رقابت دو تفکر در دقیقه 90

همدلی|  احسان دلاور: مناظره اول از دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری دوشنبه شب در حالی برگزار شد که «مدافع وضع موجود» در قاب تلویزیون با ارائه تصاویر مبهم از آینده کشور سعی کرد از زیر فشار افکارعمومی برای پاسخ‌های قانع‌کننده شانه خالی کند. “سعید جلیلی” که ظهر همان روز(دوشنبه) در جمع حامیانش به صراحت ساز ناکوک انسداد سیاسی و استقبال از یک جنگ احتمالی را کوک می‌کرد، نشان داد این گروه اقلیت عادت دارند سرنا را از سر گشاد آن بدمند و تقابل را بیش از تعامل با دنیا بر اساس اندیشه و تفکر می‌پسندند. سعید جلیلی در این مناظره در قامت یک تئوریسین ناموفق دولت سایه اگرچه سعی کرد در قبال سوالات روشن مسعود پزشکیان با جواب‌های فرافکنانه تفکر خود را درباره آینده مذاکره و تعامل با دنیا پنهان کند، اما بخش ناگفته حرف‌های او نیمه پر لیوانی بود که مردم تلخی آن را در سال‌های گذشته چشیدند. کارشکنی در برجام و FATF که مصطفی پورمحمدی از آن  رونمایی کرد دولت سایه جلیلی را به بن‌بست کشاند. او در این دوره از انتخابات نتوانست به صراحت از نگاه محفلی خود سخن بگوید چراکه هرگونه موضع‌گیری روشن درباره سیاست خارجی به دلیل ارتباط منطقی آن با اقتصاد و معیشت مردم، لبه  نقد حتی در خودی‌ها را نسبت به او تیز می‌کرد.چراکه دریافت دقیق خودی‌ها از مشارکت پایین سال‌های 98، 1400 ، 1402 و 1403 بدون تردید مانند رقبای آنها بود. با این حال آنچه که از بن‌بست‌های سیاسی بر سر سفره مردم نشست طرفداران پر وپا قرصی دارد که در حلقه جلیلی توان داخلی را مقابل استفاده از تجربیات جهانی قرار می‌دهد، اما شعار یک جهان فرصت را پیوست این اندیشه با وصله‌ای ناجور به مردم ارائه داده است. دوشنبه شب چند موضوع مهم در مناظره درگرفت. موضوع برجام و وضعیت اقتصاد و معیشت مردم، مسئله حق اعتراض دانشجویان، کارگران و آحاد جامعه و مسئله فیلترینگ و انسداد راه‌های ارتباطی مردم با دنیا.
تقابل در سیاست خارجی
تقابل دیدگاه پزشکیان و جلیلی در موضوع برجام در مناظره در دو محور پیش رفت. محور اول اصل مذاکره و تعامل با دنیا بود که جلیلی با تصدیق حرف‌های پزشکیان سعی داشت از ریزش سبد آرای خود جلوگیری کند. اما پزشکیان در این مناظره با دفاع از برجام و مذاکره این نکته را برجسته کرد که حاصل کارشکنی‌های دولت سایه در یک دهه اخیر بر سفره‌های مردم نشست و فقرآوری این گروه اقلیت نه تنها دستاورد خاصی در سیاست خارجی نداشت، بلکه روند طبیعی مشارکت در اقتصاد را مختل کرد. او انسجام و پرهیز از اختلافات داخلی را شرط اول برای رسیدن به سیاست نهایی در مذاکره و نتیجه‌گیری عنوان کرد و به نظر می‌رسید با کلیدواژه کاسبان تحریم توانست سیگنال دوباره‌ای به مردم بدهد که طیف مقابل می‌خواهد با بستن راه‌های مسالمت‌آمیز، اقتصاد را به ورطه تحریم و تنش بیشتر ببرد. این دریافت کلی از سخنان پزشکیان در قبال طفره و سفسطه جلیلی در پاسخگویی به پرسش‌ها نشانی بود از در سایه ماندن نیت این طیف. جلیلی اما با اصرار بر بی‌نتیجه ماندن برجام و خروج ترامپ سعی داشت این پیام را بدهد که حضور ظریف در ستاد پزشکیان و دیدگاه‌های او ادامه دولت روحانی است و تکرار برجام و هرگونه مذاکره‌ای به نتیجه نخواهد رسید. این گویش جلیلی که با انتقادهای پزشکیان همراه شده بود، در تخفیف‌های فروش نفت به چین و ناتوانی دولت سیزدهم برای وصول مطالبات ایران نمود یافت. او چند بار جلیلی را در تله پاسخگویی نسبت به شرایط موجود و عوارض مخالفت با برجام و fatf انداخت و حاصل هدررفت پول مردم به واسطه استقبال از تحریم را در بیان ساده برای مخاطب به تصویر کشید، تصویری که در زندگی این روزها و معیشت کاملا پیداست. پزشکیان در این مناظره گفت: «اگر مشکل دولت‌ها هستند، خب زمان آقای رئیسی مشکل را برطرف می‌کردند اما این مشکل همچنان وجود دارد. ما باید بپذیریم که این ۱۵۰۰ تحریم زمانی‌است که نفت، بانک ملی، کشتیرانی و بیمه را تحریم می‌کنند و زمانی است که حسن، حسین و قاسم را تحریم می‌کنند؛ این هم یک عدد تحریم است آن هم یک عدد تحریم ؛ در زمان شهید رئیسی تعداد تحریم به ۲۵۰۰ رسید و تحریم‌هایی که فلج کننده هستند، ایجاد شده است. در مجلس نیز وقتی موضوع برجام مطرح بود من از آقای دکتر سوال کردم و گفتم اگر برجام را قبول نکنیم راهی که در پیش داریم چیست؟»وی ادامه داد: «بگویید که می‌خواهیم در این مملکت چه کار کنیم؟ واقعیت قضیه این است که باید نقشه‌ای داشته باشیم که بعد از ۱۵ سال بگوییم که اگر برجام را امضا نکردیم انقدر ضرر خواهیم کرد و انقدر نیز منفعت خواهیم کرد. ما به دلیل سوءمدیریت و نبود مدیریت در حال ضرر زدن به سرمایه‌های مملکت هستیم و کسی پاسخگو نیست. این‌که چگونه باید گفت‌وگو کنیم و حرف بزنیم خودش یک هنر است و قرار نیست که بلد نباشیم حرف بزنیم و هر زمانی که حرف بزنیم آن‌ها ما را محکوم کنند.» اما جلیلی در برابر این سخنان به کلی‌گویی‌هایی درباره سیاست خارجی روی آورد. جلیلی چند روز قبل  اینطور اظهارنظر کرده بود که« 200 کشور برای ارتباط وجود دارد اینکه می‌گوییم یک جهان فرصت یعنی دریایی از فرصت‌ها در جهان وجود دارد.» این گفته او شاید چکیده تفکر جلیلی باشد که معتقد است برای دوری از مذاکره با آمریکا و اروپا باید به کشورهای دیگر روی آورد کشورهایی که بسیاری از آنها در واحد شمارش در قبال کشورهای توسعه‌ یافته حتی یک هم به حساب نمی‌آیند و نمی‌توانند محدودیت‌های اقتصادی ایران را تغییر دهند.  باید اینطور جمع‌بندی کرد که ماحصل جدال پزشکیان و جلیلی در سیاست خارجی و آینده کشور گرچه با ابهام‌های زیادی رو به رو بود، اما بیان نامزد اصلاح‌طلبان با نگاه مردم قرابت بیشتری داشت.
جلیلی: اعتراض فقط به خیابان آمدن نیست
بخش دیگر مناظره دوشنبه به موضوع اعتراض دانشجویان و کارگران اختصاص داشت، موضوعی که در سال‌های گذشته پررنگ‌تر شده و زیر سایه تحریم و انسداد سیاسی در درون از اهمیت بیشتری برخوردار است. مجری مناظره با طرح این سوال دیدگاه جلیلی و پزشکیان را در معرض دید قرار داد. دو کاندیدای راه یافته به مرحله دوم چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به سوالی مبنی بر اینکه «سازوکار کاندیداها برای امکان اعتراض مردم طبق اصول قانون اساسی چیست؟» پاسخ دادند. جلیلی در این بخش گریزی به مسئله امر به معروف و نهی از منکر هم زد و در لفافه موضوع گشت ارشاد مدیران را در کنار گشت ارشاد در خیابان مورد اشاره قرار داد. او گفت:« بحث امر به معروف و نهی امر منکر خیلی متعالی و بزرگ است.این امر اول باید از دولت و کارگزاران شروع شود نه اینکه آنان کارهایی انجام دهند و کنار بایستند. دولت در سایه مبنایش همین است که هر کسی باید کار را در حد خودش و سایه به سایه دنبال کند.»
او بدون اشاره به اعتراضات خیابانی سال 1401 و همین طور حق اعتصاب و اعتراض کارگران به خیابان آمدن را گزینه غیرمعمول دانست و گفت: «اعتراض که فقط در خیابان آمدن نیست، اعتراض این است که بگوییم اینجا خطا وجود دارد و اشکال دیده می‌شود و به نتیجه نمی‌رسد. در ده‌ها ساعتی که در دانشگاه‌های کشور در دوران دولت رفیقمان در سال ۱۴۰۱ حاضر شدم فقط سخنرانی نبود باید پاسخ هم می‌دادیم. چالش هم می‌شد و دانشجویان روی سن هم می‌آمدند و کنار می‌رفتند، اما سئوال‌شان را که می‌پرسیدند وقتی توضیح می‌دادیم قانع می‌شدند اما گاهی هم ممکن است پاسخ یک سئوال را بلد نباشیم و نباید انتظار داشته باشیم او قانع شود.» این در حالی است که به رغم بیان آشتی و گفت‌وگو با مردم در جریان اعتراضات سال 1401 این موضوع مسکوت ماند و غیر از افراد دولتی کمتر منتقدی به جمع دانشجویان راه یافت تا زبان حال آنان باشد. وی افزود: «در آبان ۹۸ در زمان دولت رقیب به دانشگاه شهید مدنی تبریز رفتم و آنجا بحث واگذاری ماشین سازی تبریز و اشکالات آن مطرح شد، من دانشجویان را تشویق کردم. یک رویکرد و پارادایم این است که نگوییم کارگر به ما چه؟ کارخانه را واگذار کردیم. کارخانه آن زمان واگذار شده بود و کارگر را بیچاره کرده بود و می‌خواست خودکشی کند. ما این موارد را باید در حد وسع خود پیگیری کنیم. آقای پزشکیان هم حتماً آن زمان در حد نایب رئیسی مجلس موضوعات را پیگیری کرده است.»
مردم حق اعتراض دارند، قرار نیست اجازه بگیرند
مسعود پزشکیان هم در پاسخ به این پرسش، اظهار کرد: راه‌حل علمی دارد. اینکه اگر همان مسیر راه‌حل علمی را در کشور طی کنیم به اینجا نمی‌رسد. نامه امام علی به مالک اشتر یک نمونه در این زمینه است. ما در مدیریت سه اصل داریم، چه کسی مسئول است؟ چگونه‌ باید کار کرد؟ و اینکه چگونه باید پاسخ داد؟ اگر در یک سیستم، برنامه وجود دارد، مسئول را بیاوریم و بگوییم وظیفه داری این برنامه را عمل کنی و اگر انجام نداد، باید مجازاتش کرد، آن مسئول دیگر حق ندارد حق یک کارگر را ندهد، نمی‌تواند یک دانشجو را بیرون کند و نمی‌تواند حقوق پرسنل خود را ندهد.»پزشکیان تاکید کرد: «اعتراض در قانون پیش‌بینی شده است؛ باید دعوا کردن را کنار بگذاریم و به قانون عمل کنیم. آنچه که قانون گفته باید عمل کنیم.»کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری تصریح کرد: «مردم حق دارند اعتراض کنند. اصلا قرار نیست اجازه بگیرند. این‌ها می‌گویند بیاید اجازه بگیرید اما اجازه هم نمی‌دهند. حق مردم اعتراض است و در قانون هم پیش‌بینی‌ شده است. یا قانون را عوض کن یا وقتی در قانون حق اعتراض وجود دارد چرا جلوی آنان را گرفتید؟»
پزشکیان در پاسخ به این پرسش که اگر اعتراض به اغتشاش کشیده شود، چه باید کرد، گفت: اگر ما راه حرف زدن را باز بگذاریم، کسی دیوانه است که اغتشاش کند؟ ما وقتی جواب نمی‌دهیم و ناراحتی از حد گذشت و جواب نگرفت، او هم می‌آید و شیشه را می‌شکند. اما اگر حرفش را گوش دهی و بشنوی مگر کسی دیوانه است که اغتشاش کند. دانشجویان فردای مملکت ما و نخبگان ما هستند. حرف دارد بشنو و اگر مقصری عذرخواهی کن و بگو درستش می‌کنم، اگر نه او را قانع کن که قبول کند نه اینکه دانشجو را اخراج کنی، نه اینکه تهمت بزنی و انگ به او بچسبانی.»
پایان‌بندی جنجالی جلیلی
پایان مناظره که به جمع‌بندی اختصاص داشت با جنجال و همهمه همراه شد. پزشکیان آتش نقد را تند کرد و با نشان دادن نموداری از نقدینگی کشور و چاپ پول در دوران رئیسی از جلیلی پرسید رئیسی را قبول دارید؟ پس از چند بار سوال جلیلی تایید کرد. و او با نشان دادن نموداری از چاپ پول در این دولت هم دولت سایه را زیر سوال برد و هم جریان مخالف مذاکره و مدافع تحریم را. در این پایان‌بندی که جلیلی با برافروختگی سعی می‌کرد حرف‌های پزشکیان را قطع کند در حالیکه با احسنت گفتن‌های عصبی ضمن تایید برخی اظهارات پزشکیان ، او را در قبال موضوعاتی چون برنامه داشتن و برجام و کرونا مورد عتاب قرار می‌داد. با این حال پزشکیان حرف آخر را زد و گفت شما که یک اداره را مدیریت نکردید چطور می‌خواهید یک جهان فرصت بیافرینید و مملکت را اداره کنید. در همین حال مجری برنامه هم سعی داشت برای داغ ماندن گفت‌وگو نتیجه‌گیری درباره بحث‌ها وقت بیشتری را به مناظره دو طرفه اختصاص بدهد. اما آنچه در نهایت آشکار شد صداقت و بی‌پروایی پزشکیان بود در قبال کلی‌گویی‌های در ابهام و سفسطه جلیلی . این دریافت کلی دوشنبه شب در فضای مجازی نمود دیگری داشت. اظهارنظرهای مردم در کانال‌های تلگرامی و فضای غیررسمی نشان داد برنده مناظره اول پزشکیان بود. او با زبان مردم با مردم سخن گفت. مثل مردم در برابر قدرت یکسویه اقلیت ایستاد.