دونگاه متفاوت به اقتصاد کشور

همدلی| گروه اقتصاد: روز گذشته وزیر اقتصاد با گله از برخی اقتصاددانان و رسانه‌ها که از اصطلاح زمین سوخته برای میراث باقیمانده از دولت سیزدهم استفاده می‌کنند گفت که با توجه به دستاوردهای دولت، این تعبیر، بی‌انصافی است.
این روزها برخی از رسانه‌ها و کارشناسان اقتصاد با ارائه تصویری از وضعیت فعلی اقتصاد، معتقدند که عملکرد دولت سیزدهم باعث شده تا دولت پزشکیان، میراث‌دار اقتصادی بحران‌زده و نابه‌سامان شود که حل مشکلات و ناترازی‌های موجود در آن، به این سادگی‌ها قابل انجام نیست. در مقابل دولتمردان فعلی معتقدند که عملکرد آنها در حوزه اقتصاد، قابل دفاع است و از همین رو معتقدند که آنها باعث این حجم از مشکلات موجود در اقتصاد کشور نیستند.
«احسان خاندوزی» در این باره گفت: برخی رسانه‌ها از اصطلاح زمین سوخته برای عملکرد دولت سیزدهم استفاده کردند که با توجه به دستاوردهای دولت بی‌انصافی است. بانک جهانی گزارش خود درباره عملکرد اقتصاد ایران در سال‌های اخیر را منتشر کرده و معتقد است در میانه یکی از پرتنش‌ترین مناطق جهان، ایران توانسته به رشد اقتصادی پایدار بالای 5درصد برسد و بیش از 6.5 میلیون نفر را نیز از زیر خط فقر خارج کند.
وی در پاسخ به سوالی در مورد وضعیت استقراض از بانک مرکزی در پایان دولت سیزدهم گفت: در مقایسه با سال 1400 که خزانه دولت با 50همت بدهی تنخواه بانک مرکزی تحویل شد، در سال 1401، 1402 و 1403 بدون استقراض تنخواه از بانک مرکزی بودجه عمومی دولت را پشت سر گذاشتیم و در مرداد آخرین گزارش عدد و رقم آن ارائه خواهد شد.
دولت سیزدهم فقط استقراض و خلق تورم کرد
در همین زمینه ولی یک عضو اتاق بازرگانی می‌گوید: دولت پزشکیان باید در گام نخست به رفع کسری بودجه بپردازد که برای این کار استفاده از مالیات و چاپ پول، خودش تشدید بیماری است و تنها راه استفاده از سرمایه خارجی است.
«دانیال شمسیان» به انتخاب گفت: بدهی‌های دولت که سابقه هم دارد ریشه در کسری بودجه دارد. اینکه درآمد‌های دولت کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد، باعث گسترش کسری بودجه است. آقای جلیلی در مناظره‌ها مدام اشاره می‌کردند که در سال 97 آقای روحانی گفته بود اگر FATF امضا نشود، نمی‌توانیم حقوق دهیم اما الان حقوق می‌دهیم. این حقوق‌دادن‌ها خودش را در آنجا نشان داده که دولت از منابع بانک‌ها استقراض کرده و برای مردم تورم خلق کرده است. هزینه حقوق دادن دولت رئیسی را مردم پرداخت کردند. دولت رئیسی توانایی خلق درآمد جدید نداشت و بودجه دچار کسری شد.
وی درباره راهکار عبور از بحران بدهی‌های دولت بیان کرد: راهکار‌های رفع بدهی‌های دولت مشخص است. اولین راه افزایش مالیات است ولی یک درصد افزایش مالیات طبق تجربه دیگر کشور‌های جهانی، 2درصد کاهش تولید ناخالص داخلی به دنبال دارد. اگر نتوانیم به اقتصاد جهانی بگردیم، راه دیگر چاپ پول است که باز هم در به همان پاشنه خواهد چرخید. راه سوم ایجاد انضباط مالی در داخل و تلاش برای ارتباط با جهان است. راه‌حل سوم ما را به چرخه به‌سازی برمی‌گرداند وگرنه هیچ آینده روشنی نخواهیم داشت. اگر دوباره دولت در سایه داشته باشیم که با هدایت دشمنان خارجی کشور وضعیت اقتصادی ما را قفل کند، پزشکیان 830 همت بدهی را به 4830 همت تبدیل می‌کند.
نهادهایی مثل صداوسیما نباید بودجه بگیرند
شمسیان اظهار داشت: دولت پزشکیان باید در گام نخست به رفع کسری بودجه بپردازد که استفاده از مالیات و چاپ پول، خودش تشدید بیماری است و تنها راه استفاده از سرمایه خارجی است. برخلاف سایر اقتصاد‌های دنیا، ایران درگیر تحریم است که باعث شده به پول‌هایمان دسترسی نداشته باشیم. به گفته قالیباف، ناچاریم با 30درصد هزینه بیشتر به درآمد‌های خودمان دسترسی داشته باشیم. راهکار کوتاه‌مدت، کاهش هزینه‌های دولت است. دولت مستقر البته در حال هزینه‌سازی بیشتر است. پزشکیان باید به نهاد‌هایی که مصرف بودجه دارند، برمبنای عملکرد بودجه بدهد. مثلاً صداوسیما چند درصد مردم را پوشش می‌دهد؟ این همه بودجه مصرف می‌کند و مخاطب هم ندارد؟ دولت باید توجه داشته باشد که کسری بودجه ریشه در خودش دارد.
دولت قبلی، رئیس اتاق بازرگانی را به زور برکنار کرد
عضو اتاق بازرگانی ایران درباره انتظارات بخش خصوصی و جامعه از پزشکیان اشاره کرد: خواهشی از پزشکیان دارم که ارتباطش با مردم را قطع نکند. مشکل دولت روحانی این بود که با مردم حرف نمی‌زد و خطابش به حاکمیت بود. در تمام تصمیمات سختی که باید مردم همکاری کنند، باید مردم همراه دولت شوند. آنچه بخش خصوصی از دولت انتظار دارد، این است که درباره تصمیمات مرتبط با منافع و آینده بخش خصوصی است، از اتاق بازرگانی کسب نظر شود. اتاق بازرگانی کمیسیون‌های مختلفی دارد که ریزترین مسائل اقتصادی را بررسی می‌کند و دانش خوبی درون آن نهفته است. در دولت قبل با این حالت مواجه بودیم که به زور رئیس اتاق بازرگانی را با فشار شخص رئیس‌جمهور برکنار کردند.
میراث دولت سیزدهم، بنایی در آستانه ویرانی است
شمسیان درباره میراث اقتصادی دولت سیزدهم گفت: با تمام احترامی که برای بسیاری از دولتمردان قائلم اما خروجی دولت، همین وضعیت آشفته فعلی است. می‌گویند با 200 کشور ارتباط داریم اما خود مخبر می‌گوید با هر کشوری قرارداد بستیم آمریکا مانع شد. در دولت سیزدهم یک ارتباط بسیار نادرست با دنیا داشتیم. از لحاظ مالی ارتباط ما با جهان قطع است. تورم کمرشکن هم یکی از میراث‌های دولت رئیسی است. الان نزدیک 5 ماه است که هیچ ثبت سفارشی انجام نمی‌شود و همین که با قحطی مواجه نیستیم، یک معجزه است. میراثی که برای پزشکیان مانده، اگر نگوییم یک خرابه، شاید یک بنای در آستانه ویرانی است. این بنا نیاز به یک همت دسته‌جمعی دارد. انشالله مخالفان ناصادق و ضدتوسعه پزشکیان نتوانند چرخ‌های توسعه کشور را دچار بحران کنند.
بدهی دولت سیزدهم بالای 10هزار همت است
یک اقتصاددان هم در واکنش به گزارش خاندوزی درباره عدد بدهی دولت می‌گوید: این اعداد و ارقام گمراه‌کننده است و عدد بدهی دولت بیش از اینها و بالای ۱۰هزار همت است.
«غلامرضا سلامی» در گفت‌وگو با خبرآنلاین توضیح می‌دهد: بدهی‌ای که صرفا دولت به بانک‌ها دارد، حدود ۱۱۰۰ همت است که ۵۰درصد آن تقریبا در همین دوره سه سال گذشته ایجاد شده است. بدهی‌ای که دولت به تامین اجتماعی دارد، ۷۰۰ همت است. چند بدهی دیگر هم داریم و یکی از آنها، اوراق (سررسید سه ساله) است که حدود ۸۵۰ همت است.
سلامی می‌گوید: علاوه بر اعداد و ارقامی که از اطلاعات مرکز پژوهش‌های مجلس و بانک مرکزی استخراج شده، دولت رقم وحتشناکی بابت تامین زیان‌های سنواتی بانک‌ها و شرکت‌های دولتی بدهی دارد. شما حساب کنید مثلا بانک ملی که چند ده هزار میلیارد تومان زیان سنواتی دارد، چه کسی باید آن را تامین کند؟ سهامدار کیست؟ سهامدار دولت است دیگر! باید این پول را تامین کند. بانک سپه و توسعه صادرات نیز همین‌طور. بانک‌های دولتی کلا این شرایط را دارند.
وی می‌افزاید: بانک‌های خصولتی هم تا آنجایی که دولت سهم دارد بدهکارند. حالا اینکه چه مقدار در این سه سال ایجاد شده و چه مقدار هم از دولت‌های قبل آمده، باید تجزیه و تحلیل شود اما به‌هرحال روند افزایش بدهی‌ها در دولت سیزدهم نه‌تنها کمتر نشد، بلکه بیشتر هم شد.
بدهی دولت از تولید ناخالص داخلی هم بیشتر است
این اقتصاددان متذکر می‌شود: بر این اساس، اعداد و ارقامی که عنوان می‌شود که حدود ۷۷۵ هزار میلیارد تومان است، گمراه‌کننده است. همان‌طور که گفتم، اگر بدهی‌ها را جمع بزنید، بالای تولید ناخالص داخلی می‌شود.
سلامی یادآور می‌شود: اگر صندوق بازنشستگی کشوری و لشگری اکچوئری شوند، به‌دلیل اینکه کسری دارند و این کسری را هم دولت باید تامین کند، یک تعهد دیگر به تعهدات دولت اضافه می‌شود که رقم بالایی است. همین امسال بیش از ۴۰۰همت کسری را دولت می‌دهد و حتی ممکن است بیشتر از این عدد هم باشد. پارسال حدود ۳۵۰ همت کسری صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشگری بود.
افزایش بدهی به سیستم بانکی در دولت فعلی شتاب یافت
این اقتصاددان می‌گوید: بر این اساس، اعداد و ارقامی که منتشر می‌کنند، درست نیست. البته همه دولت‌ها در ایجاد این بدهی مقصر بودند ولی اینکه دولت سیزدهم بخواهد خود را از این بدهی‌ها مبرا کند، درست نیست. همان‌طور که گفتم، فقط در مورد بدهی به سیستم بانکی، روند افزایش بدهی به سیستم بانکی در دولت سیزدهم به مراتب بالاتر از دولت‌های قبل بوده است.
سلامی در پاسخ به این سوال که آیا دولت پزشکیان توان پرداخت این میزان بدهی را دارد؟ می‌افزاید: دولت چهاردهم به هیچ‌وجه این توان را ندارد. در واقع وضعیت دشواری وجود دارد، به خصوص در مورد صندوق‌های بازنشستگی وضع بسیار بحرانی است.
وی تاکید می‌کند: صندوق‌های بازنشستگی مثل بمب ساعتی کار می‌کنند مگر اینکه ما به‌طور کلی تغییر اساسی در سیاست‌ها داشته باشیم یعنی برگردیم به اقتصاد جهانی، تجارت بین‌المللی و تحریم‌ها برداشته شود و نفت صادر کنیم.
پول فروش نفت را باید برای پرداخت بدهی کنار بگذاریم
این اقتصاددان ادامه می‌دهد: همچنین علاوه بر این‌که سرمایه‌گذاری می‌کنیم، جذب سرمایه خارجی و داخلی هم داشته باشیم تا بتوانیم درآمد ایجاد کنیم و از همین طریق، هزینه‌های جاری دولت و بدهی‌ها پرداخت کنیم.
سلامی با طرح این سوال که ما در حالی که کسری بودجه داریم، چطور می‌توانیم بدهی‌ها را تسویه کنیم؟ می‌گوید: ما وقتی کسری بودجه داریم، سال به سال بر بدهی‌های ما اضافه می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: ما برای اینکه بتوانیم بدهی‌ها را تسویه کنیم، باید مازاد درآمد داشته باشیم. مازاد درآمد از طریق درآمدهای جاری ایجاد نمی‌شود ولی از طریق درآمدهای نفتی باید بتوانیم این کار را کنیم یعنی هزینه‌های جاری را از طریق مالیات‌ها تامین کنیم و منابع نفتی را صرف سرمایه‌گذاری و پرداخت بدهی‌ها کنیم.