کاروانسرای شاه‌عباسی آهوان نگینی از میراث جهانی کاروانسرهای ایرانی

ایران به سبب قرارگرفتن در موقعیتی سوق‌الجیشی، همواره یکی از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی شرق با غرب جهان بوده است و یکی از مهم‌ترین راه‌های بازرگانی جهان باستان، یعنی جاده ابریشم از ایران می‌گذشت و اگر درگذشته این مرزوبوم بنگریم، همواره شاهد تأکید دولت‌ها و حکومت‌های باثبات بر امنیت و گسترش راه و راهداری، به سبب اهمیت نظامی، منافع ارزندة اقتصادی، تأمین رفاه اجتماعی و... در این خطه هستیم.طبق داستانی که روایت‌شده شاه‌عباس قصد داشته هزار کاروانسرا بسازد که شیخ بهایی به او می‌گوید ۹۹۹تا بسازد چون‌که این رقم بیشتر شنونده را تحت تأثیر قرار می‌دهد! البته که ۹۹۹کاروانسرا اغراق بوده اما به‌هرحال تعداد بسیار زیادی کاروانسرا در آن زمان ساخته‌ شده است و از آنجایی‌که استان سمنان در شاهراه طلایی جاده ابریشم واقع بوده شاه‌عباس دستور داده بود تا در هر شش فرسنگ (۳۶ کیلومتر) یک کاروانسرا بسازند تا کاروان‌هایی که با شتر و اسب و قاطر در این مسیر تردد می‌کردند، بتوانند شب‌به‌شب در کمال امنیت و آسودگی در آن‌ها اتراق نموده و صبح روز بعد به راهشان ادامه دهند. نقشی که کاروان‌سراها در مبادلات تجاری، پخش و فروش تولیدات و توزیع درآمدها در مناطق گوناگون فرهنگی، محل تعامل و تبادل فرهنگ‌ها و گسترش آداب، رسوم، سنت‌ها و عقاید سیاسی، محل استقرار امیران و حاکمان طی سفر، اهمیت سوق‌الجیشی و نظامی، محل انتشار و تبادل اخبار سیاسی و اقتصادی بوده نمی‌توان گذشت.در این میان، کاروان‌سراهای استان سمنان به دو گونه برون - شهری (بنای استراحتگاهی - بین‌راهی) و درون‌شهری (مراکز تجاری پخش و انبار کالا) بخش‌پذیرند. کاروان‌سرای سلیمانی (آجری) آهوان ازجمله کاروان‌سراهای برون‌شهری است که در مسیر جاده ابریشم شکل گرفت. کاروان‌سرای آجری آهوان در کنار کاروان سری سنگی آهوان که در فاصله بسیار نزدیک از این کاروان‌سرا قرار دارد با داشتن ظرفیت‌های ویژه و منحصربه‌فرد تاریخی خود، در پرونده ثبت جهانی در نظر گرفته‌شده‌اند. این ظرفیت بی‌نظیر نیازمند توجه بیشتر مردم و سرمایه‌گذاران به‌منظور تقویت و احیای این بنای تاریخی است.
کاروان‌سرای شاه عباسی(آجری) آهوان مربوط به دوره صفوی است و حدود ۷۰۰سال بعد از کاروانسرای انوشیروانی (سنگی) ساخته‌شده است و جاده ابریشم از بین این دو کاروانسرا عبور می‌کرده است. این کاروانسرا در ۳۶کیلومتری سمنان، در مسیر جاده سمنان به دامغان واقع‌شده است. این کاروانسرا به شماره ۱۳۷۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.کاروانسرای شاه‌عباسی آهوان مانند بیشتر کاروانسراهای ایران مدتی محل پاسگاه ژاندارمری بوده و تا قبل از آن‌هم مورداستفاده مسافران و زائران قرارگرفته است اما هم‌اکنون در مالکیت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) است به علت عدم رسیدگی در حال تخریب و نابودی است. در محوطه بیرونی کاروانسرا کاربری‌های گوناگون از طرف سازمان‌های مختلف به‌صورت مجزا از یکدیگر و فرم‌های ناهماهنگ، درقالب اورژانس، نمازخانه، راهدارخانه، رستوران با هزینه نسبتاً زیادی احداث‌شده است.این اثر ارزشمند در سال ۲۰۲۳ میلادی در قالب پرونده ثبت جهانی کاروانسرای ایرانی، به‌عنوان یکی از ۵۴کاروانسرای سراسر کشور و شش کاروانسرای ثبت جهانی استان سمنان، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.