سپیده زودتر می‌دمد بر پنجره کوچکم

پیش از اینها، ما درباره‌ چاپ نخست این مجموعه گرانسنگ سخن گفته‌ایم. جلد دوم این اثر وزین «راه کوتاه‌، سفر طولانی» سیر تکامل و جهانبينی سه چهره شعر ژاپن، ماتسوئو، یوسا بوسون و کوبایاشی ایسا، مورد نفدونظر و بررسی قرار می‌گیرد.مؤلف پیش از بررسی سیر تکامل این سه شخصیت برجسته، پیشگفتار، پیدایش، تکوین و گسترش‌ هایکو و سه مضمون و تم تغزلی(سابی، وآبی و شیوری) را معنی و بررسی می‌کند:«در دفتر نخست سعی بر این بود که به مبانی زیبایی‌شناسی و ساختار هایکو و دیگر ژانرهای هنری شعر ژاپن‌، از قبیل تانکا، هایبون، هایکای و سن ریو پرداخته شود. اینک دفتر دوم، سیر تکامل و جهان‌بینی سه چهره دوران پیشامدرن در شعر ژاپن‌ را در بر دارد و روند تکامل شاعرانگی و زندگی ... آن‌ها را تا نيمه نخست قرن نوزدهم در پنج فصل شامل می‌شود...»مؤلف این فصول با ترکیبی از بیوگرافی و روند شکوفایی شعر این سه چهره در ادبیات ژاپن مواجه می‌شود.این هر سه کاراکتر و جهان‌بینی متفاوتی دارند اما آبشخور هر سه کاراکتر «درد» است. باشو با نگاهی فلسفی و هستی شناسانه در جست وجوی «چیستی مرگ» است. او رسیدن به «جان شاعرانه‌» را از این مسیر تعقیب می‌کند و از اوج به خاک می‌نگرد:«خمیده پایین/در این دنیای واژگون/خیزرانی زیر برف.» «بوسون» اما یک شاعر زمینی است و با نگاه یک هنرمند نقاش درصدد است تا چیزی را در شعر پنهان کند که رنگ و بوی درد دارد و نوستالژی و لذت را هم‌زمان داشته باشد.چیزی که خود آن را دشتی از خارهای شکوفان می‌نامد؛ از عطر و رنگ آن لذت می‌برد ولی تیغ تیز خار دست از سر او برنمی‌دارد: «راه به آخر می‌رسد/جایی پر از بوی خوش/گل‌های بوته خار» و در نهایت زندگی را این‌گونه می‌بیند:«روی پشکل اسب/گل‌برگ‌های سرخ آلو آماده گر گرفتن.»
ایسا از نگاه مسيح طالبیان: «یک سار خاکستری» است که همدمی جز بچه گنجشک‌ها ندارد و سعی می‌کند که از میان لجن‌زار و پلشتی‌های نوع انسان، به جرگه طوطیان شیرین سخن وارد شود که این کار در دنیای سلسله‌مراتبی دوران فئودالیسم ژاپن‌، بسیار مشکل بود:«سار خاکستری با پوزخند پشت سرم/سرمایی جان سوز...»این دو اثر ارزشمند با روایتی رمان گونه در دفتر سوم هم ادامه می‌یابد. مسيح طالبیان در جلد سوم راه دوم هایکو را با ماسائوکا شیکی، بدون خستگی با شور و شوقی وافر ادامه می‌دهد و از رفورم در هایکو با واقع‌گرایی عینی و پیشینه و تاریخ هایکو از نگاه شیکی سخن می‌گوید و شعرهای او و حامیان او را واشکافی می‌کند و در نهایت می‌گوید: «ماسائوکا شیکی و شاعران دوران مدرن، بر عکس شاعران پیشامدرن ژاپن‌ نگاه فلسفی و هستی شناسانه ره دنیا را رها می‌کنند و در اوج بد سرشتی دنیا بر لحظه‌ها و پدیده‌های اطراف زندگی، که گاهی شیرین هستند، متمرکز می‌شوند:«گلابی می‌برم/قطره‌های شیرین می‌چکد از تيغه چاقو/درخت هرس شد/سپیده زودتر می‌دمد بر پنجره کوچکم.»جلد دوم این اثر شکوهمند ۳۶۴صفحه است و ۳۱۰هزار تومان قیمت خورد و جلد سوم که با عکس شاعران تزئین شده است ۲۲۵صفحه است، با قیمت ۲۰۰هزار تومان بر بساط نشر نشسته است. مسيح طالبیان در مجموع بیش از ۹۰۰صفحه مطلب درباره‌ هایکو نوشته‌اند. ایشان حق بزرگی بر گردن هایکو و شعر ژاپن‌ و حتا جهان دارند.شاید لازم باشد که مسيح طالبیان در یک نقد تطبیقی، شعر شاعرانی چون خیام، مولوی و حتا حافظ را با شعر و هایکوسرایان ژاپن‌ مقایسه کرده و جهانبینی این شاعران را نقدوبررسی کنند.از نگاه این نگارنده، جان شاعرانه‌ و تکنيک و احساسات شورمندانه شاعران ایران بر شاعران ژاپن چربش بیشتری دارد ولی جهان‌بینی و نگاه هستی شناسانه و فلسفی شاعران ژاپن در عصر حاضر کاربرد بیشتری دارد و پیشرفته‌تر است.برای شناختن این سه جلد بلند و بزرگ، باید میزگردی چند روزه برگزار کرد چون باکس روزنامه محدود است و راه کوتاه اما سفر طولانی است.