وقتی در متن تحولات نیستیم

همدلی| ایران در منطقه‌ای بحران خیز و مستعد انواع رخدادهای طبیعی و سیاسی  ‌‌‌قرار دارد. با توجه به اهمیت انعکاس و گزارشگری این رخدادها در رسانه‌‌ها،  به دلایل متعدد خبرنگاران، عکاسان و… اصولا رسانه‌های ایرانی کمتر امکان حضور در محل حوادث و وقایع را دارند. «جلال خوش‌چهره» کارشناس رسانه معتقد است؛ نوع گزارشگری رسانه‌های ایرانی از تحولات منطقه به شکل واسطه‌ای ‌‌‌‌‌است. در واقع ما یا در حال ترجمه اخبار و یا کپی‌برداری از منابع خبری دیگر هستیم. رسانه‌های ما هم از نظر مالی و هم از لحاظ نیروهای توانمندی‌ که بتوانند گزارش‌های میدانی در تحولات منطقه تهیه کنند، در مضیقه هستند.
خوش چهره با ارزیابی درباره عملکرد رسانه‌های داخلی در بازتاب تحولات امروز منطقه، به شفقنا می‌‌‌‌گوید: خوشبختانه یا شوربختانه نوع گزارشگری رسانه‌های ایرانی از تحولات منطقه مثل مذاکرات ما در حساس ترین مسائل چون هسته ای، به شکل واسطه‌ای ‌‌‌‌‌است. در واقع ما یا در حال ترجمه اخبار و یا کپی برداری از منابع خبری دیگر هستیم.
او ادامه می‌‌‌‌دهد: متأسفانه به دلایل مختلف، رسانه‌های ما حضور میدانی در صحنه‌های پر رخداد و پرتحول منطقه را ندارند. یک مثال خیلی ساده در اینجا می‌‌‌‌آورم، در حال‌حاضر ‌‌‌در همسایگی ما  یک زلزله بزرگ رخ داده است، آیا ما خبرنگاری از رسانه‌های خودمان به آنجا فرستادیم تا گزارش دهد؟ در جنگ میان حماس و اسرائیل آیا خبرنگاری از رسانه‌های داخلی که مستقل و بی‌طرف باشند در آنجا داریم تا کار حرفه‌ای ‌‌‌‌‌انجام دهد و در صحنه حضور داشته باشد؟
این پیشکسوت مطبوعاتی بیان می‌‌‌‌کند: با توجه به اینکه چندین روز از جنگ حماس و اسرائیل می‌‌‌‌گذرد و روزهای پرتحولی را هم در روزهای آینده شاهد خواهیم بود، چه به لحاظ تصویری و چه به لحاظ گزارش‌های مکتوب منابع ما غربی بوده است و هر آنچه آنها منتشر کردند ما هم با ملاحظات سیاسی و ایدئولوژیک، در رسانه‌های خودمان بازتاب دادیم و ما تولیدی به آن معنا نداشتیم و اگر خبر و گزارشی داشتیم، اظهار نظر کارشناسان بوده است.
خوش چهره با انتقاد به حضور نداشتن خبرنگاران در میدان بحران و حادثه می‌‌‌‌گوید: مشکل ما این است که رسانه‌های ما هم از نظر مالی و هم از لحاظ نیروهای توانمندی‌ که بتوانند گزارش‌های میدانی تهیه کنند، در مضیقه هستند.  تاکید من در حال‌حاضر ‌‌‌بر روری مطبوعات است که فاقد نیروی توانمند هستند. همچنین مدیران رسانه‌های داخلی به ویژه رسانه‌ها ‌‌‌و روزنامه‌های بخش خصوصی حاضر به هزینه‌کرد امکاناتی نیستند و همچنین فضای سیاسی اجازه اعزام خبرنگار به مناطق بحران زده را نمی‌‌‌‌دهد.
او ادامه می‌‌‌‌دهد: در حال‌حاضر ‌‌‌با توجه به تحولات خاورمیانه، هر آنچه بازتاب می‌‌‌‌دهیم -حتی رسانه‌هایی ‌‌که پشتوانه قوی دارند- ماحصل گزارش‌های میدانی نیستند یا به دلیل وابستگی به نسبت مطلق این رسانه‌ها ‌‌‌به دستگاه‌های رسمی، چندان نمی‌‌‌‌توانند مورد اعتماد و مرجعیت باشند، از این رو متأسفانه در منطقه‌ای ‌‌‌‌‌قرار داریم که هر روز با بحران و اتفاق‌های زیادی روبرو است، اما در داخل از منابع غربی و یا گاه از برخی منابع عربی استفاده می‌‌‌‌کنیم و این مساله برای کشوری با سابقه طولانی در عرصه رسانه بسیار تاسف آور است.
این فعال رسانه‌ای ‌‌‌‌‌با اشاره به عملکرد رسانه‌ها ‌‌‌در گذشته و امکاناتی که برایشان فراهم بود، روایت می‌‌‌‌کند: در گذشته مبنای کار رسانه‌ها ‌‌‌بر این بود که  در تحولات بیرونی، میزهای تخصصی داشتیم.  یعنی خبرنگار حوزه خاورمیانه و یا خبرنگار حوزه نفت در خاورمیانه، خبرنگار حوزه عراق و اسرائیل و خبرنگار حوزه کشورهای عربی یا مثلا خبرنگار حوزه آفریقا، اروپا و حوزه آمریکا داشتیم و هر کدام از اینها به شکل تخصصی با موضوع برخورد می‌‌‌‌کردند و هر اتفاقی که رخ می‌‌‌‌داد، این‌میزها برای رسانه خودشان، روزانه اخبار مناسب را تهیه می‌‌‌‌کردند و این امکان وجود داشت که در تحولات منطقه یا حتی جهانی حضور پیدا کنند.
خوش چهره ادامه می‌‌‌‌دهد: شاهدیم که در گذشته اعزام خبرنگار حتی به ویتنام هم داشتیم خبرنگار اعزامی به کمپ دیوید داشتیم. ما در تمام این سال‌ها ‌‌‌که با جنگ خلیج فارس، جنگ عراق و آمریکا، جنگ افغانستان، تحولات در سودان، تحولات در مصر، تحولات در ترکیه  و حتی جنگ آذربایجان و ارمنستان داشتیم،  ما چقدر خبرنگار به این کشورها فرستادیم؟ چقدر حضور میدانی در این وقایع داشتیم؟ هر آنچه بازتاب دادیم از منابعی بوده که از طریق اینترنت در اختیارمان قرار گرفته است و این بسیار بد است.
او با اشاره به مولفه‌های مهم در بازتاب یک واقعه بیرونی بیان می‌‌‌‌کند: ما مشکل تسلط و یادگیری زبان را باید در تحریریه هایمان حل کنیم. یکی از مسائل مهم در اعزام خبرنگار تسلط بر زبان خارجی است. نکته بعدی اینکه، ما فاقد خبرنگار تخصصی هستیم.
یک مثال می‌‌‌‌زنم با شروع مذاکرات ژنو در سال ۲۰۱۵ که به برجام انجامید، آقای حسن روحانی و آقای ظریف این امکان را فراهم کرده بودند تا خبرنگاران روزنامه‌ها ‌‌‌و سایت‌های خبری به همراه تیم مذاکره کننده، به ژنو بروند.
خیلی جالب بود که خبرنگاران ما در آنجا یک یا دو نفر بودند که زبان خارجی را بلد بودند و به موضوع ورود داشتند و هر آنچه در رسانه‌های داخلی بود، از منابع خبری دیگر بود.
چون خبرنگاران ما تخصصی در موضوع نداشتند و  مشکل دیگر،  زبان خارجی بود. حتی در این شرایط که دولت این امکان را فراهم کرده بود و خبرنگاران می‌‌‌‌توانستند به این سفرها بروند‌، اوضاع ما به این صورت بود،  در حالیکه الان دولت به صورت گزینشی رسانه و خبرنگاران را همراه خود می‌‌‌‌برد.
او در پایان یادآور می‌‌‌‌شود: الان هم در بازتاب اخبار جنگ حماس و اسرائیل، منتظر اخبار و روایت فرانس پرس و  یونایتد پرس، بی بی سی هستیم یا العربیه و الجزیره را نگاه می‌‌‌‌کنیم و از دل این رسانه‌ها ‌‌‌کشف رمز می‌‌‌‌کنیم تا یک گزارش بی طرفانه یا نزدیک به واقعیت را منتشر کنیم.