شتابزدگی در نقد دولت چهاردهم

همدلی| آرزو بخشنده: روایت‌ها از رئیسی  و دولتش همزمان با مراسم مذهبی روزهای گذشته وارد مرحله جدیدی شده است. اسطوره‌سازی و تقدیس که قبل از انتخابات در دستور کار بود و با یک وقفه در تبلیغات مواجه شد، این بار با ورود برخی مداحان و ریشه‌های فکری این جریان به شکل معناداری در تریبون‌ها مورد توجه قرار گرفت. گرچه دقیقا مشخص نیست که کارکردهای این جریان در آینده چگونه می‌خواهد نقش‌های جدیدی را در سیاست بسازد، اما سازوکار “دولت درسایه” جلیلی همراه با تریبون‌های سیاسی و مذهبی احتمالا با رصد پزشکیان و دولتش، رویه «نقد آینده» را همانگونه که در دولت سیزدهم با اتخاذ سیاست «نقد گذشته» به پش بردند، در بزنگاه‌ها پی خواهند گرفت.
محورهای در دستور کار نقد تندروها
نشانه‌های هفته گذشته از فضای مجازی و تلاش‌هایی که در راستای انتخاب کابینه و پیش‌گویی درباره سختی‌های دوران پزشکیان برای مردم شده، جدیت رقیب را برای ایجاد ناامیدی و پشیمان‌سازی نشان می‌دهد. دولت پزشکیان با سه موضوع و محور مهم در مقابل این جریان و مواجهه با امیدهایی که به مردم داده، رو به روست: اهم سخنان او در رقابت‌های انتخاباتی و بعد از آن را باید بر رفع تحریم‌ها و مذاکرات، حل چالش حجاب و فیلترینگ و محدودیت‌ها در کشور دانست. گرچه این سه موضوع بسیار مهم و کلیدی هستند اما هر یک از این موضوعات دقیقا نقطه تمرکز تندروهایی است که هم تریبون دارند و هم در دستگاه‌ها و نهادهای مختلف گرایش فکری خود را هدایت می‌کنند. شاید بر همین اساس بوده که حتی در تریبون‌های محرمی پزشکیان، مسئله وحدت و اجماع ملی بر سر چالش‌ها به تکرار مطرح شده است. اما آیا رقیب پزشکیان و تفکر مقابل او سر بازایستادن از مواضع خود یا اراده اجماع برای حل موضوعات مهم را دارد؟
حتی گذرا و سردستی هم می‌توان به این اصل لایتغیر در دولت پزشکیان استناد کرد که او با مقدمه وحدت برای رسیدن به حل مسائل با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم خواهد کرد. اینکه هسته قدرت در ایران با او همراهی خواهد کرد یا اینکه تندروها سرعت‌گیر و مانع ایجاد وفاق و حل مشکلات کلان خواهند شد، سوالاتی هستند که پاسخ به آنها کمی زمان می‌طلبد اما رویه موجود نشانه‌های جدی در پیش‌بینی‌های امروز دارد. با کمی توقف، بعد از شکست، جلیلی و اطرافیانش استراتژی نقد آینده را به پیش می‌برند. “علم‌الهدی” در نمازجمعه هفته گذشته به صراحت تکلیف نظام را برخورد با اقتدار در موضوع حجاب عنوان کرده و امر به معروف و نهی از منکر را درسقف تذکار و انذار ندیده و گفته است این موضوع باید در جامعه جاری باشد، حتی اگر نیاز به برخورد فیزیکی داشته باشد.
نباید به عقب بازگردیم!
در همین حال “جمیله علم‌الهدی” در مراسم مذهبی زنجان این‌گونه اظهار نظر کرده که «معنای واقعی زندگی به معنای ارزش‌ها و مسوولیت‌ها در دولت سیزدهم تبدیل شد، لذا این راه باید تداوم داشته باشد و نباید به گذشته بازگردیم و با عملکردمان باعث رنجش و ناامیدی مردم شویم.» جمیله علم‌الهدی با تاکید بر اینکه شهید رئیسی اسلامیت جمهوری اسلامی را معنا کرد، تصریح کرد: «اگر این راه ادامه پیدا نکند، چه می‌شود؟ نکند افرادی که در مراکز قدرت قرار می‌گیرند به گذشته برگردند و حصارهای فرقه‌ای، قومی و تفرقه‌ای باعث ناامیدی و یأس مردم شود.» وی با تاکید بر اینکه اگر کسانی که مشغول تقسیم قدرت هستند، به وحدت و اسلامیت جمهوری توجه نکرده که توسط شهید رئیسی معنا و عینی شد، مردم نگران می‌شوند، تصریح کرد: «شایسته نیست از راهی که آمدیم به عقب برگردیم، این کشور در جهان موفق شده و عزّتی به دست آورده و قدرتمند شده و لازم است از این دستاوردها صیانت شود.»این سخنان علم‌الهدی همان دستورالعملی است که جریان فکری جلیلی به شدت از آن دفاع می‌کند. درون سخنان همسر رئیسی تضاد عینی با همه محورهای تبلیغی پزشکیان دیده می‌شود؛ از مذاکره و رفع تحریم گرفته تا مسئله حجاب و فیلترینگ.
دوگانه مقاومت و توسعه؟
“محمدمهدی میرباقری” که از او به عنوان مرکز فکری جلیلی و اطرافیانش نیز یاد می‌کنند همزمان با سخنان علم‌الهدی به بیان همان نکات پرداخته و در مراسم « ملّت ابراهیم»  با بیان اینکه کسی که می‌خواهد دولت بسازد به یک جامعه آرمانی فکر می‌کند، تصریح کرد: «دو الگو برای سیاست‌ورزی کلان در کشور بیان شده که اولین آن معطوف به نظم مستقر جهانی است که می‌خواهد مسائل کشور را ناظر به آن حل کند.  رویکرد دیگر نیز الگوی پیشرفت کشور را بر اساس تحول در نظم جهانی طراحی می‌کند. کسانی که می‌خواهند مبتنی بر نظم مستقر سیاست ورزی کنند، همیشه ما را با دوگانه مقاومت و توسعه روبرو کردند و مقاومت را در منافات با پیشرفت بیان می کنند.»وی ادامه داد: «در این زمینه گفت‌وگو و مقالات زیادی مطرح شده است مانند مقاله «ثروت ملی یا قدرت‌ملی؟ اولویت با کدام است؟» که صراحت دارد سال‌ها از اقتصاد به سیاست یارانه می‌دادیم و ثروت ملی را خرج مشاجرات و منازعات جهانی می‌کردیم. بنابراین باید ریل عوض شود. سیاست‌های شهید رئیسی به دنبال تحول نظم جهانی بود. از این‌رو در برابر زیاده‌گویی‌ها استقامت کرد. دولت شهید رئیسی در معرض خطر تحریف و حتی تخریب بوده که به ناچار باید نهضت روایتگری این دولت را در آینده به طور مستمر و بدون تقابل با دولت جدید انجام و پیگیری کنیم.»بنابر روایت رسا، وی بیان داشت: «باید در روایت دولت سیزدهم سبقت بگیریم و اجازه مطرح شدن روایت دیگری را ندهیم؛ باید مراقبت کنیم که روایت محاسن و خصوصیات اخلاقی شهید رئیسی موجب نشود که شخصیت وی از دولتش جدا شود. سیدحسن نصرالله تأکید کرده است که نیاز به رئیس جمهور الگو داریم که سیدابراهیم رئیسی چنین لیاقتی داشت و دولت در تراز را رقم زد.»
تقدیس و کارآمد نمایی
اما سوال این است که آیا بدون نقد دولت پزشکیان، امکان تبیین رئیسی و جلیلی در دولت سایه وجود دارد؟ نقطه تلاقی این دو تفکر که یکی حالا قدرت را به دست گرفته و دیگری قرار است در سایه و به استناد دستاورد دولت سیزدهم اندیشه خود را به ثبت برساند کجاست؟ آیا اسطوره‌سازی بر مبنای 13 میلیون رای جلیلی با توجه به ریزش‌هایی که درآرای اصولگرایان ایجاد شد امکانپذیر است؟ اولین اقدام تندروها احتمالا تلاش برای تقدیس و کارآمد نشان دادن دوران رئیسی است که بتواند در قبال ناکامی‌ها یا کامیابی‌های پزشکیان بعد انتخابات وضعیت موجود را نقد کند. مثال آن را می‌توان در توئیت قابل تامل عضومرکزی جبهه‌پایداری دید، توئیتی که “سید مصطفی موسوی‌نژاد” عضو شورای مرکزی جبهه پایداری، در شبکه اجتماعی ایکس پستی منتشر کرد و ساعاتی پس از انتشار آن را حذف کرد. عضو جبهه پایداری که در توییتی به روایت خواب دیدن یک فرد درباره ابراهیم رئیسی پرداخته و نوشته بود: امشب “محمدرضا طاهری” وسط مداحی یه جمله گفت، همه رو سوزوند: یکی از بزرگان مورد وثوق، خواب شهید رئیسی رو دیده. شهید اون دنیا هم به شدت فعالیت می‌کرده. گفتن حاج آقا اینجا دیگه جای استراحت هست، چرا اینقدر جنب‌وجوش دارید؟ شهید رئیسی گفته داریم با حاج‌قاسم مقدمات ظهور را فراهم می‌کنیم.» چند ساعت بعد از انتشار این توییت، وی مجددا نوشت:«با عرض سلام. ‏توییتی زده بودم و نقلی از محمدرضا طاهری در مورد یک خواب کرده بودم. ‏با توجه به اینکه ممکن است آن نقل دقیق نباشد آن را حذف کردم!»
دولت سایه و منابع تحقق شعارها
البته طیف مقابل در برابر این دیدگاه‌ها آرام ننشسته و وارد میدان شده است. “غلامحسین کرباسچی” در نقد نگاه اطرافیان جلیلی معتقد است: «برنامه یعنی اینکه بگویند قرار است شعارهایشان را چگونه اجرا کنند، از کجا شروع کنند و با چه منابعی و به چه صوت محقق کنند. گفتن حرف‌های کلی و شعاری فایده‌ای ندارد. البته آن‌ها حزب نبودند. اگر هم بودند در سایه بودند. همان‌طور که دولتشان در سایه بود. ظاهراً حزبشان هم در سایه بود و مابقی نیز بر اساس رودربایستی و نگرانی از روی کار آمدن جناح چپ، دنباله‌رو آن‌ها بودند. و الا خیلی از آن‌ها نه آقای جلیلی را قبول داشتند نه حرف‌های او را. چرا که در رقابت‌های آن دوره از انتخابات ریاست جمهوری که آقایان رضایی و ولایتی حضور داشتند، این حرف‌هایی را که آقای جلیلی مطرح می‌کرد، آنها رد می‌کردند.»
سعید جلیلی باید از سایه به آفتاب بیاید
“نقوی حسینی” فعال سیاسی اصولگرا نیز در گفت‌وگویی با خبرآنلاین گفته: «بعد از پیروزی پزشکیان ما شاهد ادامه‌دار بودن بداخلاقی‌ها هستیم، در حقیقت دولت پزشکیان هنوز شکل نگرفته و تنفیذ ریاست جمهوری صورت نگرفته، شاهد حمله‌ها و تخریب‌ها هستیم تا جایی که حامیان او کلیپ‌های بسیار ناهنجار در فضای مجازی منتشر می‌کنند از همین الان علیه دولت فعالیت می‌کنند، گروکشی می‌کنند، خط و نشان می‌کشند، یکی از کسانی که خط و نشان کشیده خود جلیلی است که می‌گوید ما هستیم، برخورد می‌کنیم، جلوگیری می‌کنیم، حرف می‌زنیم، تذکر می‌دهیم و غیره. فکر می‌کنم همانطور که آقای پورمحمدی هم گفت، بهتر است جلیلی از سایه به آفتاب بیاید و مانند یک کنشگر سیاسی عمل کند. اینکه دولت را نقد کنیم و ایرادات آن را بگوییم که اشکالی ندارد، پزشکیان همیشه می‌گوید که شما مردم باید اعتراض کنید و اگر خوب کار نکردم، انذار کنید.»وی درباره کیفیت‌بخشی تندروها به رای جلیلی در مقابله با آرای پزشکیان معتقد است: «در هر صورت جلیلی این مقدار رأی را آورده و کیفیت‌سنجی آراء موردی را حل نمی‌کند. البته آن طرف هم ۱۷ میلیون رأی است و ۵۰‌درصدی که اصلا رأی ندادند، اگر جلیلی را می‌پسندیدند، می‌آمدند و رأی می‌دادند. لذا در حال حاضر به فکر آنها باشیم و تلاش کنیم برخورد مثبت داشته باشیم تا جامعه ما را بپذیرد، وقتی جامعه ما را نمی‌پذیرد در خود باید تجدیدنظر کنیم نباید به دیگران بپردازیم، باید در خودمان تجدیدنظر کنیم.»