اتحاد ایران و فرانسه (پیمان فینکِن اشتاین) و ورود تهران به میدان رقابت و دشمنی قدرت‌ها

نهم ژوئن 1807 و در اجرای پیمان امضاشده در چهارم ماه می آن سال در کاخ فینکِن اشتاین واقع در پروس میان فرانسه و ایران معروف به«فرانکو ـ پرژیَن الیانس»،ژنرال کلود ماتیو(کُنت گاردان)با پیام ویژه مورّخ سی ام ماه می 1807ناپلئون عازم تهران شدـ پیمانی که بیش از پیش، ایران را به میدان رقابت‌های استعماری و دشمنی‌های قدرت‌های اروپایی بایکدیگر کشانید؛کوچکتر شد و آسیب فراوان دید. طبق این پیمان،ناپلئون بناپارت تمامیّت ایران وقت را به رسمیت شناخت و منطقه قفقاز جنوبی و شرقی ازجمله گرجستان را[که د آن زمان،روسیه به تفلیس و باکو نیرو فرستاده بود]بخشی از قلمرو ایران اعلام کرد و قول داد به ایران کمک کند تا روسیه را از قلمرو تاریخی خود براند، اسلحه و مستشار نظامی و کارشناس به ایران بفرستد. درعوض،ایران متعهد شد که با دولت لندن دوستی نداشته باشد و به فرانسه کمک کند تا هندوستان را از چنگ انگلستان خارج سازد و برای رسیدن به این هدف با سران قبایل پشتون(افغان‌های ساکن جنوب شرقی و مشرق افغانستان امروز و هندِوستان شمال غربی و غرب وقت(پاکستان امروز)و منطقه کویته (بلوچستان) به تفاهم برسد که اينان(پشتون‌ها)در مساعی مربوط به برچیدن استعمار لندن در هندوستان همکاری کنند.این پیمان، دولت لندن را دچار وحشت کرده بود.
ناپلئون قبلا در لشکرکشی به مصر، 15هزار نظامی به سوئز(بندر شمالی دریای سرخ)فرستاده بود تا به هندوستان بروند و به تیپو صاحب (حکمران مستقل بخشی از هند)که با انگلیسی‌ها می‌جنگید کمک کنند.دولت لندن برای مذاکره با دولت تهران پیرامون پیمان فینکِن اشتاین، سِر جان مَلکُم را از هند روانه ایران کرد،ولی دولت تهران اجازه ورود به او نداد.
ملکُم 29دسامبر 1800 با دولت تهران پیمانی امضا کرده بود که پیمان فیکن اشتاین عملا به آن پایان داده بود.طبق این پیمان که در کتاب‌های تاریخ؛ معاهده «ژانویه 1801»نوشته شده است،دولت ایران متعهد شده بود که نه تنها از تعرّض پشتون‌ها به متصرفات دولت لندن در هندوستان جلوگیری کند بلکه مانع حملات قدرت‌های اروپایی[منظور روسیه و فرانسه]از طریق ایران به این سرزمین[هندوستان] شود.دولت تهران همچنین متعهد شده بود اجازه اقامت و فعالیت نامحدود در بنادر ایران به بازرگانان انگلیسی و هندیِ تبعه انگلستان بدهد و از چند نوع کالای انگلیسی(با ذکر نوع کالا)عوارض کمرگی دریافت نکند و در عوض، انگلستان به ایران اسلحه و مستشار نظامی بفرستد.انگلیسی‌ها بعدا با کشیدن خط مرزی «دوراند»و تقسیم قبایل پشتون[که اینک در پاکستان مسئله ساز شده‌اند]نگرانی خود از تعرّض به هندوستان را برطرف کردند.
با صلح تیلیست(آشتی ناپلئون با تزار روسیه در جولای 1807 و در جریان جنگ 1813 ـ 1804 ایران و روسیه)بخش اصلی پیمان فینکن اشتاین عملا کان کم یکن شد، ژنرال گاردان و مستشاران نظامی فرانسه ایران را ترک کردند و زمینه از سرگیری فعالیت‌های دولت لندن در تهران هموار شد که منجر به امضای معاهده 12مارچ 1809 ایران و انگلستان شد که به موجب آن دولت ایران پذیرفت که به جنگ با روسیه ادامه دهد و با فرانسه(دولت ناپلئون)و دولت‌های متخاصم انگلستان روابط دیپلماتیک عادی نداشته باشد.تاریخنگاران این معاهده را نشانه عمق ضعف تحلیل و ناآگاهی دولت تهران و بی‌توجهی به عواقب کار و قضاوت تاریخ خوانده و برخی هم آن را ننگین توصیف کرده‌اند.
منبع: روزنامک