سال‌روز برکناری «خروشچف» از قدرت در شوروی سابق

پس از مرگ ژوزف استالين، رهبر شوروی سابق در سال 1953م، نيكيتا خروشچُف به مقام دبير كلی حزب كمونيست و رهبری شوروی انتخاب شد. شهرت خروشچف در تاريخ اتحاد جماهير شوروی سابق، بيشتر به سبب افشاگری‌هایی بود كه پس از مرگ استالين عليه او در اين كشور كرد و پرده از جنايات بي‏رحمانه دوران استالين برداشت. خروشچف در ادامه اين سياست كه به استالين زدايى معروف شده بود، بسياری از اردوگاه‏های كار اجباری را تعطيل كرد و صدهاهزار زندانی دوران استالين را گروه گروه آزاد ساخت. بودجه ارتش را نيز به نحوی بي‏سابقه كاهش داد و تا حدودی به تامين رفاه و آسايش سياسی و اجتماعی مردم پرداخت.اختلاف با سران متفقين درباره آلمان و ايجاد ديوار برلين، سقوط هواپيمای جاسوسی امريكا در شوروی و تيرگی روابط دو طرف، بحران بين شوروی و چين و نيز بحران خطرناك موشكی امريكا و شوروی بر سر كوبا از حوادث و رويدادهای مهم زمان حكومت خروشچف بود. اما بزرگ‏ترين مشكل شوروی در اين سال‏ها، شكست برنامه‏های توسعه كشاورزی خروشچف بود كه در كنار مسائل خارجی، باعث تضعيف موقعيت داخلی و بين‏المللی وی شد. اين مسائل باعث شد تا از اواسط سال 1964م توطئه‏ای عليه خروشچف در كميته مركزی حزب كمونيست شوروی شكل گيرد و هيأت رئيسه كميته مركزی حزب به اتفاق آرا به بركناری او از مقام دبير اولي حزب و نخست‏وزيری شوروی رای دهد. خروشچف در نهايت در روز پانزدهم اكتبر 1964م با يك توطئه قبلی، از طرف همكاران خود در دفتر سياسی حزب كمونيست از كار بركنار شد. علت بركناری خروشچف ظاهراً ناكامي‏های او در سياست خارجی، به ويژه تجديد اختلاف با چين بود، ولی دليل واقعی كنار گذاشتن او اين بود كه خروشچف به افكار و نظريات همكارانش اعتنا نمی كرد و آن‌ها را در برابر عمل انجام شده قرار مي‏داد. نقطه عطف اقدامات اصلاحی خورشچف سخنرانی بود که در ۲۵فوریه ۱۹۵۶ در بیستمین کنگره حزب کمونیست شوروی خطاب به رهبران و اعضای رده بالای حزب ایراد کرد.عنوان سخنرانی «کیش شخصیت و عواقب آن» بود.دراین سخنرانی ۴ساعته خورشچف به شدت از استالین انتقاد کرد و عملکرد او را زیر سوال برد. خورشچف پرده از برخی جنایات استالین برداشت و گفت که او فضایی از «ناامنی، ترس و ناامیدی» در کشور حاکم کرده است. او بطور خاص به حذف گسترده رهبران انقلاب و«بلشویک‌های اولیه» توسط استالین اشاره کرد و گفت که بسیاری از آنها با اتهامات واهی محاکمه و اعدام شده‌اند. او همچنین از نحوه مدیریت جنگ (جهانی دوم) توسط استالین انتقاد کرد و بطور مشخص او را به دلیل پاکسازی افسران اصلی ارتش سرخ مسئول عدم آمادگی کشور در مقابله با حمله آلمان دانست. در تمام طول سخنرانی تاکید اصلی خورشچف بر کیش شخصیت و خودرایی استالین بود و معتقد بود این خصوصیات عمیقاً با آرمان‌های کمونیسم در تضاد است. درواقع او کیش شخصیت استالین را عامل تبدیل او از یکی از همراهان اصلی لنین و انقلاب به فردی خودکامه و متوهم می‌دانست. در عین حال او به هیچ وجه از سیاست‌های اقتصادی استالین و ایدئولوژی حزب انتقادی نکرد. خورشچف در صحبت‌هایش به همان اندازه‌ای که اقدامات استالین را محکوم می‌کرد، لنینیسم و ایدئولوژی اصلی حزب را تحسین کرد. پس از خروشچف، لئونيد برژِنِفْ كه طراح اصلی توطئه بركناری خروشچف بود، به دبير اولی حزب انتخاب شد و پس از چندی زمام امور كشور را به دست گرفت.