2451
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
قدیمی‌ترین سکونتگاه دنیا را چه کسانی ساخته‌اند؟
قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های دنیا توسط تمدنی ساخته شده که هیچکس انتظارش را ندارد.این کشف تصورات پیشین از جوامع شکارچی گردآورنده را مخدوش می‌کند. هزاران سال پیش‌از اینکه انسان‌های باستانی ساکن در اوراسیای مرکزی، کشاورزی را پایه‌گذاری کنند، جوامع شکارچی گردآورنده در منطقه جنب‌شمالگان درحال ساختن برخی از اولین سکونتگاه‌های دائمی و مستحکم بودند و این تصور را که کشاورزی پیش‌نیاز جوامع برای «سکنی‌گزینی»است، به چالش کشیدند.محققان اکنون گمان می‌کنند که قدیمی‌ترین استحکامات شناخته‌شده دنیا را در شمالگان،در نزدیکی دماغه رودخانه آمنیا در سیبری غربی تاریخ‌گذاری کرده‌اند. محوطه‌های باستان‌شناسی آمنیا از سال ۱۹۸۷ به‌طور رسمی کشف شدند،اما تاریخ‌گذاری اخیر رادیوکربن نشان داده است که قدمت خان‌چال اصلی در محوطه آمنیای اول و استحکامات آن به بیش از ۸هزار سال یا بیشتر بازمی‌گردد. سازه باستانی اکنون فقط یک فرورفتگی وسیع در زمین است، اما زمانی توسط یک خندق و احتمالاً خان‌چالی دیگر محافظت می‌شد. تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان می‌دهد که این سازه در آخرین قرن از هزاره هفتم پیش‌از میلاد ساخته شده است.تصویرسازی محوطه‌های باستانی آمنیای اول و دوم در سیبری غربی در نزدیکی رودخانه آمنیاتصویرسازی محوطه‌های باستانی آمنیای اول و دوم در سیبری غربی در نزدیکی رودخانه آمنیا، سنگرها و ساختمان‌ها را نشان می‌دهد.سازه خان‌چال اصلی در محوطه آمنیای اول با دایره قرمز مشخص شده است.درهزاره ششم پیش‌از میلاد،چندین ساختمان،خاکریز و حصار،همراه با دو خندق دیگر در پشت محوطه ساخته شد.این عوارض مصنوعی نشان می‌دهد که در این دوره، محوطه به‌طوراساسی مسکونی شده بود.تیمی بین‌المللی از باستان‌شناسان به رهبری محققان دانشگاه آزاد برلین می‌گوید کشف هر دوی این محوطه‌ها، تصور سنتی از توانایی‌های جوامع شکارچی گردآورنده را به چالش می‌کشد. تاریخ‌گذاری این دو محوطه اثبات می‌کند که جوامع کشاورز در عصر سنگ تنها کسانی نبودند که سکونتگاه‌های مستحکم و دائمی ساختند.تانیا شرایبر،باستان‌شناس از موسسه باستان‌شناسی ماقبل تاریخ در برلین می‌گوید:«بررسی‌های دیرین‌گیاه‌شناسی و چینه‌شناسی منطقه نشان می‌دهد که ساکنان سیبری غربی به دلیل فراوانی منابع محیطی تایگا، سبک زندگی پیچیده‌ای داشتند.»محیط تایگای سیبری غربی یک زیستگاه سابقاً باتلاقی، جنگلی و مخروطی در مناطق جنب‌شمالگانی است.حدود شش هزارسال پیش‌از میلاد، رودخانه تایگا محل سکونت ماهی‌هایی مانند اردک‌ماهی‌ها و خانواده‌ی آزادماهیان بود و در محیط تایگای اطراف رودخانه آمنیا، گله‌هایی از گوزن‌های شمالی زندگی می‌کردند.حتی جوامع مهاجر و خوراکجو نیز در چنین مکان‌های حاصلخیزی باید از ذخایر خود در برابر مهاجمان فرصت‌طلب و همسایگان گرسنه محافظت می‌کردند.دلیل ساخت استحکامات آمنیا مشخص نیست؛اما محققان گمان می‌کنند که این مکان‌ها محل نگهداری از موادغذایی مازاد بوده و برای محافظت از ذخایر ساخته شده است. بدین صورت ساکنان منطقه نیازی به کاشت یا تولید منابع غذایی نداشتند؛ زیرا محیط اطراف به‌صورت فصلی منابع موردنیازشان را فراهم می‌کرد.بقایای ظروف سفالی با تزئینات پیچیده که در این مکان کشف شده، احتمالاً ظروف مخصوص نگهداری موادغذایی است.مشخص نیست که آیا سازه‌های محوطه‌های آمنیا در تمام طول سال مسکونی بوده یا فقط با اهداف دفاعی و حفاظتی استفاده می‌شدند.اما به نظر می‌رسد که حداقل در برخی‌از فصل‌ها،این مکان محل سکونت یکی‌از جوامع شکارچی گردآورنده غرب سیبری بوده است.چندین دژ و استحکامات عصر سنگی دیگر نیز در این منطقه یافت شده است، اما هیچ‌‌کدام به اندازه محوطه آمنیای اول قدمت ندارند.در اروپا تا قرن‌ها بعد،یعنی تا دوران پس‌از ابداع کشاورزی هیچ مکان مشابهی دیده نمی‌شود.تیم باستان‌شناسان نوشته‌اند:«ساخت استحکامات به دست گروه‌های خوراکجو از دوران ماقبل تاریخ به بعد گهگاهی به‌طور پراکنده در نقاط مختلف جهان،عمدتاً در مناطق ساحلی مشاهده شده است،اما آغاز بسیار اولیه این پدیده در داخل سیبری غربی بی‌مانند است.»محل قرارگیری سازه‌ها در محوطه آمنیای اول با رنگ نارنجی مشخص شده است.باستان‌شناسان از گذشته این‌طور فرض می‌کردند که جوامع خوراکجو از نظر سیاسی و اجتماعی از پیچیدگی کافی برای ساخت بناهای ماندگار و دائمی که به دفاع و حفاظت نیاز دارند، برخوردار نبودند. با‌این حال، تحقیقات جاری در دماغه آمنیا و سایرگمکان‌های باستان‌شناسی در سراسرجهان نشان می‌دهد که کشت محصولات زراعی و پرورش حیوانات به‌تنهایی انگیزه چنین فعالیت‌هایی نیست.به‌عنوان مثال، گوبکلی تپه در ترکیه امروزی یک مجموعه سنگی عظیم است که قدمتش به حدود ۱۱هزارسال پیش بازمی‌گردد.این بنا پیش‌از ظهور کشاورزی ساخته شده و عنوان قدیمی‌ترین سازه خرسنگی شناخته‌شده در جهان را به خود اختصاص داده است.به نظر می‌رسد که یک گروه شکارچی گردآورنده برای وداع با مردگان یا برگزاری مراسمات خاص مذهبی دراین مکان جمع می‌شد. باستان‌شناسان در محوطه آمنیا نیز خرپشته‌های مشابهی به نام«خولمی» را یافته‌اند که به‌عنوان«ساختمان‌های آیینی بزرگ‌مقیاس در چشم‌انداز» توصیف می‌شود.محققان گمان می‌کنند تغییرات اقلیمی در زمانی حدود هشت هزارسال پیش، زمینه را برای فراوانی منابع فصلی در سیبری غربی مساعد کرد و باعث هجوم مهاجران انسانی شد.سپس، پیشرفت شگردهای ماهیگیری، شکار و روش‌های ذخیره‌سازی موادغذایی احتمالاً به مازاد منابع و نیاز به دفاع از ذخایر منجر شد.همچنین، ممکن است ازدحام جوامع مختلف شکارچی گردآورنده در یک منطقه به ترویج فرهنگ حمله و دستبرد ختم شده باشد.محققان می‌گویند:«مدیریت مازادها به ایجاد تغییراتی در ساختارهای سیاسی اجتماعی این جوامع و ظهورنابرابری در ثروت، مالکیت انحصاری و افزایش انسجام جامعه ازطریق فعالیت‌های دسته‌جمعی و استفاده از سازه‌های ماندگار منجر شد.»