عاشورایی که روس‌ها در تبریز ساختند

 در دهمین روز از دی‌ماه 1290، چند تن از عالمان و بزرگان تبریز به دست قوای روس در میدان مشق تبریز (دانشسرای کنونی) به دار آویخته شدند. «میرزا علی تبریزی»، عالم دینی، نویسنده و مبارز مشروطه‌خواه تبریزی بود که تحصیلات دینی را در تبریز به پایان رساند و سپس در عتبات نزد اساتیدی چون «زین‌العابدین مازندرانی» به ادامه تحصیل پرداخت، پس از بازگشت به ایران و فوت پدرش در ۱۳۱۹، مظفرالدین‌شاه به پیشنهاد «محمدعلی میرزا» ولیعهد، لقب «ثقةالاسلام» به او داد و او رسما ریاست شیخیه تبریز را بر عهده گرفت. ثقة‌الاسلام، از علمای مجتهد تبریز و سرآمد مشروطه‌خواهان بود، علما در مواجهه با نهضت مشروطه به دو طیف مخالف و موافق، تقسیم می‌‌شدند که ثقة‎الاسلام از علمای موافق بود. کریم میمنت‌نژاد با اشاره به ماجرای به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه، بیان می‌‎کند: پس از صدور فرمان مشروطیت در سال 1285 توسط مظفرالدین‌شاه، افرادی از صنف‎های مختلف به عنوان نماینده مجلس اجازه ورود به مجلس را پیدا کردند، این مجلس تا پیش از بیماری و از دنیا رفتن مظفرالدین‌شاه، پا برجا بود، اما با سرکار آمدن محمد علی میرزا و به دستور او، به توپ بسته شد که شهادت و جراحت تعدادی از نمایندگان مجلس را به دنبال داشت. وی ادامه می‌‌دهد: پس از این واقعه، مشروطه‌خواهان در واکنش به اقدامات محمدعلی‌شاه و به توپ بستن مجلس و به سرکردگی ثقة‌الاسلام، ستارخان و باقرخان و اسلحه به‌دست، اعتراض کردند و تبریز 11ماه توسط قوای دولتی محاصره شد، به دنبال تسلیم نشدن مشروطه‌خواهان، دولت وقت از قوای دولت روس کمک خواست و این‌گونه بود که تبریز در 23آذر 1290، توسط روس‌ها محاصره شد. وی می‌‌گوید: روس‎ها از همان بدو ورود، شروع به بدرفتاری با مردم تبریز کردند و با افزایش فشار قوای روس، 40تن از مجاهدان به سمت دولت عثمانی رفتند، اما ثقة‌الاسلام با وجود فشارها، قرار را بر فرار ترجیح داد و معتقد بود مجتهد باید سمبل شجاعت باشد، حتی اگر ماندن به قیمت جانش تمام شود، می‌‎ماند. این تبریزپژوه با بیان این‌که دی‌ماه 1290، یکی از ماه‎های خونین تبریز بود، ادامه می‌‎دهد: از همان اول دی که مصادف با اول محرم 1330 قمری بود، قوای روس شروع به دستگیری و اعدام بزرگان و مجاهدان مشروطه در تبریز کرد، به این ترتیب که اول به سراغ فرد رفته و او را دستگیر کرده و به کنسولگری روس و باغ‌شمال تبریز که محل اتراق قشون روس بود، می‌‌بردند و بعد به نوبت در کوچه‎های تبریز به دار می‌‎آویختند. وی می‌‌گوید: قوای روس، 54نفر از بزرگان تبریز را در طول یک ماه، اعدام کردند و اعدام‎ها در روز دهم دی ماه 1290 مصادف با دهم ماه محرم، به اوج خود رسید و ثقة‌الاسلام  نیز در چنین روزی در میدان مشق تبریز، مقابل چشمان عزادارن حسینی و درست در ظهر عاشورا به داری آویخته شد که با پرچم روسیه تزئین شده بود. وی ادامه می‌‌دهد: یک روز قبل از اعدام، از ثقة‌الاسلام خواسته بودند تا برای در امان ماندن و ختم غائله، پای نامه‎ای را که در آن نوشته شده بود که حضور قوای روس در تبریز به خواست مردم بوده است، را امضا کند، اما او با امتناع از این کار، مهرش را هم شکسته بود که مبادا پای نامه را با آن مهر بزنند. وی خاطرنشان می‌‌کند: طبق سنت‎ها و عادات گذشته، بیشتر مردگان را به طور امانی در محلی دفن می‌‌کردند تا بعدها به جای دیگری مثل مکان‎های زیارتی، منتقل کنند، پیکر این شهید هم به طور موقت و امانی در قبرستان محله سرخاب(مقبره الشعرا) دفن شد و همان جا هم ماندگار شد. (منبع:ایسنا)