چرخه خطرناک انتقام

همدلی|  امید کوشا: سیاست «انتقام با طمانینه» اصولا روشی نیست که آمریکا در قبال حمله مستقیم به سربازانش اتخاذ کند. این روش انتخاب شده در این مرحله از جنگ غزه، دریای سرخ و حملات مقطعی نیروهای مقاومت در عراق و سوریه به نظر می‌رسد تعمدا اهداف مهمی را دنبال می‌کند. اهدافی که هم  می‌خواهد ایران را در منگنه اقتصاد قرار دهد و هم از تشدید بحران جلوگیری کند. بلینکن وزیر امور خارجه امریکا در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره شیوه واکنش ایالات متحده به کشته شدن سربازانش در اردن این بود: « پاسخ ما ممکن است چند سطحی و مرحله ای باشد و برای مدتی ادامه یابد.حضور نیروهای ما در عراق و سوریه ربطی به غزه و درگیری در آنجا ندارد. ما به هر حمله‌ای علیه نیروهایمان، در زمان و مکانی که انتخاب می‌کنیم، قاطعانه پاسخ خواهیم داد. ما در هشدار خود به هر کسی که به دنبال سود بردن از درگیری در خاورمیانه است و سعی در گسترش آن دارد، بسیار صریح هستیم.‌»
سیاست نتانیاهو در پستوی اتفاقات
بعد از تلاش اسرائیل برای آوردن ایران در مرکز درگیری‌ها چند فاز مهم دنبال شد. اسرائیلی‌ها با ورود به فاز ترور و هدف قرار دادن بخش‌هایی از مقاومت که در ارتباط با ایران بودند، نشان دادند استراتژی آوردن ایران به مرکز تنش را پی می‌گیرند. این استراتژی بعد از هفتم اکتبر با روش‌های مختلفی از جمله تبلیغات رسانه‌ای و استفاده از حساسیت غرب بر موضوع هولوکاست و نسل کشی بی‌فایده و غیر عملی نمود یافت. از یکسو اعتراضات جهانی به کشتار مردم غزه در دنیا و از سوی دیگر تلاش بایدن برای حبس جنگ در میدان غزه، باعث شد نتانیاهو در مخمصه داخلی و انتقادهای شدید چپ‌ها دست به ترورهای وسیع و مکرر بزند. این ترورها ایران را در مواجهه با افکارعمومی در داخل نیازمند به پاسخ‌گویی نشان داد و بعد از حادثه کرمان به نقطه‌ای رساند که باید در آستانه انتخابات عملکرد خود را به نمایش می‌گذاشت.
این فرایند به نحوی پیش رفت که نشانه‌های بیشتری را به اطراف درگیر می‌فرستاد، نشانه‌هایی از تغییر مواضع ایران در قبال ترورها حکایت داشت. داغ شدن پاسخ به منزله واکنش که از دایره دیپلماسی خارج شده بود این سیگنال را به نیروهای درگیر در جبهه‌های مختلف می‌داد که دیگر کاری از ارسال پیام‌های پشت پرده و گفت و گوهای در خفا بر نمی‌آید.  طی ۱۰۰ روز گذشته از زمان حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر، جو بایدن به دنبال کمک به اسرائیل برای پیروزی در جنگ خود در غزه و جلوگیری از تبدیل درگیری به یک جنگ منطقه‌ای با ایران و نیرو‌های مقاومت بود.
اما حجم حملات و تشدید آن همزمان با اقدام نظامی ایران در عراق، سوریه و پاکستان فاز جدیدی از تنش‌ها را ایجاد کرد. بنا به گفته اکونومیست، متحدان ایران در عراق و سوریه از آغاز جنگ غزه حدود ۱۴۰ حمله موشکی و پهپادی علیه نیرو‌های آمریکایی انجام داده اند. به گفته فرماندهی مرکزی آمریکا، شاید شدیدترین آن‌ها در ۲۰ ژانویه با شلیک رگبار “موشک‌های بالستیک و راکت‌های متعدد” به پایگاه عین الاسد در غرب عراق رخ داد.
چرخه انتقام
حجم حملات به نیروهای آمریکایی در پایگاه‌های منطقه و اصرار نتانیاهو بر گسترش جنگ، ایران و آمریکا را در یک موازانه خطرناک قرار داده است، موازنه‌ای که از چند سو ممکن است به تشدید حملات ختم شود. پاسخ آمریکا به کشته شدن نظامیانش در اردن هر چه باشد، چرخه‌ای از اقدامات تلافی‌جویانه ایجاد خواهد کرد که این روزها نسبت به آن هشدار داده می‌شود. چین دیروز در واکنش به کشته شدن سربازان آمریکایی اعلام کرد «چرخه انتقام‌جویی در خاورمیانه» مخاطره‌آمیز است. وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امورخارجه چین درباره حمله روز یک‌شنبه به یک پایگاه آمریکایی در مرز اردن و سوریه گفت: «پکن از گزارش‌ها درباره تلفات حمله به پایگاه نظامی آمریکا مطلع شده است. ما همچنین دریافته‌ایم که ایران اعلام کرده ‌هیچ ارتباطی با این حمله نداشته است.»
در عین حال به نظر می‌رسد تعلل واشنگتن به دلیل همان نکته‌ای باشد که چین در واکنش خود به آن اشاره کرده است. پولیتیکو به نقل از منابع خود نوشته: بایدن، که تمایل آشکاری برای محدود کردن درگیری‌ها و اجتناب از کشاندن ایالات متحده به یک جنگ دیگر در خاورمیانه دارد، به تیم خود دستور داده تا در پاسخ به حمله اخیر، گزینه‌های نظامی طراحی کنند. به گفته برخی منابع غربی، از جمله گزینه‌های روی میز پنتاگون، حمله به پرسنل ایرانی در سوریه یا عراق یا کشتی‌های ایران در خلیج فارس است.
خطر کلید خوردن جنگ
در همین راستا مقامات آمریکایی به سی ان ان گفته اند که پاسخ ایالات متحده به حمله هواپیمای بدون سرنشین در اردن که منجر به کشته و زخمی شدن نیرو‌های آمریکایی در روز یکشنبه شد، احتمالا قدرتمندتر از حملات تلافی جویانه قبلی آمریکا در عراق و سوریه است. با این حال سی ان ان از قول مقامات آمریکایی می‌گوید کاخ سفید نگران کلید خوردن جنگی گسترده‌تر با ایران است. این شاید همان نکته‌ای است که در واکنش چین نیز به آن اشاره شده بود.
سی ان ان نوشت: «جو بایدن تحت فشار فزاینده‌ای قرار دارد تا به گونه‌ای پاسخ دهد که این حملات برای همیشه متوقف شود. شبه‌نظامیان از ماه اکتبر بیش از ۱۶۰ بار تأسیسات نظامی آمریکا در عراق و سوریه را هدف قرار داده‌اند و چندین فعال جمهوری‌خواه از آمریکا خواسته‌اند مستقیماً به داخل ایران ضربه بزند تا پیامی روشن ارسال شود.  اما بزرگترین چالش در حال حاضر برای دولت بایدن این است که چگونه به حمله هواپیمای بدون سرنشین پاسخ دهد، بدون اینکه جرقه‌ی جنگ منطقه‌ای را بزند.»
ایالات متحده در ماه‌های اخیر چندین حمله به انبار‌های تسلیحات گروه‌های نیابتی ایران در عراق و سوریه انجام داده است. تا به امروز، هیچ یک از این حملات، شبه‌نظامیان را که ۱۶۵ حمله آن‌ها بیش از ۱۲۰ نظامی آمریکایی را در سراسر منطقه مجروح کرده، منصرف نکرده است.
 ژنرال بازنشسته «مارک هرتلینگ» گفت که مرگ سربازان آمریکایی یعنی «مطمئناً از خط قرمز رئیس جمهور عبور شده» و هم مقامات و هم تحلیلگران منتظر واکنش قوی‌تری هستند که لزوماً محدود به یک کشور یا یک روز نیست. اما مقامات امریکایی گفته‌اند بعید است که ایالات متحده به داخل ایران حمله کند.
راه دشوار بایدن مقابل جمهوری‌خواهان
به نظر می‌رسد بایدن در آستانه انتخابات فراتر از حمله و پاسخ به نیروهای تحت حمایت ایران در منطقه که ناگزیر او در مواجهه با مطالبات داخلی است، سیاست‌های افراطی‌تری را در برنامه خود گنجانده است. تغییر استراتژی بایدن بعد از جدی شدن حضور ترامپ و نظرسنجی‌هایی که از پیشتازی او در افکارعمومی آمریکا منتشر شده چند محور مشخص را دنبال کرده است. این محورها اغلب بر اساس شعارهای انتخاباتی و انگیزشی ترامپ برای هوادارانش انتخاب شده. یکی از آنها تغییر در قوانین مهاجرتی است که او بعد از ترامپ آنها را لغو کرده بود. بایدن روز شنبه اعلام کرده بود اگر کنگره بخواهد از اختیارات قانونی خود برای بستن مرزهای جنوبی استفاده خواهد کرد. این تغییر رویه بایدن نشان می‌دهد او دقیقا برای خنثی کردن مانیفست تبلیغاتی ترامپ وارد میدان شده است، چه بسا که برای جلب نظر جمهوری‌خواهان مخالف ترامپ با یک چرخش سیاسی قوانین بازدارنده‌ای را در امور مهاجرت به کار بگیرد.  از سوی دیگر پروپاگاندای ترامپ درباره ایران محور مهمی است که او برای ایجاد تمایز با بایدن در یک ماه گذشته به کرات از آن استفاده کرده است. تلاش ترامپ برای ملایم و کم‌اثر نشان دادن عملکرد بایدن در قبال ایران در شرایط جنگی منطقه و تحرکات موثر لابی اسرائیل در درون آمریکا رئیس جمهور دموکرات را وادار خواهد کرد تا انتخابات اقدامات سختگیرانه‌تری را در مواجهه با ایران اتخاذ کند. زمزمه افزایش تحریم‌ها مانند تحریم‌هایی که ترامپ علیه ایران اعمال کرده بود یکی دیگر از مواردی است که دموکرات‌ها تا انتخابات پیگیری خواهند کرد. از سوی دیگر تعلل چند روزه بایدن در پاسخ‌گویی به اقدامات نظامی اخیر علیه سربازانش در اردن نشان داد آمریکا از خلاء انتظار برای حادثه در ایران سود استراتژیک می‌برد، سودی که در راستای تحریم‌های همه جانبه و فشارهای بیشتر در اقتصاد ایران، ابتکارعمل مقام‌های ایرانی را برای واکنش‌های بیشتر در آینده کاهش خواهد داد و چه بسا که مشکلات داخلی ایران را در حوزه‌های اقتصادی در آستانه انتخابات افزایش دهد. این نکته‌ای است که دیروز حتی رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز به آن اشاره کرد و گفت: « سران برخی کشورها به رئیس جمهور می‌گویند آمریکایی‌ها گفته‌اند که هدف‌گذاری روی اقتصاد ایران است.» سپهر خلجی، رییس شورای اطلاع‌رسانی دولت، در خصوص افزایش نرخ دلار گفت: «دشمن فضایی را طراحی کرده تا در اقتصاد تکانه‌هایی ایجاد کند و به مردم فشار بیاورد.»