودرو به وسیله سلاح شکاری ساچمه زنی، به سمت خودرو و علی جمشیدیان که هدایت خودرو سازمانی را بر عهده داشت شلیک می‌کند. در اثر این شلیک، ساچمه به داخل چشم، صورت، سینه و دست جمشیدیان اصابت می‌کند. زدوخوردی که در این سال‌ها باعث کشته وزخمی شدن گاه شکارچیان هم شده و دردسرهای زیادی برای محیط بانان به وجود آمده است. و در این سال‌ها همچنین دیده شده که محیطبانان از حمایت چندانی برخوردار نیستند. لازم به یادآوری است بر اساس استاندارد جهانی هر یک ۱۰۰۰هکتار باید توسط یک محیط‌بان حفاظت شود. در ایران هر محیط بان از ۶۰۰۰هکتار حفاظت می‌کند. هم‌اکنون تعداد محیط‌بانان کشته شده، سه رقمی شده‌است که این تعداد، به غیر از محیط‌بانانی است که در حین انجام مأموریت از صخره پرتاب شده‌اند یا در تعقیب و گریز با متخلفان تصادف کرده و جان باخته‌اند.
اولین قانون دربارهٔ شکار در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۰۷ تدوین و تصویب شده‌است و در ۱۴ اسفند ۱۳۳۵ مقررات مستقل و نسبتاً جامعی در زمینه حفاظت از حیات وحش به تصویب مجلس وقت رسید و «کانون شکار و صید» تشکیل گردید که اعضاء آن را تعدادی از افراد علاقه‌مند به شکار و صید تشکیل می‌دادند، و به منظور اجرای قوانین تدوین‌شده وزیر کشور و رئیس ستاد ارتش وقت نیز به عضویت کانون مذکور درآمدند. در ۱۶ خرداد ۱۳۴۶ سازمان شکاربانی و نظارت بر صید جایگزین کانون شکار گردید و این سازمان رسماً به عنوان یک دستگاه مستقل دولتی فعالیت خود را با آموزش شکاربانان در سطح کشور آغاز و مناطق را نیز به عنوان پارک وحش مورد حفاظت قرار داد که در نهایت این موضوع امروز زیر نظر سازمان محیط زیست قرار دارد. با توجه به شرایط این شغل سخت که با افراد مسلحی به نام شکارچی روبه‌رو هستند، گاهی شاهد درگیری بین محیط‌بانان و شکارچیان غیرمجاز هستیم که به دلایل مختلفی باعث کشته و زخمی شدن یکی از طرفین می‌شود. به همین دلیل تاکنون بیش از ۱۲۰ نفر محیط‌بان در کل کشور در اثر عوامل مختلفی همچون شلیک مستقیم از سوی شکارچیان، سقوط از پرتگاه، سوانح رانندگی در حین خدمت کشته شده‌اند که سازمان حفاظت محیط زیست کشور همگی آنان را شهید می‌نامد ولی بنیاد شهید و امور ایثارگران تنها به چند مورد گواهی شهادت اعطا کرده‌است. سرهنگ جمشید محبت‌خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور گفت: نزدیک به ۱۲۱ محیط بان را از دست داده‌ایم که نزدیک به ۳۹ نفر آن‌ها در بنیاد شهید ثبت شده اند و مابقی شهدای خدمت هستند که جان خودشان را در راستای حفاظت و پاسداری از محیط زیست و حیات وحش از دست داده اند. وی افزود: نزدیک به ۳۷۹ نفر از محیط بان های کشور نیز جانباز هستند که این عزیزان سلامت خود در راه خدمت‌گذاری از دست داده اند و با توجه به شرایط فیزیکی خود، هنوز مشغول انجام وظیفه هستند. فرمانده یگان حفاظت محیط زیست با اشاره به کمبود نیروی انسانی تاکید کرد: ما با کمبود شدید نیرو روبرو هستیم، برابر چارت سازمانی ما باید نزدیک به ۸۰۰۰ محیط‌بان داشته باشیم، اما اکنون تقریباً ۴۰۰۰ نیرو در کل کشور داریم. ما برای جذب محیط‌بان یک سهمیه ۱۰ساله و سالانه ۲۵۰ نیرو داریم که اگر بتوانیم هر سال ۲۵۰ محیط بان را جذب کنیم، باز هم در یک بازه ۱۰ ساله همین تعداد از محیط‌بانان‌های ما بازنشسته می‌شوند و عملاً از نظر کمیتی اتفاق خاصی در این حوزه نخواهد افتاد.
قانون حمایت قضایی و بیمه ای از مأموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی
طبق قانون مأموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی که در قالب دستورالعمل تشکیل یگان‌های حفاظت در دستگاه‌های اجرایی تسلیح و ضابط خاص قضائی محسوب می‌شوند، صرفاً در خصوص بندهای (۱)، (۲) و (۳) ماده (۳) قانون به‌کارگیری سلاح توسط مأمورین نیروهای مسلح در موارد ضروری مصوب ۱۸/۱۰/۱۳۷۳ حق به‌کارگیری سلاح در انجام وظایف و مأموریت‌های سازمانی خود را دارند. مأموران مزبور از حیث تکالیف، وظایف و مسؤولیت‌های کیفری و مدنی ناشی از به‌کارگیری سلاح در موارد مذکور مشمول قانون فوق‌الذکر می‌باشند. دستگاه‌ اجرایی مربوطه از حیث تکالیف خود در قبال مأموران موضوع این ماده از جمله پرداخت دیه و جبران خسارت، مشمول قانون مذکور است. ... قانون فوق مشتمل بر چهار ماده و سه تبصره در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ بیست و سوم اردیبهشت‌ماه یکهزار و سیصد و نود و نه مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۷/۳/۱۳۹۹ به تأیید شورای نگهبان رسید.
اگر چه این قانون در مرحله‌ی عمل که مشکلی برای محیطبانان به وجود می‌آید ابهاماتی دارد اما می‌تواند به عنوان حامی این قشر زحمتکش جامعه حداقلی از حمایت را انجام دهد و آنها را که در اغلب موارد به وظایفشان عمل کرده‌اند تنها نگذارد. در این سال‌ها موارد متعددی داشته ایم که برای آنها مشکلات قضایی پیش آمده و گاه حکم زندان گرفته اند.
 بهبود شرایط محیط‌بانان، گامی حیاتی برای حفاظت از محیط زیست
محیط‌بانان، قهرمانان گمنامی هستند که برای حفاظت از طبیعت و حیات وحش، جان خود را به خطر می‌اندازند. شرایط کاری سخت، حقوق ناچیز و امکانات محدود، از جمله چالش‌های اصلی این قشر زحمتکش است. بهبود شرایط محیط‌بانان، نه تنها به نفع خود آن‌ها، بلکه به نفع کل جامعه و محیط زیست است.
افزایش انگیزه و بهره‌وری: بهبود شرایط کاری و معیشتی، انگیزه محیط‌بانان را برای انجام وظایفشان افزایش می‌دهد و در نتیجه، بهره‌وری آن‌ها در حفاظت از محیط زیست بیشتر خواهد شد.
جذب نیروهای متخصص: شرایط بهتر، افراد متخصص و علاقه‌مند به محیط زیست را به این حرفه جذب می‌کند و به ارتقای سطح کیفی نیروهای محیط‌بانی کمک می‌کند.
کاهش تخلفات زیست محیطی: حضور فعال و مجهز محیط‌بانان در مناطق تحت حفاظت، باعث کاهش تخلفات زیست محیطی مانند شکار غیرمجاز، تخریب زیستگاه‌ها و آلودگی محیط زیست می‌شود.
حفظ تنوع زیستی: با حفاظت موثر از محیط زیست توسط محیط‌بانان، تنوع زیستی کشور حفظ شده و از انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی جلوگیری می‌شود.
افزایش حقوق و مزایا: پرداخت حقوق و مزایای مناسب و متناسب با سختی کار، یکی از مهمترین راهکارها برای بهبود شرایط محیط‌بانان است.
تامین تجهیزات مناسب: تامین تجهیزات مدرن و مورد نیاز مانند خودروهای مناسب، لباس‌های مخصوص، اسلحه و تجهیزات ارتباطی، به محیط‌بانان کمک می‌کند تا با امنیت و کارایی بیشتری به ماموریت‌های خود بپردازند.
تامین بیمه مناسب: پوشش بیمه‌ای مناسب برای حوادث و بیماری‌های شغلی، از جمله مواردی است که باید برای محیط‌بانان در نظر گرفته شود.
آموزش‌های تخصصی: برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی و به‌روزرسانی دانش محیط‌بانان، به آن‌ها کمک می‌کند تا با روش‌های نوین حفاظت از محیط زیست آشنا شوند.
حمایت‌های قانونی: تقویت قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از محیط زیست و حمایت از محیط‌بانان، از جمله مواردی است که باید به آن توجه شود.
در پایان باید گفت با توجه به وسعت مناطق تحت حفاظت و کمبود نیروی محیط‌بانی، افزایش تعداد این نیروها ضروری است. افزایش آگاهی عمومی نسبت به نقش و اهمیت محیط‌بانان و ارتقای جایگاه اجتماعی آن‌ها، می‌تواند به انگیزه و روحیه این افراد کمک کند. بهبود شرایط محیط‌بانان، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار است. با توجه به اهمیت این موضوع، انتظار می‌رود مسئولان و مردم جامعه، توجه بیشتری به وضعیت محیط‌بانان داشته باشند و برای بهبود شرایط آن‌ها تلاش کنند.