عمارت پنج‌دری فین هرمزگان شاهکاری از جنس چوب درخت خرما

شهر فین با دارا بودن نخلستان‌های وسیع و متراکم و عاری از ساختمان‌های بلند و خیابان‌هایی که کمتر بدنه‌های ساختمانی در آن دیده می‌شود، به‌عنوان یکی از زیباترین باغشهرهای ایران و یکی از نادرترین باغشهرهای جنوب کشور محسوب می‌شود. عمارت پنج‌دری بر روی دامنه تپه دیدکی در هم‌جواری با آبشار طبیعی چربه، آسیاب‌های آبی قدیمی مارم شهر فین واقع شده است. این عمارت در اوایل دوره پهلوی اول ساخته‌ شده است.
 تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست اما طبق گفته عبدالحمید ترابی (مالک فعلی، محقق و پژوهشگر فرهنگی) بین سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۸ هجری ـ خورشیدی توسط استادکار محمد غلامحسین (محمد رنجبری) از محله پا برکه مارم بنا شده است.
این عمارت با دارا بودن عناصر شاخص پنج‌دری (یک اتاق بزرگ به‌عنوان یک تالار اصلی خانه و پنج‌در رو به ایوان بزرگ گشوده می‌شود) و به علت قرارگیری آن در محله مارم به عمارت پنج‌دری مارم معروف بوده است. نام‌های دیگر اثر، دیدکی و منظریه است.
نام دیدکی به علت قرارگیری این بنا بر دامنه تپه‌های دیدکی و نام منظریه به دلیل اینکه در سال ۱۳۱۵ رئیس فرهنگ (فرهنگ و هنر و رئیس آموزش‌وپرورش استان) به‌عنوان مهمان در این بنا حضور داشته، این عمارت و مناظر اطراف آن را که مشرف‌به درختان و نخلستان‌های سرسبز مارم و آبشار طبیعی چشمه مارم است را با عمارت و باغ منظریه منطقه شمیران تهران مشابه دانسته و نام منظریه بر آن نهاد و پس‌ از آن منظریه نیز خوانده‌ شده است.
 عمارت پنج‌دری با قدمتی نزدیک به ۱۰۰سال بر دامنه تپه دیدکی با مصالح بومی خشت، گل و چوب درخت خرما در طی سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۸ بنا شده است. مصالح بکار رفته در سقف بنا از کُنده (تنه درخت نخل) برای تیرهای سقف و از شاخه‌های بدون برگ درخت خرما (مَهرِنگی) به‌صورت حصیر بافته‌ شده به‌عنوان پوشش روی تیرها  استفاده‌ شده است. جنس دیوارهای اعیانی از خشت است و دیوارهای عرصه بیرونی و محوطه عمارت از سنگ‌هایی که از کوه‌های اطراف، بخش‌هایی از سنگ چینی دیوار عرصه بیرونی را تشکیل می‌دهند که اکنون بخشی‌هایی از آن باقی است. ضخامت دیوارهای بنا بین ۶۰ تا ۶۵سانتی‌متر است.
ابعاد عرصه بنا طول ۳۰/۳۳متر و عرض۳۰/۲۳متر و مساحت ۷۷۵مترمربع و مساحت  اعیانی ۲۳۰مترمربع است. محوطه بیرونی عمارت(حیاط بنا) اختلاف ارتفاعی در حدود ۴۰/۳متر با سطح ایوان دارد که با پله‌های اصلی ورودی به تعداد تقریباً ۱۷ پله و ارتفاع تقریبی ۲۰سانتی‌متر و عرض ۲۰/۲ متر، فضای بیرونی را به فضای ایوان مرتبط می‌کند. (پله‌های ورودی اصلی به دلیل تخریبی که انجام شده با مصالح و اندازه ارتفاع و کف پله‌های ناهمگون تعمیر شده است).
اتاق‌هایی در سمت شرقی پله اصلی و جبهه جنوب شرقی اعیانی و متصل به ایوان اصلی قرار دارد  که در زمان ساخت بنا به‌عنوان فضاهای خدماتی در گذشته از جمله آشپزخانه بوده است که با اختلاف تقریباً ۲متر از سطح تراز ایوان پایین‌تر است که اکنون بخش‌هایی از دیوار آن و سقف آن کاملاً تخریب‌ شده است. اتاقی در جبهه جنوب غربی اعیانی متصل به ایوان اصلی با اختلاف ارتفاع تقریبی ۲متر از سطح ایوان رو به محوطه درگذشته وجود داشته که اکنون دیوارها و سقف آن تخریب‌ شده است.
پس از عبور از پله‌های اصلی به فضای ایوان سراسری که رو به جبهه جنوبی تالار اصلی (پنج‌دری) و دیگر اتاق‌ها، با عمقی متناسب ۴۵/۳متر برای سایه‌اندازی و ایجاد کوران به طول۴۵/۲۲متر و عرض۴۵/۳متر قرار دارد که علاوه بر الگوپذیری از معماری بومی به سبب ارتفاع بنا نسبت به طبیعت اطراف خود و دید مناسب به مناظر اطراف ازجمله آبشار طبیعی چربه مارم و نخلستان‌های باغشهر فین و مارم، فضای مناسب و سطح آسایش را به حد بسیار مطلوب برای ساکنین آن ایجاد کرده است..
 اتاق پنج‌دری(تالار اصلی) از مهم‌ترین فضاهای عمارت محسوب می‌شود هم به جهت بزرگی آن و هم قرارگیری آن در پیشانی بنا و از طرفی درزمانی که این بنا علاوه بر کاربری مسکونی، کاربری اداری نیز داشته و مقر فرماندهی نیز بوده است از اتاق پنج‌دری به‌عنوان برگزاری جلسات مهم، پذیرایی از مقامات عالی‌رتبه به هنگامی‌که به منطقه فین عازم شده و در مأموریت‌های اداری بوده‌اند استفاده می‌شده است.