پشت پرده تاریک خرید دستگاه زباله سوز از چین

همدلی| در حالیکه شهردار تهران بارها در سخنان خود از تفاهم نامه ساخت یک زباله‌سوز به عنوان یکی از مهمترین افتخارات مدیریت شهری کنونی یاد می‌کند، هنوز ابهامات و تناقض گویی‌‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد. از ظرفیت تا زمان ورود زباله‌سوز به کشور. درحالی که سه سال از ماجرای انتقال زباله‌سوز اهدایی چین به قم که قرار بود به تهران بیاید، نمی‌گذرد، شهردار تهران خبر از ورود دستگاه مشابهی با حجم زباله سوزی ۷ هزار تنی در چند ماه آینده داده است. فناوری سوزاندن زباله‌ها و تبدیل آن‌ها به خاکستر یک راهکار زیست‌محیطی است که مزایای زیادی را به همراه دارد. سوزاندن زباله حجم آن‌ها را برای دفع نهایی کاهش می‌دهد. به‌علاوه ترکیبات سمی و بیماری‌زا موجود در زباله را نابود می‌کند. اکثر پسماندهای خطرناک که نیاز به سوزاندن دارند، از منابع مختلف مانند بیمارستان‌ها، کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی بیرون می‌آیند.در حال حاضر مجتمع آرادکوه( محل دفع زباله‌های شهری) واحد زباله‌سوزی با ظرفیت 200 تن در روز وجود دارد که 3 مگاوات ساعت در روز برق تولید می‌کند. این واحد از بهمن 93 فعالیت خود را شروع کرد و برق تولیدی خود را به شبکه ارسال و پول آن را از وزارت نیرو دریافت می‌کند.در عین حال در دوره پنجم مدیریت شهری قرار بود یک واحد زباله‌سوز 800 تنی در آرادکوه شروع به کار کند، سازمان مدیریت پسماند مکاتبات خود را با نهاد ریاست جمهوری انجام داد و دستورات لازم به‌منظور کمک به تأمین اعتبار راه‌اندازی این زباله‌سوز 800 تنی صادرشده است. اما به بهانه اینکه آخرین روزهای فعالیت دولت دوازدهم است اتفاقی رخ نداد و این امر نیز همانند دیگر پروژه‌ها رها شد.
سابقه تاریخی
سال 99 در اوایل بیماری کرونا در ویدئومپینگی که در برج آزادی و به نشانه همدردی و همبستگی و حمایت از مردم چین و شهر ووهان انجام شد، که باعث شد تا دولت چین اقدام به ارسال ۳۰ تُن اقلام بهداشتی و همچنین دستگاه زباله‌سوز (دستگاه بی خطر سازی زباله‌های بیمارستانی) و اهدا آن به شهرداری تهران کند که البته شهرداری تهران نیز اعلام کرد اقلام بهداشتی را در اختیار وزارت بهداشت برای توزیع در بیمارستان‌ها قرار خواهد داد.در حالی که همه چیز براساس برنامه ریزی در حال انجام بود که به ناگهان اعلام شد که دستگاه زباله‌سوز اهدایی دولت چین باید در اختیار شهرداری قم قرار بگیرد که این مسئله ابهاماتی بسیاری را به وجود آورد.آن زمان زهرا نژادبهرام عضو هیات رئیسه شورای شهرپنجم در این گفته بود: تصمیمات سیاسی در سطوح مجلس و دولت موجب ارسال یکباره دستگاه امحا زباله بیمارستانی به شهر قم شد. هرچند همه کشور اکنون درگیر این بیماری و شیوع آن است اما شهرهای پرجمعیت و کلان شهری مثل تهران برای کنترل بیماری و پیشگیری از شیوع اولویت اول را دارند خصوصا اینکه برخی تجهیزات برای تهران ارسال شده است و پیگیری‌های صورت گرفته نشان از لابی‌هایی از سوی وزارت امور خارجه و نمایندگان قم در دوره قبل برای انتقال این دستگاه زباله‌سوز به قم انجام داده شده است.
دیگر روایت ها
اما روایت مدیرعامل وقت سازمان مدیریت پسماند شهر تهران از این واگذاری به گونه دیگری بود. «صدرالدین علیپور» با تاکید بر اینکه این دستگاه اصلا زباله‌سوز نبوده و دستگاه بی‌خطر کردن پسماندهای پزشکی است از بی‌استفاده ماندن آن در قم خبر داده و در خصوص جزئیات این واگذاری گفت: صحبتی که در ابتدا شد این بود که چین اعلام کرد، یک دستگاه زباله‌سوز را به دلیل کرونا به تهران می‌دهد اما بعد که دستگاه ارسال شد، متوجه شدیم که  دستگاه زباله‌سوز نیست و  بیخطر ساز زباله است. در واقع شبیه همین دستگاه‌های اتوکلاوی که اکنون در بیمارستان‌ها داریم. بنابراین با مشورتی که با آقای شهردار کردیم و بعد از آنکه مشخص شد این دستگاه بی خطرساز است و زباله‌سوز نیست دستگاه به قم رفت.گفتنی است دستگاه زباله‌سوز ضمن اینکه مشکل دفع زباله‌ها را حل می‌کند و مشکلات آلودگی محیطی را از بین می‌برد، می‌توان از آن به‌عنوان روشی برای تولید برق و انرژی الکتریکی نیز استفاده کرد. بر اساس مطالعات صورت گرفته در حال حاضر ظرفیت تولید برق در نیروگاه‌های پسماند در ایران، 3 مگاوات گزارش‌ شده است. به‌طورکلی در سطح کشور پنج نیروگاه در استان‌های تهران، شیراز و مشهد وجود دارد اما مشکل اصلی که مانع توسعه تولید برق از پسماند شده است، مشکلات مالی در کشور است و با تأمین منابع مالی برای خرید تجهیزات موردنیاز در نیروگاه‌ها می‌توان آن را تا حد زیادی گسترش داد.حالا بعد از حدود سه سال گفته می‌شود شهردار تهران در سفر به چین دستگاه زباله‌سوز ۷۰۰۰ تنی رات سفارش داده، به طوری که این دستگاه با حداقل آلودگی و برابر نیمی از استاندارد اروپا و چین، زباله را به انرژی تبدیل می‌کند . به بیانی قدرت این دستگاه ۷۰ برابر دستگاه زباله‌سوز فعلی است.
70 برابر بزرگتر!
در همین راستا زاکانی؛ شهردار تهران در یک برنامه تلویزیونی با بیان اینکه یکی از معضلات بزرگ کشور موضوع «پسماند» است، گفته بود: در تهران روزانه پنج هزار و 400 تن زباله به جنوب شهر منتقل می‌شود. در جنوب شهر یک زباله‌سوز وجود دارد که 200 تُن زباله می‌سوزاند که به برق و سایر موارد تبدیل می‌شود و پنج هزار و 200 تن دفن می‌شود و ده‌ها سال این روند وجود دارد.وی با بیان اینکه 2 شرکت در گذشته شناسایی شده بود که در سفر خود از این شرکت‌ها بازدید کردیم و به این رسیدیم که این قابلیت را دارند که دستگاه‌های زباله‌سوز را در شهر مستقر کنند، ادامه می‌دهد: این دستگاه‌ها با حداقل آلودگی و برابر نیمی از استاندارد اروپا و چین، زباله را به انرژی تبدیل می‌کند و از طرفی دیگر شیرابه تولید شده را تصفیه می‌کنند. دستاوردهای این دستگاه 70 برابر دستگاه زباله‌سوز تهران است.شهردار تهران تاکید می‌کند: هیئت چینی به تهران می‌آید و قرار شده که چین سرمایه‌گذاری کند و مابه ازای آن برق از تهران بگیرد. شبکه برق سراسری است و می‌توان با وزارت نیرو تفاهم کرد که برق را در مرز تحویل دهیم. در این میان پرونده آلودگی و مشکلات زیست محیطی تهران بسته خواهد شد.زاکانی با بیان اینکه تفکیک پسماند از مبدأ در دنیا تجربه ناموفقی بوده است، یادآور می‌شود: تفکیک از مبدأ تنها برای برخی اقلام صورت می‌گیرد که به اقلام دارای ارزش افزوده بالاست. مابقی اقلام در دستگاه‌های زباله‌سوز به انرژی تولید می‌شود. کل زباله‌ها به انرژی تبدیل خواهند شد و پسماند آن به بلوک و موزاییک تبدیل می‌شود.
آغاز جریان‌سازی
سیدجعفر تشکری هاشمی؛ رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران که خودش همسفر زاکانی در چین سفر بوده در خصوص موضوع جمع‌آوری و بازیافت زباله‌ها و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آن ادامه می‌دهد: در این مورد بازدیدها و مذاکرات خوبی صورت گرفته که سرمایه‌گذاران بخش داخلی برای ایجاد ایستگاه‌های زباله‌سوز مذاکرات متعددی انجام دادند و شهروندان تهرانی نتیجه آن را ظرف چند ماه آینده در سطح شهر خواهند دید. اما وی با انتقاد از اینکه ظرفیت تبدیل پسماند در تهران خیلی قابل‌توجه نیست، تصریح می‌کند: روزانه نزدیک به پنج میلیون کیلو پسماند در تهران تولید می‌شود، در دستگاه زباله‌سوزی که خروجی آن مصالح موردنیاز بخش شهری مثل بلوک، موزاییک یا کمپوست برای اراضی کشاورزی، آب کشاورزی است از پسماندهای مایع و نهایاً تولید برق در ظرفیت‌های بزرگ ساخته شود، نتایج خوبی به دنبال دارد؛ باید از تجارب جهانی استفاده و نباید شاهد از بین رفتن محیط‌زیست اراضی و آب‌های زیرزمینی باشیم.
ماجرای چند وجهی
مهدی بابایی، عضو کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران نیز در گفت و گو با «همدلی» با ذکر اینکه هم اکنون نیز زباله سوزی در آراد کوه نصب و مشغول بهره برداری است گفت: اما ظرفیت این زباله‌سوز بسیار محدود است و اصلا جوابگوی حجم بالای زباله تهران نیست. ولی اگر این زباله‌سوز 7 هزار تنی به تهران بیاید می‌توان گفت تقریبا مشکل امحاء زباله‌‌های پایتخت حل خواهد شد. وی تاکید می‌کند: در حال حاضر زباله‌‌های خشک غیرقابل بازیافت و زباله‌‌های بیمارستانی در دستگاه زباله‌سوز امحاء می‌شوند ولی نمی‌دانم آیا دستگاه جدیدی که شهرداری از آن صحبت می‌کند می‌تواند زباله‌‌های تر را نیز امحاء کند یا نه؟ اگر اینگونه باشد که واقعا جهش بزرگی در حوزه پسماند تهران رخ خواهد داد.
این عضو کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران در مورد میزان تولید برق از چنین دستگاهی نیز گفت: یکی از مهمترین اهداف خرید چنین دستگاهی تولید برق است کمااینکه هم اینک نیز از همین دستگاه کوچک زباله‌سوز مقدار کمی برق گرفته می‌شود ولی مسلما تولید برق از یک دستگاه زباله‌سوز 7 هزار تنی می‌تواند مثلا برای محلی مانند کهریزک کافی باشد.
7 یا 6 هزار؟
علاوه براین آمارهای مربوط به زباله ساز مزبور نیز به شکل عجیبی تغییر می‌کند. به عنوان مثال در حالیکه شهردار تهران بارها ظرفیت این زباله‌سوز را 7 هزار تن اعلام کرده است چندی قبل، مدیرعامل سازمان سرمایه گذاری و مشارکت‌‌های مردمی حجم این زباله‌سوز را 6 هزار تن عنوان کرده بود.  وی با ذکر اینکه در سفر چین بهره گیری از زباله‌سوز ۶۰۰۰ تنی در تهران برای تولید ۳۰۰۰ مگاوات برق روزانه دنبال شد گفته بود: سرانجام در مدل مشارکتی سهم شهرداری تهران در راه‌اندازی این پروژه ۳۰ درصد است و ۷۰ درصد دیگر با سرمایه‌گذاری و مشارکت طرف چینی عملیاتی خواهد شد. از سویی زاکانی زمان موعد این دستگاه را حداقل یک تا دو سال آینده عنوان کرده بود درحالیکه مدیران دیگر بارها اعلام کرده اند که نهایتا تا پایان سال بعد حتما این اتفاق رخ خواهد داد و تهران مجهز به زباله‌سوز خواهد شد. تناقض‌‌‌هایی که باعث می‌شود این سوال مطرح شود که مگر مدیران شهری خودشان در جلسات مذاکره و عقد قرار داد با هیات چینی حضور نداشته اند که آمار و ارقام آنها اینهمه باهم تفاوت دارد؟ به هر حال هنوز نه خبری از زباله‌سوز است و نه خبری از نیروگاه برق. تنها چیزی که هم اینک ملموس و قابل استناد است، قرار دادی کلان است که نه هیچ وقت رقم آن اعلام شده و نه معلوم است که سرنوشت آن به کجا خواهد انجامید. درست مانند زباله‌سوز اهدایی چینی که از جاده کمربندی تهران دور زد و به قم رفت!