پخش رایگان، حقِ پخش هم رایگان!

همدلی|  ستاره قاسمی: موضوع «حق پخش» در ایران به ویژه در زمینه فوتبال، سال‌هاست مورد مناقشه قرار گرفته و میان صداوسیما و اهالی فوتبال همچنان اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. در حالی که فوتبال یکی از محبوب‌ترین ورزش‌ها در کشور است و تماشای مسابقات آن جزو تفریحات اصلی مردم به شمار می‌آید، صداوسیما در پرداخت حق پخش این مسابقات به فوتبال‌ها به طور مستمر امتناع کرده است. این مسئله در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های بزرگ در روابط صداوسیما و فدراسیون فوتبال تبدیل شده است.
حق پخش به معنای پرداخت مبلغی برای پخش زنده مسابقات ورزشی، نمایش فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی است که حقوق آن به سازمان‌های مختلف تعلق دارد. به عبارت دیگر، زمانی که یک شبکه تلویزیونی برای پخش یک مسابقه ورزشی، فیلم سینمایی یا برنامه خاص هزینه‌ای پرداخت می‌کند، این هزینه به عنوان «حق پخش» شناخته می‌شود. این هزینه معمولا به تولیدکنندگان محتوا، فدراسیون‌های ورزشی یا سازمان‌های مرتبط پرداخت می‌شود.
در اکثر کشورها، رسانه‌های دولتی و خصوصی برای پخش مسابقات بزرگ ورزشی مانند جام جهانی فوتبال، المپیک یا لیگ‌های معتبر هزینه‌های زیادی پرداخت می‌کنند. این هزینه‌ها معمولا از طریق تبلیغات، فروش بلیت یا قراردادهای تلویزیونی جبران می‌شود. با این حال، در ایران، صداوسیما به عنوان تنها رسانه تلویزیونی ملی، بیشتر این مسابقات را بدون دریافت هزینه از مردم و با کیفیت بالا به نمایش می‌گذارد.
در ایران، مسئله حق پخش تلویزیونی از مدت‌ها پیش مورد بحث بوده است. به گفته رئیس سازمان صداوسیما، در حالی که در سایر کشورها مردم برای تماشای این نوع مسابقات باید مبلغی را بپردازند، در ایران صداوسیما تمامی این مسابقات را به صورت رایگان و با کیفیت 4K پخش می‌کند. او تأکید دارد صداوسیما موظف است رویدادهای بزرگ ورزشی را پوشش دهد و آن‌ها را به صورت رایگان در اختیار مردم قرار دهد، چرا که هیچ‌کس در ایران برای استفاده از برنامه‌های تلویزیونی پولی پرداخت نمی‌کند.
با این حال، این سیاست صداوسیما با اعتراض‌های زیادی مواجه شده است. انتقاد اصلی این بوده که صداوسیما به‌جای پرداخت حق پخش به فوتبال و دیگر ورزش‌ها، بیشتر ترجیح می‌دهد این مسابقات را بدون پرداخت هزینه به تولیدکنندگان و فدراسیون‌ها پخش کند. این موضوع باعث شده فوتبال ایران و سایر رشته‌های ورزشی به دلیل کمبود منابع مالی و حمایت‌های لازم دچار مشکلات زیادی شوند.
آیین‌نامه حق پخش چه شد؟
در جدیدترین تحولات، رئیس سازمان صداوسیما اعلام کرده پیش‌نویس آیین‌نامه پیشنهادی برای تعیین حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی آماده شده و به زودی در کمیسیون تخصصی دولت مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این پیش‌نویس بر اساس پیشنهاد صداوسیما، بر این اساس استوار است که دولت باید هزینه حق پخش مسابقات داخلی را به صداوسیما پرداخت کند و سپس صداوسیما این مسابقات را به صورت رایگان در اختیار مردم قرار دهد. این پیشنهاد از آنجا نشأت می‌گیرد که در حال حاضر، صداوسیما هیچ‌گونه مبلغی برای پخش مسابقات داخلی پرداخت نمی‌کند، در حالی که این موضوع برای مسابقات خارجی پرداخت می‌شود. اگر این آیین‌نامه به تصویب برسد، می‌تواند به حل مشکل پرداخت نکردن حق پخش و تسهیل روند پرداخت‌ها کمک کند.
با وجود تمامی تلاش‌ها برای حل مسئله حق پخش در ایران، هنوز هم نبود توافق در این زمینه و کشمکش‌های مختلف میان صداوسیما، فدراسیون‌ها و وزارت ورزش ادامه دارد. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت حمایت مالی از ورزش‌ها و تأمین منابع مالی برای ادامه فعالیت‌های ورزشی در کشور است. حال باید دید با تصویب آیین‌نامه پیشنهادی، این مناقشات به کجا خواهد رسید و آیا به واقع مسئله حق پخش به نفع ورزشکاران و توسعه ورزش‌های داخلی حل خواهد شد یا خیر.
البته چالش‌های مرتبط با حق پخش تلویزیونی در ایران به‌ویژه در حوزه فوتبال، همچنان ادامه دارد. با وجود سال‌ها بحث و تبادل نظر، هنوز هیچ راه‌حل جامع و قطعی برای این موضوع در سطح سیاست‌گذاری کشور وجود ندارد. این مسئله به‌طور خاص به مناقشه‌ای میان صداوسیما و فدراسیون فوتبال ایران تبدیل شده که در آن هر دو طرف از حمایت‌های مالی و منابع مورد نیاز سخن می‌گویند.
پیامدهای اقتصادی پرداخت نشدن حق پخش
یکی از پیامدهای اصلی پرداخت نشدن حق پخش مسابقات ورزشی، به‌ویژه فوتبال، بر کمبود منابع مالی و حمایت از ورزش‌های داخلی تأثیر می‌گذارد. در حال حاضر، بسیاری از فدراسیون‌های ورزشی و تیم‌های فوتبال برای تأمین هزینه‌های خود با مشکلات زیادی مواجه هستند. این در حالی است که برخی از کشورهای دیگر با دریافت مبالغ هنگفت از رسانه‌ها برای پخش مسابقات ورزشی، به این ورزش‌ها کمک‌های مالی می‌کنند و در عین حال از اعتبار بالایی برخوردار هستند.
در ایران، این کمبود منابع مالی به وضوح در رشته‌هایی مانند فوتبال، والیبال و بسکتبال نمایان است. فدراسیون‌ها مجبور هستند به دنبال راه‌های جایگزین برای تأمین منابع مالی خود باشند؛ از جمله فروش بلیت، حمایت‌های تجاری یا جذب اسپانسرهای داخلی و خارجی، اما هنوز نمی‌توان از این راه‌ها به عنوان جایگزینی برای سیستم پرداخت حق پخش تلویزیونی به‌طور کامل استفاده کرد.
آینده حق پخش در ایران
اگر پیش‌نویس آیین‌نامه پیشنهادی صداوسیما به تصویب برسد، این می‌تواند تحول بزرگی در نحوه تعامل صداوسیما و ورزش‌ها ایجاد کند. به گفته رئیس صداوسیما، این آیین‌نامه به‌ویژه برای روشن کردن چگونگی تسهیم منابع مالی میان رسانه‌ها، فدراسیون‌ها و وزارت ورزش طراحی شده است. این اصلاحات می‌تواند به حمایت مالی از ورزش‌ها و رفع برخی مشکلات موجود کمک کند.
با این حال، چالش اصلی در این زمینه این بوده که ممکن است محدودیت‌های بودجه‌ای دولت مانع از پرداخت کامل حق پخش مسابقات داخلی شود. در حال حاضر، بسیاری از برنامه‌ها و رویدادهای ورزشی در ایران بدون اینکه هزینه‌ای از طرف مردم دریافت شود، به صورت رایگان پخش می‌شوند، اما اگر هزینه‌ها افزایش یابد، این ممکن است فشار مالی بر روی صداوسیما وارد کند و نحوه مدیریت منابع مالی آن را تغییر دهد.
مسئله حق پخش در ایران موضوعی پیچیده است که تأثیرات زیادی بر توسعه ورزش‌های مختلف و به‌ویژه فوتبال دارد. با توجه به اینکه صداوسیما موظف به پخش رایگان مسابقات است و از سوی دیگر، فدراسیون‌ها نیاز به منابع مالی دارند، باید راهکارهایی پیدا شود که منافع هر دو طرف را در نظر بگیرد. تصویب آیین‌نامه پیشنهادی می‌تواند به‌عنوان گامی مهم در این راستا تلقی شود، اما تا زمانی که منابع مالی کافی برای پرداخت حق پخش تأمین نشود، حل این مشکل نیازمند بررسی‌های بیشتر و همکاری‌های بیشتر میان صداوسیما، دولت و وزارت ورزش است.