پایان‌بندی این قصه چطور خواهد بود؟

همدلی| علی نامجو: بدون شک اوضاع‌واحوال پیش‌آمده در کشورمان در چند ماه گذشته همه بخش‌ها و حوزه‌ها را دستخوش تغییرات غیرقابل‌انکاری کرده و این تغییرات را به‌هیچ‌عنوان نمی‌شود نادیده گرفت. 
اذعان به این دگرگونی هم دقیقاً همان چیزی است که دو روز قبل فریدون جیرانی؛ فیلم‌ساز، فیلم‌نامه‌نویس و البته منتقد و روزنامه‌نگار نام‎آشنا در قالب نامه‌ای به دوست و همکار فیلم‌سازش، علیرضا رئیسیان درباره‌اش نوشت. جیرانی در آغاز نامه‌اش را این‌طور آغاز کرد: «رئیسیان عزیز، فکر نمی‌کنم در آینده، سینمای ایران بتواند با حال و هوای قبل از این اعتراضات به حیاتش ادامه دهد. حتماً خشونت‌های خیابانی، مرگ‌های تلخ ، اعدام‌های ناراحت‌کننده و خواسته‌های این نسل ناآرامی که آمد به خیابان‌ها ، این دختران و پسران خیلی جوان، این نسل دهه ۸۰ روی سینمای ایران تأثیر خواهد گذاشت و این سینما دگرگون خواهد شد.»
او به بحرانی که در انتظار سینمای ایران خواهد بود هم اشاره کرد و با تأکید بر اینکه بازداشت کارگردان‌ها و بازیگران شاخص همین سینما علت اساسی بحرانی خواهد بود که از آن نام برده است؛ جیرانی نوشت: «بعد از فشار روی بخش متفکر سینما، بخشی که اعتراض کرد به خشونت‌ها که اعتراضش تشویش اذهان عمومی نبود. اعتراضش حساسیت هنرمندی بود که نمی‌توانست به آنچه دارد در جامعه‌اش می‌گذرد بی‌تفاوت باشد. هنرمندی که سوادش را داشت و می‌دانست چرا دارد اعتراض می‌کند. هنرمندی که سواد و دانسته‌هایش خیلی بیشتر بود از خیلی مردان سیاسی امروز که در تلویزیون حرف می‌زنند.»
با وجود پیش‌بینی‌های ترسناک و نگران‌کننده جیرانی در نامه دوستانه‌اش به علیرضا رئیسیان اما مرور روزگاری که این کشور از سر گذرانده تا به موقعیت امروز و اکنونش برسد، می‌تواند اندکی از دلهره‌های موجود را بکاهد و برای همگی کسانی که دل درگرو و فرهنگ و هنر این ملک دارند حتی امیدآفرین باشد. به اتفاقاتی که بعد از دهه چهل و آغاز جریان روشنفکری سینمای ایران برای سینماگران در دوران پهلوی رخ داد توجه کنید، به بلایی که بعد از انقلاب اسلامی بر سر بسیاری از نام‌های آشنای سینما و به‌طورکلی هنر این سرزمین آمد بیندیشید، کمی حوادث و اتفاقات دهه 60 را در ذهن‌تان مرور کنید، اندکی برخورد مدیران به‌اصطلاح فرهنگی را با هنر و سینمای ایران در آغاز دهه هفتاد را به یاد بیاورید و بازخوانی کنید ماجراهایی که بعد از سال 1388 برای اهالی هنر در ایران رخ داد. همه این رویدادهای پیچیده که هرکدام به‌تنهایی می‌تواند رعب‌آور و ترسناک باشد برای فرهنگ و هنر این کشور رخ داده اما هنرمندان این سرزمین همچنان به حیات فیزیکی و حرفه‌ای خود ادامه می‌دهند و از آن جالب‌تر در سطوح مختلف بین‌المللی عرض‌اندام هم می‌کنند. 
همین امسال و پیش از آغاز اتفاقات اخیر که در شهریورماه آغاز شد، سینمای ایران در سه جشنواره مهم جهانی یعنی برلین، کن و ونیز به‌خوبی حضور پیدا کرد و در جشنواره‌های کارلووی واری، تالین، توکیو و بوسان هم توانست جایزه‌های قابل‌توجهی را دریافت کند.
در سال میلادی حاضر که البته لحظات پایانی خود را سپری می‌کند، هفتاد و دومین جشنواره فیلم برلین از دهم تا بیستم فوریه (۲۱ بهمن تا ۱ اسفند) به‌صورت حضوری برگزار شد و «ام. نایت شامالان» سینماگر هندی-آمریکایی رئیس هیئت‌داورانش بود.
هرچند سینمای کشورمان در این دوره در بخش اصلی، حضور نداشت اما با فیلم‌هایی در بخش‌های پانوراما، نسل، مواجهه و فوروم برلین حاضر شد.
فیلم سینمایی «تا فردا» محصول مشترک ایران، فرانسه و قطر به کارگردانی علی عسگری و تهیه‌کنندگی نیکی کریمی به بخش پانورامای جشنواره فیلم «برلین» دعوت شده بود و فیلم سینمایی«روز سیب» به کارگردانی محمود غفاری و تهیه‌کنندگی الهه نوبخت، در اولین نمایش جهانی خود به بخش رقابتی« نسل‌ها» در هفتاد و دومین دوره این رویداد مهم جهانی راه پیدا کرده بود.
«گوزن» ساخته هادی بابایی‌فر هم در بخش فیلم‌های کوتاه «نسل» دیگر فیلم از سینماگران ایرانی حاضر در برلین ۲۰۲۲ بود و مستند «جمعه می‌بینمت» که میترا فراهانی کارگردانی‌اش را بر عهده داشت، به‌عنوان محصول مشترک، فرانسه، سوئیس، ایران و لبنان هم در بخش مواجهه (Encounters) برلیناله حضور پیدا کرد.
فیلم کوتاه ۱۵ دقیقه‌ای «مجموعاً» با کارگردانی محمدرضا فرزاد به‌عنوان محصول مشترک ایران و لهستان در بخش «Forum Expanded» جشنواره برلین حاضر بود. نکته جالب حضور حامد سلیمان‌زاده فیلم‌ساز ایرانی به‌عنوان یکی از داوران جایزه فیپرشی در این رویداد مهم سینمای جهان به‌حساب می‌آمد. 
درنهایت پروژه سینمایی «کیک موردعلاقه من» ساخته بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم که محصول مشترک سینمای ایران و فرانسه به‌حساب می‌آمد توانست جایزه گسترش فیلم‌نامه یوریماژ به همراه ۲۰ هزار یورو را در بخش بازار تولید مشترک برلیناله به دست بیاورد و مستند «جمعه می‌بینمت» ساخته میترا فراهانی، جایزه ویژه هیئت‌داوران در بخش مواجهه را به خود اختصاص بدهد. فیلم کوتاه «گوزن» از ایران هم موفق شد جایزه ویژه بهترین فیلم کوتاه را از سوی هیئت‌داوران بین‌المللی در بخش نسل (Generation kplus) به دست بیاورد.
یکی دیگر از مهم‌ترین رویدادهای سینمای جهان، هفتاد و پنجمین دوره جشنواره فیلم کن بود که از ۲۷ اردیبهشت برابر با هفدهم می) تا هفتم خرداد  برابر با ۲۸ می در جنوب فرانسه برگزار شد و سینماگران سرشناس و جوان ایرانی توانستند در این جشنواره سینمایی مه حاضر شوند. 
اصغر فرهادی به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین چهره سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی و البته جشنواره کن که در دوره قبلی این رویداد هم برای ساخت فیلم «قهرمان» توانست جایزه بزرگ هیئت‌داوران کن را از آن خود کند، در این دوره یکی از داوران بخش مسابقه اصلی در کنار «وینسنت لیندون»، «ربکا هال»، «دیپیکا پادوکونه»، «یاسمینه ترینکا»، «لاج لی»، «جف نیکولز» و «یواخیم تریه» بود. آن‌ها در کنار یکدیگر ۲۱ فیلم بخش مسابقه اصلی را داوری کردند. فرهادی در نشست خبری داوران کن درباره ماجراهای رخ داده درباره فیلم‌نامه «قهرمان» در حضور خبرنگاران بین‌المللی بیانیه‌ای خواند.
تنها نماینده رسمی ایران در بخش اصلی جشنواره فیلم کن، فیلم ۱۶۵ دقیقه‌ای «برادران لیلا» از سعید روستایی بود که البته توانست موردتوجه منتقدان و مخاطبان این رویداد بین‌المللی هم قرار بگیرد. 
فیلم سینمایی«تصور» به‌عنوان اولین ساخته علی بهراد هم نماینده دیگری از سینمای ایران در جشنواره کن بود که توانست یکی از ۷ فیلم بلند بخش مسابقه هفته منتقدین جشنواره کن باشد و نخستین تجربه حضور سینمای ایران در بخش جنبی هفته منتقدین را در ۲۰ سال گذشته به نام خود ثبت کند. 
البته دو فیلم یادشده نمایندگان رسمی ایران در کن بودند وگرنه امیلی عاطف سینماگر ایرانی‌تبار هم توانست با فیلم «بیش‌تر از همیشه» (محصول مشترک فرانسه، آلمان، لوکزامبورگ و نروژ) در بخش نوعی نگاه کن حضور داشته باشد. 
در پایان این رویداد «برادران لیلا» موفق شد جایزه بهترین فیلم از نگاه هیئت‌داوران فدراسیون بین‌المللی منتقدان فیلم (فیپرشی) را به دست بیاورد و البته یک جایزه جنبی با عنوان«جایزه شهروندی» را نیز با خود به ایران بیاورد.  
به نقل از ایسنا، قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان از  ۳۱ آگوست (۹ شهریور) در ایتالیا آغاز به کار کرد و تا ۱۰ سپتامبر (۱۹ شهریور) ادامه یافت و سینمای ایران حضور پررنگی در دوره جدید از این جشنواره سینمایی داشت، «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند و «بدون خرس» از جعفر پناهی، دو نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی جشنواره امسال ونیز بودند. همچنین سینمای ایران در بخش افق‌ها با فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی حضور داشت و در بخش افق‌ها اِکسترا نیز فیلم «بی رؤیا» از  آرین وزیر دفتری به نمایش گذاشته شد.
فیلم «تنها» به کارگردانی جعفر نجفی هم در بخش خارج از مسابقه نوزدهمین دوره بخش مستقل «روزهای ونیز» رونمایی شد و در بخش بینال کالج سینما نیز فیلم «بانو» به کارگردانی «تهمینا رافائلا» محصول ایتالیا، فرانسه و ایران به تهیه‌کنندگی کتایون شهابی پذیرفته شد و داریوش خنجی به‌عنوان مدیر فیلم‌بردار در فیلم «باردو» ساخته «آلخاندرو گونزالز ایناریتو» همکاری کرده بود.
لیلا حاتمی بازیگر ایرانی یکی از داوران بخش مسابقه اصلی جشنواره ونیز بود، جایی که «کازوئو ایشی‌گورو» نویسنده برنده نوبل ادبیات ژاپنی، «ماریانو کان»، «لئوناردو دی‌کاستانزو»، «آدری دیوان» و «رودریگو سوروگوین» دیگر اعضای هیئت‌داوران را تشکیل می‌دادند. لیلا حاتمی در حاشیه برگزاری جشنواره ونیز، جایزه سالانه زن در سینما را از سوی روزنامه‌نگاران زن سینمای ایتالیا دریافت کرد. 
سینمای ایران درنهایت موفق به کسب سه جایزه از این رویداد معتبر شد و جایزه ویژه هیئت‌داوران بخش اصلی به جعفر پناهی برای فیلم «خرس نیست» رسید و فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی جایزه بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) بخش افق‌های ونیز را به خود اختصاص داد.
پنجاه و ششمین جشنواره فیلم کارلووی واری از تاریخ اول تا نهم جولای (۱۰ تا ۱۸ تیرماه) در کشور جمهوری چک برگزار شد و درنهایت فیلم سینمایی «تابستان با امید» ساخته صدف فروغی محصول کانادا و ایران، با بازی لیلی رشیدی که در شمال ایران فیلم‌برداری شده است، پس از یک دهه غیبت سینمای ایران در بخش مسابقه این رویداد سینمایی، جایزه گوی بلورین بهترین فیلم را از آن خود کرد.
فیلم «آسمان زیر آب» ساخته «درناز حاجی‌ها» نماینده سینمای ایران در بخش رقابتی پروکسیمای این جشنواره بود، «زالاوا» به کارگردانی ارسلان امیری در بخش نمایش‌های نیمه‌شب و مستند «جمعه می‌بینمت رابینسون» ساخته میترا فراهانی و محصول مشترک فرانسه، سوئیس، ایران و لبنان هم در بخش «خارج از گذشته» این رویداد سینمایی به نمایش گذاشته شد.
بیست و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم تالین از تاریخ ۱۱ تا ۲۷ نوامبر (۲۰ آبان تا ۶ آذر) در کشور استونی برگزار شد و هایده صفی‌یاری تدوینگر باسابقه سینمای ایران یکی از داوران بخش مسابقه اصلی بود. درنهایت فیلم «شهر خاموش» که در نخستین نمایش جهانی در بخش مسابقه‌ی اصلی این رویداد سینمایی حضور داشت موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی شد.
امسال فیلم «جنگ جهانی سوم» از هومن سیدی و «خرس نیست» ساخته جعفر پناهی در بخش بهترین‌های جشنواره، فیلم «سونسوز» به کارگردانی رضا جمالی در بخش تازه راه‌اندازی شده منتخب منتقدان، فیلم کوتاه «آبان» ساخته عباس طاهری و مهدیه طوسی در بخش آثار کوتاه و مستند «چطور جرئت کردی چنین آرزوی مسخره‌ای کنی» به کارگردانی مانیا اکبری و محصول مشترک ایران و بریتانیا هم در بخش غیررقابتی به نمایش گذاشته شدند.
سی و پنجمین جشنواره فیلم توکیو از تاریخ ۲۴ اکتبر تا دوم نوامبر (۲ تا ۱۱ آبان) در ژاپن برگزار شد و فیلم «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی که در بخش مسابقه اصلی این رویداد سینمایی حضور داشت، درنهایت جایزه ویژه هیئت‌داوران را به خود اختصاص داد. فیلم «پروانه‌ها فقط یک روز زندگی می‌کنند» ساخته محمدرضا وطن‌دوست که در بخش آینده سینما حضور داشت، نیز جایزه بهترین فیلم این بخش را به خود اختصاص داد. این فیلم در نخستین نمایش جهانی خود در جشنواره توکیو رونمایی شد.
جشنواره بین‌المللی فیلم بوسان در کشور کره جنوبی نیز امسال با اعطای ۲ جایزه به سینمای ایران به کار خود پایان داد. بیست و هفتمین دوره این رویداد سینمایی بین روزهای ۱۳ تا ۲۲ مهر (۵ تا ۱۴ اکتبر) در شهر بوسان کره جنوبی برگزار شد و فیلم «دِرب» جدیدترین ساخته هادی محقق که فیلم افتتاحیه جشنواره بود، درنهایت موفق به کسب جایزه بخش «رقابتی «کیم جی سئوک» شد که ویژه فیلم‌سازان تثبیت‌شده آسیایی است و جایزه نقدی ۱۰ هزار دلاری همراه می‌شود. 
در سایر بخش‌های جشنواره فیلم بوسان نیز مستند «عشق فوتبال» ساخته مشترک شارمین مجتهدزاده و پالیز خوشدل که در بخش رقابتی آثار مستند حضور داشت، جایزه «BIFF Mecenat Award» را از آن خود کرد که با هدف کشف و حمایت از مستندسازان مستعد و نوظهور آسیایی در جشنواره بوسان اعطا می‌شود. 
سینمای ایران امسال حضور چشمگیری در جشنواره بوسان داشت و «بدون خرس» به کارگردانی جعفر پناهی در بخش اسطوره‌ها، «شب، داخلی، دیوار» ساخته وحید جلیلوند و «برادران لیلا» از سعید روستایی در بخش «پنجره‌ای به سینمای آسیا»، فیلم «بی‌پایان» به کارگردانی نادر ساعی‌ور (محسوب مشترک ایران، آلمان، ترکیه) در بخش رقابتی «جریان‌های نو»، فیلم «لذت» به کارگردانی صادق اسحاقی و «دره باد» به کارگردانی سمیرا نوروز ناصری در بخش «رقابتی فیلم‌های کوتاه آسیایی»،  «جمعه می‌بینمت رابینسون» از میترا فراهانی در بخش «ویترین مستند» و «زندگی و زندگی» ساخته علی قوی‌تن نیز دیگر فیلم‌های ایرانی در این رویداد سینمایی بودند. 
همچنین سعید روستایی یکی از سه داور جایزه (Sonje Award) ویژه بخش رقابتی فیلم‌های کوتاه کره‌ای و فیلم‌های کوتاه آسیایی است.
هفتاد و پنجمین جشنواره فیلم لوکارنو نیز امسال ۱۲ تا ۲۲ مرداد بدون حضور هیچ فیلمی از سینمای ایران برگزار شد اما شهرام مکری سینماگر ایرانی یکی از داوران فیلم‌های اول این جشنواره سینمایی بود.
این‌ها حضور سینمای ایران در رویدادهای بین‌المللی سینمایی جهان در سالی که گذشت بود. هرچند اتفاقات رخ‌داده در این چندماهه بی‌شک در محتوای آثار سینمای کشورمان در آینده تأثیر به سزایی خواهد گذاشت اما اگر کسی گمان کند بعدازاین سینما یا به‌طورکلی هنر تعطیل خواهد شد، تفکری بدون پشتوانه را ارائه داده است. همان‌طور که در ابتدای این گزارش هم به آن اشاره شد هنر و سینمای کشورمان در طول نیم‌قرن گذشته حوادث و اتفاقات ریزودرشت زیادی را از سر گذرانده اما آنچه بعد از همه این رخدادها زنده مانده و راه خود را ادامه داده است، هنر بوده و بس. 
با این وصف، باید منتظر ماند و دید خلق هنری متأثر از چند ماه گذشته چه ظهور و بروزی در محیط خارج از ذهن هنرمند خواهد داشت و درنهایت هنر و سینمای ایران از این روزها چگونه یاد خواهد کرد؛ مردم در این تصویر هنری چه چهره‌ای به خود خواهند گرفت؛ نقش بد و خوب قصه را چه کسانی بر عهده خواهند گرفت و درنهایت پایان‌بندی داستان چگونه رقم خواهد خورد؟