حافظه تاریخی

سالروز کودتای پرویز مشرف علیه نوار شریف

انتخاب پرویز مشرف در سال ۱۹۹۸ از سوی نواز شریف، نخست‌وزیر وقت پاکستان به‌عنوان فرمانده ارتش این کشور، نقطه عطفی در تاریخ پاکستان به حساب می‌آید. در ابتدا نوازشریف تصور می‌کرد پرویز مشرف که در سال ۱۹۴۳ در هندوستان تحت حاکمیت انگلستان متولد شده و پس از تقسیم هندوستان، همراه با والدین خود به پاکستان مهاجرت کرده، یک فرمانده ارتش ضعیف است که می‌تواند اوامرش را به بهترین شکل اجرایی کند. اما تاریخ در پاکستان دوباره تکرار شد؛ در آن زمان نوازشریف اصلا تصور نمی‌کرد درحال تکرار اشتباه ذوالفقار علی بوتو است و قرار است پرویز مشرف هم به یک ضیاءالحق دیگر تبدیل شود! جالب است که منطق بوتو، نخست‌وزیر پاکستان در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۷ برای انتصاب ضیاء به عنوان فرمانده ارتش پاکستان مانند منطق نواز شریف برای انتخاب پرویز مشرف بود. اما ضیاء بلافاصله بوتو را در یک کودتا برکنار کرد، او را به ‌دار آویخت و خود جایگزینش شد. خیلی زود مشخص شد پرویز مشرف هم مانند ضیاء است و قصد ندارد صرفا اجراکننده اوامر نواز شریف باشد؛ پرویز مشرف به‌طور رسمی در ۱۲اکتبر ۱۹۹۹ با استفاده از اختیارات گسترده خود و با کودتایی، رییس حکومت پاکستان شد. در آن روز تاریخی، مشرف که خارج از کشور بود، با یک پرواز هوایی بازرگانی وارد پاکستان شد. اما شریف به فرودگاه کراچی دستور داد تا از فرود هواپیمای حامل مشرف جلوگیری کند. اما در یک کودتای تمام عیار، فرماندهان ارتش دولت شریف را برکنار کردند و فرودگاه را تحت کنترل خود درآوردند. هواپیمای مشرف هم که سوختش در حال اتمام بود، در نهایت فرود آمد و مشرف کنترل دولت را در دست گرفت. نواز شریف نیز در خانه خود زندانی بود و سپس به تبعید فرستاده شد. یکی از مهم‌ترین رویدادهایی که مسیر و نوع حکومت پرویز مشرف را دستخوش تغییرات بزرگی کرد، رویدادهای کشور همسایه پاکستان یعنی افغانستان بود. به دنبال حملات تروریستی ۱۱سپتامبر، مشرف علیه دولت طالبان در افغانستان به نفع دولت امریکا وارد عمل شد. این سیاست مشرف به ارتش امریکا در راستای غلبه بر رژیم طالبان کمک زیادی کرد و پاکستان تحت رهبری او را به یکی از مهم‌ترین متحدان ایالات متحده تبدیل کرد.امریکا که در دهه ۱۹۹۰ کمک‌های مالی خود به پاکستان را قطع کرده بود، مجوز پرداخت ۱۸میلیارددلار به این کشو را بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ صادر کرد و جورج بوش از مشرف به عنوان «مدافع بزرگ آزادی» یاد کرد و زندگینامه مشرف که خودش منتشر کرده بود در سال ۲۰۰۶ در فهرست پرفروش‌ترین‌های نیویورک تایمز قرار گرفت. اما علاوه بر تغییر روابط پاکستان تحت رهبری مشرف با امریکا، عقاید شخصی او هم با رهبران سابق پاکستان تفاوت داشت.مشرف که به واسطه شغل پدرش در ترکیه هم زندگی کرده بود، یکی از طرفداران سرسخت کمال آتاتورک بود و او را اصلاح‌طلب بزرگ سکولار می‌نامید.او همچنین در زندگینامه خود نوشته که بسیار به موسیقی راک و مدهای غربی علاقه دارد. علایق شخصی مشرف در نوع حکومتش بر پاکستان هم تاثیر گذاشت؛ او نام برنامه اصلاح‎طلبانه خود را«اعتدال روشنگرانه» گذاشت. رسانه‌های پاکستان در زمان پرویز مشرف به آزادی بی‌سابقه‌ای دست یافتند، موسیقی غربی در این کشور بسیار رونق گرفت و اقداماتی برای محافظت از زنان در برابر اسلام‌گرایان افراطی انجام داد. پاکستان همچنین در زمان پرویز مشرف ثبات اقتصادی را تجربه کرد، رشد اقتصادی این کشور افزایش یافت و بستر برای فعالیت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مهیا شد. او همچنین با همراهی سیاستمداران هندی، روند صلح جسورانه‌ای را آغاز کرد که به‌طور بی‌سابقه‌ای به حل و فصل اختلافات رقبای جنوب آسیا نزدیک شد.با این وجود پرویز مشرف با چالش‌های بزرگی مواجه بود؛ در داخل او به عنوان دست‌نشانده امریکا شناخته می‌شد و به همین دلیل بارها هدف حملات تروریستی قرار گرفت. دموکراسی و آزادی محدودی هم که با حمایت خود مشرف در پاکستان ایجاد شده بود، بلای جانش شد و به اعتراضات گسترده علیه حکومت او منجر شد. مهم‌ترین مخالفان دموکراتیک او، نواز شریف و بی‌نظیر بوتو هم دوباره به مبارزات انتخاباتی بازگشتند. علاوه بر این، تناقضات موجود در موقعیت او، یعنی یک دیکتاتور روشنفکر و رهبر اعتدال‌گرای یک کشور اسلامی، او را در بهترین حالت به یک متحد غیرقابل اعتماد برای امریکا و سایر کشورهای غربی تبدیل می‌کرد.امریکایی‌ها همچنین از بی‌نظمی‌های داخلی پاکستان خسته شده بودند و پس از ترور بی‌نظیر بوتو حمایت خود را از پرویز مشرف به‌شدت کاهش دادند. پس از پیروزی مخالفان مشرف در انتخابات سال ۲۰۰۸، او از پاکستان به لندن فرار کرد. با این وجود همچنان بازیگری مهم در عرصه سیاست پاکستان بود و به همین دلیل در سال ۲۰۱۳ به کشورش بازگشت. اما با حمایت اندک مردم، شکایت‌های متعدد، رد صلاحیت در انتخابات و همچنین اتهام همدستی در قتل بی‌نظیر بوتو روبرو شد. درنهایت مشرف با کمک همرزمان ارتشی سابق خود، در سال ۲۰۱۶ به بهانه انجام درمان‌های پزشکی به دوبی رفت. مشرف همچنین در ۲۰۱۹ به صورت غیابی و در حالی که در دوبی زندگی می‌کرد به دلیل خیانت و تخلف از قانون اساسی پاکستان به اعدام محکوم شد. اما دیگر به پاکستان برنگشت و روز ۱۶بهمن ۱۴۰۱ بر اثر بیماری درگذشت.