روزی که «آیشمن» اعدام شد

در روز ۳۱مه ۱۹۶۲ (۱۰خرداد ۱۳۴۱)، آدولف آیشمن در اسرائیل اعدام شد. او از افسران ارشد نظام هیتلری و از طراحان و تدارک‌کنندگان اصلی سازماندهی هولوکاست یا قتل‌عام شش میلیون یهودی اروپا در جنگ جهانی دوم بود. هم ماجرای شناسایی آیشمن در آرژانتین و انتقالش به اسرائیل و هم نگرانی دولت آلمان از روند محاکمه او و حرف‌هایی که خواهد زد بخشی از جنبه‌های حساس این دادگاه بودند.قرعه اجرای حکم اعدام آیشمن به نام سربازی به نام شالوم نجار افتاده بود، از یهودیان یمن که ۱۰سال پیش‌تر به اسرائیل مهاجرت کرده بود.در حالی که دو دقیقه‌ای از نیمه‌شب ۳۱مه ۱۹۶۲ می‌گذشت، شالوم چندان برایش راحت نبود که مجری حکم اعدام باشد. او در این لحظه باید دری را باز می‌کرد که آیشمن با حلقه دار بر گردن، بر روی آن ایستاده بود. در باز شد و آیشمن با طناب در فضا معلق ماند. نجار بعدها گفت که این اولین و آخرین باری است که کسی را کشته است.آیشمن پروتکل‌نویس و عضو فعال گروهی از بلندپایگان رژیم هیتلری بود که در ژانویه ۱۹۴۲ در جلسه‌ای در برلین که به «کنفرانس وان‌زه» (کنفرانس در ساحل دریاچه وان) معروف شد درباره جزئیات و نحوه اجرای تصمیم قبلی رژیم مبنی بر نابودی کامل یهودیان اروپا بحث و تصمیم‌گیری کرد. جلسه را راینهارد هایدریش، مدیر اداره مرکزی امنیت آلمان هیتلری و رئیس آیشمن هدایت می‌کرد. بعدها که ماشین مرگ رژیم هیتلری در این اردوگاه‌ها به حرکت درآمد آیشمن از این مکان‌ها و شیوه کشتار دیدن کرده بود.موضوع اصلی بحث و تصمیم‌گیری در کنفرانس وان‌زه هم به نحوه بازداشت و انتقال جمعی یهودیان اروپا به اردوگاه‌های مرگ برمی‌گشت. متد ساخت اتاق‌‌های گاز برای قتل‌عام جمعی یهودیان هم موضوع جلسه بود.اعدام آیشمن در اورشلیم نقطه پایان محاکمه‌ای بود که در سطح بین‌المللی توجه بسیار برانگیخت و تلنگر و انگیزه‌ای بود برای خود جامعه آلمان که محاکمات بیشتری را در باره افراد همکار و همراه با رژیم هیتلری سازمان دهد، محاکماتی که بعداً به محاکمه‌های آشویتس معروف شدند.نه تنها محاکمه که چگونگی فرار آیشمن در سال ۱۹۵۰ به آرژانتین و اقامت ۱۰ ساله مخفیانه او در این کشور، به رغم اطلاع دولت وقت آلمان غربی هم موضوعی کم‌اهمیت نبود.
آیشمن پنج سالی پس از پایان جنگ جهانی دوم با نام‌های مستعار همچنان در آلمان زندگی می‌کرد و نهایتاً در سال ۱۹۵۰ سر از آرژانتین درآورد. در این کشور نام مستعار ریکاردو کلمنت را بر خود گذاشت و به عنوان تکنیسین برق در یک شرکت تولید کامیون وابسته به مرسدس بنز مشغول به کار شد.بعدها معلوم شد که سازمان امنیت آلمان غربی دستکم از سال ۱۹۵۲ محل اقامت آیشمن در آرژانتین را می‌دانسته، ولی به دلایل و مصلحت‌های مربوط به جنگ سرد و ارتباط آیشمن با یکی از مقام‌های و مشاوران ارشد در دستگاه دولتی آلمان پس از جنگ، در رابطه با او اقدامی نمی‌کند.بنا بر اسنادی از سازمان سيا که در سال ۲۰۰۶ با موافقت کنگره انتشار علنی یافتند و به فعالیت‌های این سازمان در دهه شصت قرن گذشته برمی‌گردند، نهادی در درون ارتش آمريکا که بعد از جنگ مسئول تعقيب رد جنايتکاران اصلی رژيم هيتلری بود در سال ۱۹۴۸ در نزديکی منزل خانواده آيشمن خانه‌ای را کرايه می‌کند به اين اميد که مقام ارشد رژيم هيتلری روزی برای ديدار با خانواده خود به آنجا سر ‌زند و با پای خود به دام بيفتد. اما چنين اتفاقی نمی‌افتد.در سال ۱۹۵۲ با شروع و تشديد جنگ سرد و با توجه به نقش مهمی که آمريکا در اين جنگ برای آلمان غربی قائل بوده است اصولا تعقيب و شناسايی کسانی مثل آيشمن و خبرگان امنيتی رژيم هيتلری که شماری از آن‌ها اکنون در دولت آلمان پس از جنگ در مصادر ريز و درشتی به کار گمارده شده بودند از دستور کار خارج می‌شود.
در اسناد يادشده سازمان سيا آمده است که اين سازمان در سال ۱۹۵۳ رسماً به پليس سالزبورگ در اتريش اطلاع می‌‌دهد که دولت آمريکا به فعاليت‌های خود جهت دستگيری آيشمن پايان داده است. به اين ترتيب، پنج سال بعد هم که شعبه سيا در شهر مونيخ به واشینگتن گزارش می‌دهد بنا به داده‌هايی که از سازمان اطلاعات آلمان به دست آورده است، آيشمن با نام مستعار کلمنت از سال ۱۹۵۲ در آرژانتين زندگی می‌کند مقامات ارشد سيا و دولت آمريکا با ملاحظه حساسيت دولت آلمان اين گزارش را در کشو می‌گذارند و سروصدايش را درنمی‌آورند.