ر‌ویای روسی در آغوش اقتصادی چین

همدلی|  پیمان خاکسار: صبح سه‌شنبه پوتین با هواپیما به پایتخت چین رسید و رسانه‌های حکومتی هم نشان دادند که روی باند فرودگاه برای استقبال از او فرش قرمز پهن کردند و پوتین با وزیر تجارت چین، وانگ ونتائو، به گرمی دست می‌دهد. سفر پوتین به چین دیروز در حالی انجام شد که بعد از جنگ اوکراین بحث هژمونی شرقی در برابر سلطه دلار بیش از گذشته بر سر زبان‌هاست. اینگونه به نظر می‌رسد که هم پوتین و هم «شی» دوست دارند روابط اقتصادی و سیاسی بیشتری داشته باشند، اما پایبند تجاری چین و آمریکا تاکنون توانسته «شی» را در این مسیر نگه دارد که اقتصاد اولویت اول کشوری است که سرمایه‌گذاری ۲۴۰ میلیارد دلاری در ۲۲ کشور در حال توسعه از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۱ میلادی برای تحقق پروژه «یک کمربند، یک جاده» داشته است، اما نمی‌خواهد رابطه تجاری بزرگ خود با آمریکا را از دست بدهد. گرچه مناسبات خصوصی روسیه با چین در سال‌های گذشته برآیند یک نزدیکی فکری را نشان می‌دهد و حتی «شی» تنها رهبری است که جشن تولد درخوری با پوتین به راه انداخت، اما چین راهبردهای اقتصادی مشخصی را دنبال می‌کند که شاید در دایره ایدئولوژیک پوتین دچار صدمات زیادی شود؛ چنانکه بعد از جنگ اوکراین نیز نقشه راه چین در احیای جاده – کمربند، دچار وقفه‌های مقطعی نیز شد. اما سفر پوتین به چین به رغم پیگیری آنچه که تحلیلگران از آن به عنوان تحکیم ائتلاف اقتصادی ضد غرب یاد می‌کنند همراه با نگاه اقتصادی روسیه به این سفر نیز خواهد بود.
چنانکه رویترز قبل از این خبر داده بود الکسی میلر و ایگور سچین، رؤسای دو غول‌ انرژی روسیه به نام‌های گازپروم و روس‌نفت در سفر پوتین به چین او را همراهی می‌کنند. این خبرگزاری احتمال داده است که روسیه می‌خواهد برای فروش بیشتر گاز طبیعی به چین قراردادی منعقد کند. مسکو قصد دارد خط لوله‌ای به نام «قدرت سیبری ۲» ایجاد کند که از مغولستان عبور می‌کند و ظرفیت سالانه‌اش ۵۰ میلیارد مترمکعب است. این خط لوله پیشنهادی، گاز را از میدان‌های شبه‌جزیره یامال در غرب سیبری به چین، بزر‌گ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان و مصرف‌کننده روبه‌رشد گاز می‌رساند.
این در حالی است که به گفته مقام‌های روسی در نیمه اول سال ۲۰۲۳ تجارت بین روسیه و چین ۳۰ درصد افزایش یافته و پیش بینی‌ها این است که تا انتهای سال ۲۰۲۳ به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برسد. روسیه که یکی از شرکای بزرگ  تجاری چین محسوب می‌شود پس از ایالات متحده آمریکا که در ۹ ماه اول سال ۲۰۲۳ نیم‌تریلیون دلار سهم تجارت این کشور را به خود اختصاص داد، در رتبه دوم قرار دارد. در مقابل چین نیز برای تجهیز ارتش خود به فناوری‌های موشکی و زیردریایی طی چند سال گذشته از روسیه بهره برده است.
با این حال بعضی تحلیلگران رابطه پوتین و شی را مصلحت اندیشانه تر از آن چیزی عنوان می‌کنند که در ظاهر دیده می‌شود و هر دو کشور به دلیل فشار از جانب غرب، به یکدیگر نزدیک شده‌اند و به هم اعتماد پیدا کرده‌اند.
الیزابت ویشکین، پژوهشگر ارشد مرکز تحلیل‌های دریانوردی در آرلینگتونِ ویرجینیا می‌گوید: «هر کدام از آنان سهمی در تقویت دیگری دارند.»
بدون شک، چین خواهان روابطی پایدار با ایالات متحده است و شی بارها این مسئله را تکرار کرده است. این مسئله بعضی از محدودیت‌های همکاری روسیه و چین را نشان می‌دهد، از جمله اینکه مسئولان ایالات متحده می‌گویند چین تمایلی ندارد برای جنگ در اوکراین به روسیه سلاح بدهد. مقامات آمریکایی بارها به چین هشدار داده‌اند چنین نکند.به رغم مانورهای نظامی مشترک مهم اخیر روسیه و چین، تحلیلگران می‌گویند هر دو طرف چیز خاصی نشان نداده‌اند که چگونه همکاری‌های نظامی‌شان به آنان اجازه خواهد داد در یک جنگ همکاری بهتری با هم داشته باشند. با این حال باید اینگونه تصور کرد که نزدیکی چین و روسیه گرچه در مسیر شرقی شدن نگاه اقتصادی چین نیست اما برای پوتین که در جنگ اوکراین و تحریم‌های زیر فشار اقتصادی قرار گرفته است اهمیت زیادی دارد. پوتین در طرح کمیربند- جاده چین به دنبال هژمونی شرقی و فرار از فشارهای غرب است اما شی دل در گرو اقتصادی دارد که شرق و غرب را با یک چشم به عنوان «بازار بزرگ» می‌بیند.
شاید بتوان قرار گرفتن شی در موقعیت باریک «دیپلماسی و اقتصاد » را در تحلیل وال استریت ژورنال دید که می‌نویسد:«هفته گذشته، درون تالار بزرگ خلق، رهبر اکثریت سنا، چاک شومر، از شی جین‌پینگ خواست از رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، فاصله بگیرد و ادعا کرد پوتین، فردی منفور در غرب، مانع تحقق بلندپروازی‌های چین است.»
به نوشته برایان اسپیگل و جیمز تی. آردی در وال‌استریت ژورنال، چین، به‌جای گوش دادن به این توصیه، در روز سه‌شنبه با آغوشی باز پذیرای پوتین بود. این نخستین سفر بین المللی رهبر روسیه پس از مواجهه با اتهام انجام جنایت جنگی در جنگ اوکراین از جانب دیوان کیفری بین المللی است. اما چین در دهه‌های گذشته بارها نشان داده که بندبازی روی طناب سیاست را در حالیکه انبوهی از بسته‌های سنگین اقتصادی را با خود حمل می‌کند دارد.