دانشجویان پزشکی زیر بار شهریه‌های گران

همدلی| گروه گزارش:‌ هشت سال از زمانیکه به خاطر واکنش‌های ‌‌‌‌تند افکار عمومی نسبت به انتشار خبر شهریه‌های ‌‌‌‌نجومی دانشگاه‌های ‌‌‌‌علوم پزشکی است می‌گذرد که باز هم انتشار خبر دیگری در همین زمینه؛  با واکنش‌هایی ‌متفاوت و بعضا تندی از سوی چهره‌های ‌‌‌‌مختلف همراه بود. واکنش‌هایی ‌که شاید یکی از شاخص‌‌ترین آنها اظهارات عضو کمیسیون پزشکی مجلس باشد که گفته، با این شرایط چرا نباید جوانان علاقه‌مند به پزشکی و پزشکان از ایران مهاجرت کنند؟!
تکرار تاریخ
چند روز قبل، با شروع سال تحصیلی ۱۴۰۳ - ۱۴۰۲ دانشگاه‌های علوم پزشکی، تعداد ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی میزان شهریه‌های خود را به صورت علی الحساب و یا ترمی برای دانشجویان شهریه پرداز پردیس‌های خودگردان و پردیس‌های بین‌الملل این دانشگاه‌ها اعلام کردند.بر اساس اعلام دانشگاه‌های علوم پزشکی برخی از دانشگاه‌ها تنها به گرفتن علی الحساب اکتفا کرده‌اند ‌‌و برخی دیگر جزئیات بیشتری از میزان شهریه‌ای که دانشجویان باید پرداخت کنند اعلام کرده‌اند. بالاترین میزان شهریه اعلامی مربوط به دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به میزان یک سال: یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال است.
از اعتراض تا کمپین
اما شاید جالب باشد که بدانید این اولین بار نیست که شهریه‌های ‌‌‌‌نجومی دانشگا‌های ‌‌‌‌پزشکی خبر ساز شده است. در سال 96 نیز خبر افزایش نجومی شهریه‌های علوم پزشکی دانشگاه آزاد با واکنش جدی دانشجویان این دانشگاه روبه‌رو شد به گونه‌ای که «#نه_به_افزایش_نامتعارف_شهریه_علوم_پزشکی_آزاد» به کمپینی در توئیتر و اینستاگرام تبدیل شد. در آن زمان شعار «نه به افزایش نامتعارف شهریه علوم پزشکی دانشگاه آزاد» بارها ریتوئیت شده و کامنت‌های آن به چند هزار عدد رسید. در آن سال ماجرا به قدری بالا گرفت که دکتر «علی اکبر ولایتی،»رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد شخصاً به ماجرای هشتگ‌سازی و راه‌اندازی کمپین درباره افزایش نجومی شهریه علوم پزشکی دانشگاه آزاد ورود کرده و با بیان اینکه موضوعات مطرح شده در خصوص شهریه دانشجویان پزشکی، یک سوء‌تفاهم بوده است، ‌تأکید کرد: «این شایعات صحیح نیست.» به گفته وی میزان افزایش شهریه‌های دانشجویان علوم پزشکی این دانشگاه تنها ۱۰ درصد و طبق روال همیشگی است.
همه چیز از یک بخشنامه
طبق بخشنامه دانشگاه آزاد که آن سال به تمامی واحدهای این دانشگاه ابلاغ شده بود، شهریه پایه دانشجویان رشته‌های علوم‌ پزشکی که قبل از مهر ۹۶ وارد دانشگاه شده‌اند، افزایش نمی‌یافت. شهریه متغیر دانشجویان رشته‌های علوم‌پزشکی که قبل از مهر ۹۶ وارد دانشگاه شده‌ بودند نیز ۸۰ درصد نرخ شهریه اعلامی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای رشته‌های خودگردان در سال تحصیلی ۹۷- ۱۳۹۶ بود. طبق این بخشنامه شهریه دانشجویان جدیدالورود این دانشگاه که از مهرماه سال ۹۶ مشغول به تحصیل می‌شوند ۱۰ درصد نسبت به سال ۹۵ افزایش می‌یابد و شهریه متغیر آنها ۸۰ درصد نرخ شهریه اعلامی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای رشته‌های خودگردان در سال تحصیلی ۹۷- ۱۳۹۶ اعلام شده بود. براساس اعلام مرکز سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد میزان علی‌الحساب شهریه نیمسال اول تحصیلی سال ۹۵- ۹۶ پذیرفته‌شدگان آزمون سراسری پزشکی سال ۹۵ رشته‌ها و مقاطع تحصیلی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی واحد تهران مبلغ ۶ میلیون و ۶۷۰ هزار تومان بود.این در حالی بود که طبق اعلام وزارت بهداشت میزان شهریه آموزشی سالانه مقطع دکترای عمومی شامل رشته‌های پزشکی در پردیس‌های خودگردان وزارت بهداشت حدود ۲۵ میلیون تومان تعیین شده بود که این رقم مربوط به سال ۹۵ می‌شد. همین تفاوت نرخ شهریه بین دانشگاه آزاد و وزارت بهداشت باعث نگرانی و اعتراض دانشجویان این رشته شد. ایرج حریرچی، قائم مقام وقت وزیر بهداشت درباره سرانه پزشک در ایران در توجیه این افزایش نجومی شهریه در آن سال گفته بود:‌ «سرانه پزشک در کشور به ازای هر یک هزار نفر جمعیت بین 1/21 تا 1/28 نفر پزشک است که با استانداردهای جهانی یعنی 3/5 نفر پزشک به ازای هر یک هزار نفر جمعیت فاصله زیادی داریم.» بنا به تأکید وی این کمبودها علاوه بر افزایش فشار کاری به پزشکان، باعث می‌شود شهروندان برای ویزیت در نوبت‌های طولانی قرار گیرند. با تمام اینها سال 93 ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی به شکلی جدی کاهش یافت.
مهاجرت نخبگان پزشکی
همانطور که گفته شد امسال نیز مانند سال 96، انتشار خبر افزایش فوق تصاعدی شهریه‌های ‌‌‌‌رشته پزشکی دانشگاه‌های ‌‌‌‌غیردولتی دوباره حاشیه ساز شد کمااینکه «مسعود پزشکیان» نماینده مجلس در نقد این ارقام عجیب و غریب با بیان اینکه باید به پزشکان حق داد که مهاجرت کنند گفت: با مکانیزم پرداختی که ما در مملکت درست کردیم و قوانینی که گذاشتیم طبیعتا این روند روز به روز بدتر می‌شود. از یک طرف تعرفه‌های ‌‌‌‌نجومی در دانشگاه‌ها می‌گیریم و از سویی دیگر مدیرانی را سرکار آورده ایم که ممکن است از نظر رتبه علمی خیلی از پایین تر از کسانی باشند  که در دانشگاه تدریس می‌کنند. حق ویزیت مطب، یک و نیم دلار است این در حالی است در خارج باید یک دلار بدهید که  دستشویی بروید.عضو کمیسیون بهداشت مجلس با ذکر اینکه هر روز مکانیزم پرداخت به پزشکان نیز بدتر می‌شود گفت: این در حالی است که بیمه هم این پول را نمی‌دهد. از آن طرف پزشک را به روستا می‌فرستند که با پولی که می‌دهند حتی زندگی اش نمی‌چرخد.  آن طرف مرز چهل برابر اینجا پول می‌دهند. این فشارها را هم ندارند، بار کاری شان نیز کمتر است. طبیعتا وقتی اینطوری باشد پزشکان ترجیح می‌دهند مهاجرت کنند نه تنها پزشکان بلکه پرستاران هم ترجیح می‌دهند بروند.
وی ضمن هشدار به ادامه این رویه تصریح کرد: با این مهاجرت‌ها شرایط بهداشتی و‌ درمانی ما در آینده بدتر می‌شود. پزشکان و آنهایی که در کشور می‌مانند مجبورند پول اضافه، سکه و‌ ارز  بگیرند و قوانینی که وجود دارد را بشکنند. وقتی قوانینی که ما می‌نویسیم عادلانه نباشد انتظار‌ تبعیت از آن قانون انتظار غیرواقعی است. مجلس، قوه قضاییه و دولت برای کارکنانشان با بیرون قرارداد بسته‌اند ‌‌و پول‌های ‌‌‌‌چند برابر می‌دهند. اگر قرار است آن پول‌ها را بدهند چرا به سیستم‌های ‌‌‌‌دولتی و  به همان‌هایی ‌که کار می‌کنند نمی‌دهند.
این نماینده مجلس که خود پزشک است ادامه داد: اگر سقف حقوقی وجود دارد که این آقایان ادعا می‌کنند از نظر عدالت و برابری باید آنرا برابر کنند  چرا این را  از کسانی که هیچ سقفی را مراعات نمی‌کنند و قوانین را زیر پا می‌گذارند نمی‌گیرند؟ چرا خودشان با آنها قرارداد بسته‌اند ‌‌‌‌و پول‌های ‌‌‌‌چندین برابر می‌دهند؟ سقف حقوق یک ماهه پزشکی که در دولت کار می‌کند به اندازه یک عمل جراحی پزشکی که خود اینها با آن قرارداد بسته‌اند نمی‌رسد.  اگر راست می‌گویید و عدالت دارید این کار را نکنید و‌ بروید سرسفره ای که پهن کرده اید بنشیند.
پزشکیان ضمن هشدار نسبت به اینکه با این بی عدالتی که وجود دارد امکان ادامه برای برخی پزشکان وجود ندارد می‌گوید: طبیعتا عده ای ترجیح می‌دهند بروند عده ای هم که معتقد به انقلاب، مردم و کشور هستند می‌مانند و با سختی زندگی شان را می‌چرخانند. اگر من همین الان با همین حقوق پزشک می‌شدم دیگر نمی‌توانستم حتی خانه کرایه کنم و نمی‌توانستم ماشین بخرم و خیلی کارهای دیگر انجام دهم.
پزشکیان نقبی هم به وضعیت گذشته اقتصادی مردم ایران زده و گفته است: در گذشته با همان پول‌های ‌‌‌‌دولتی که گرفتم خانه و‌ ماشین خریدم اما از این به بعد دیگر کاری نمی‌توانم انجام دهم. پزشک و استاد دانشگاهی که کارش را الان شروع می‌کند با این حقوق چگونه می‌خواهد خانه یا یک وسیله نقلیه بخرد یا فرزندشان را در این مدارسی که بزرگان ما درست کردند که پول ثبت نامش هشتاد میلیون تومان است ثبت نام کنند. الان از بسیاری از کشورها افراد برای درمان به کشور ما می‌آیند ولی در آینده مردم خودمان مجبورند برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به خارج بروند. این چیزهایی که الان وجود دارد را ما  درست نکردیم. از قبل از انقلاب وجود داشته اما آن چیزهای که بعدا قرار است درست شود بدتر می‌شود.
پزشکی شهروندان لاکچری
پزشکیان اما تنها منتقد این افزایش شهریه‌ها نیست. یکی دیگر از پزشکان که خودش سال‌هاست در کسوت استادی در دانشگاه‌های ‌‌‌‌علوم پزشکی تدریس می‌کند در این زمینه به «همدلی» می‌گوید: بالا بودن شهریه‌های دانشگاه آزاد در کنار بالا بودن شهریه‌های برخی از دانشگاه‌های زیر‌مجموعه وزارت علوم همچون نوبت دوم دانشگاه‌ها یا پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌های سراسری عملا باعث می‌شود تا ادامه تحصیل در این دانشگاه‌ها برای همه دانشجویان امکان‌پذیر نباشد و فقط اقشار متوسط و مرفه جامعه بتوانند در این دانشگاه‌ها ادامه تحصیل دهند.
این استاد دانشگاه که نمی‌خواهد نامی از وی برده شود اضافه می‌کند: از سوی دیگرنمی‌توان واقعیت کمبود تعداد پزشک در جامعه ما (نسبت به جمعیت) را انکار کرد. ‌موضوعی که پیش از این اغلب پنهان می‌شد و همین مسئله هم منجر به کاهش پذیرش در رشته‌های پزشکی شده بود.
وی ادامه می‌دهد: چه بخواهیم و چه نخواهیم دانشگاه آزاد هم طی سال‌های اخیر به یکی از مراکز مرجع تربیت پزشک کشورمان تبدیل شده است و افزایش نامتعارف شهریه‌های علوم پزشکی در این دانشگاه از یکسو موجب می‌شود تا تعداد افراد کمتری بتوانند در این دانشگاه ادامه تحصیل بدهند و از سوی دیگر این فرآیند منجر به حذف اقشار با درآمد کمتر از ادامه تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی خواهد شد. اتفاقی که همین حالا هم تا حدودی شاهد آن هستیم، اما با این افزایش شهریه‌ها در عمل رشته پزشکی در انحصار اقشاری خواهد بود که توانایی پرداخت شهریه‌های نجومی را داشته باشند.
حالا باید منتظر ماند و دید که این‌بار هم آیا اعتراض‌ها و واکنش ها، می‌تواند باعث کاهش شهریه‌ها شود یا باز هم باید منتظر تبعیض آموزشی در سیستم پزشکی باشیم.