سالروز درگذشت حسن تقی زاده چهره خاص سیاست و فرهنگ ایران

سید حسن تقی‌زاده شهریور ۱۲۵۶شمسی در تبریز پا به عرصه وجود گذاشت.پدرش سید تقی پیش‌نماز مسجد حاج صفرعلی بود. پس از انجام تحصیلات متداول آن زمان با کمک شوهرخواهر خود میرزا محمدعلی‌خان تربیت، فرهنگی و مشروطه‌خواه معروف، به تاسیس یک کتاب‌فروشی اقدام کرد. این مطالعات و تحقیقات و مطالعات دیگر، تقی‌زاده را به تجددخواهی و جنجال‌های سیاسی رهنمون شد. تقی‌زاده برای انتشار افکار خود و کمک به پیشرفت آن به فکر انتشار یک روزنامه افتاد و با همکاری تنی چند از روشن‌فکران تبریز در۴سال قبل از مشروطیت [۱۲۸۱خورشیدی]) مجله «گنجینه فنون» را انتشار داد و کتاب‌فروشی خود را به صورت یک قرائت‌خانه و مکتب ترویج افکار نو و به اصطلاح امروزی «پاتوق»روشن‌فکران آن عصر درآورد.وی دو سال بعد سفری به قفقاز،مصر،شام و بیروت کرد و در این سفر با جمعی از دانشمندان و محققان این دیار از جمله جرجی زیدان آشنا شد و سال بعد با اطلاعات بیش‌تری به تبریز بازگشت و رساله‌ای تحت عنوان«تحقیق حالات کنونی ایران» منتشر کرد و چون از اوضاع سیاسی جهان آگاه بود در مجالس و اجتماعات مشروطه‌خواهان به ایراد نطق و خطابه می‌پرداخت به این جهت مورد توجه مردم قرار گرفت و در نخستین انتخابات پارلمانی ایرانی اهالی تبریز او را به نمایندگی خود انتخاب کردند.محمدعلی‌شاه قبل از بستن مجلس یک بار مجازات تقی‌زاده را که علیه او تحریکات می‌کرد از ریاست مجلس خواسته بود.بعد از استبدادصغیر دوباره به لندن رفت و در لندن به عضویت انجمن آسیایی لندن درآمد.اندکی بعد سواران بختیاری و پیادگان گیلانی تهران را تصرف کردند و موقعی که سپهدار تنکابنی و سردار اسعد مشغول سازمان دادن به اوضاع ایران بودند تقی‌زاده به تهران آمد و به عضویت «هیأت‌مدیره»‌ای که برای ترتیب کار شاه مخلوع و سازمان دادن حکومت نو تشکیل شده بود انتخاب گردید.تقی‌زاده از افراد موثری بود که در جریان برکناری محمدعلی‌شاه مداخله داشت و شدیدا با ماندن شاه مخلوع در کشور مخالفت می‌کرد.در دوره دوم قانون‌گذاری هم از تهران و هم از تبریز انتخاب شد.در جریان دوره دوم قانون‌گذاری که ایران دارای نظام دوحزبی شد تقی‌زاده رهبری فراکسیون پارلمانی حزب دموکرات را که افراد آن تندرو و انقلابی بودند برعهده گرفت.تندروهای تقی‌زاده باعث شد که مورد انتقاد ستارخان و باقرخان قرار گیرد.درآن موقع تقی‌زاده در خانه سردار اسعد به سر می‌برد.تقی‌زاده به دنبال همین تحولات به عثمانی و اروپا رفت، در اروپا بود که به نمایندگی مجلس سوم انتخاب شد. تقی‌زاده سپس به انتشار روزنامه«کاوه» پرداخت.تقی‌زاده در سال ۱۳۰۰شمسی در برلن بود که از جانب قوام‌السلطنه نخست‌وزیر وقت به ریاست هیأت اعزامی ایران به شوروی به منظور مذاکره با این دولت تعیین شد و متن قرارداد بازرگانی و پستی ایران و شوروی را تهیه کرد.در انتخابات دوره پنجم نیز نماینده پارلمان شد،در کابینه مستوفی‌الممالک وزیر امور خارجه گردید ولی به زودی استعفا کرد و به اروپا رفت اما در انتخابات دوره ششم نیز به وکالت انتخاب گردید.سال ۱۳۰۷ والی خراسان شد.سال بعد به سمت سفیر ایران در لندن تعیین گردید.وی در سال ۱۳۰۹ به‌عنوان وزیر مالیه وارد کابینه شد.تقی‌زاده پس از شهریور ۱۳۲۰ به صحنه سیاست بازگشت و به سمت وزیرمختار ایران در لندن منصوب شد و برای تخلیه ایران از قوای شوروی فعالیت‌های شدیدی کرد.پس از حل قضایای آذربایجان از تبریز به وکالت مجلس شورای ملی انتخاب شد.پس از انقضای دوره مجلس شورای ملی و تجدید انتخابات برای مجلس بعد چون سن تقی‌زاده از ۷۰متجاوز بود دیگر نتوانست نامزد شود ولی چند ماه بعد از تشکیل «سنا» تقی‌زاده از تهران به عضویت این مجلس انتخاب شد.بعد از افتتاح مجلس سنا به ریاست آن برگزیده شد.به این ترتیب تقی‌زاده اولین رئیس سنای ایران بود.