«داش‌کسن» تنها معبد بودایی در ایران

 شاید وقتی نام معبد اژد‌ها را بشنوید ذهن شما را به معابد چین ببرد، ولی اینجا معبدی سنگی است که از سمت شمال به دشت سلطانیه و بنای تاریخی آرامگاه سلطان محمد خدابنده اشرافیت دارد. برای رسیدن به این مکان با ارزش بایستی از مسیرهای بی‌نام‌ونشان گذرکرد ولی همین مسیرها نیزمانع رسیدن علاقمندان و گردشگران به این مکان با ارزش نمی‌شوند. در این مکان می‌توان به طور واضح تاثیر و تاثر هنر متقابل ایران و چین بر یکدیگر را مشاهده کرد.در ابتدای ورود به این مکان دو اژدهای سنگی توجه هر بازدید کننده را به خود جلب می‌کند. «داش‌کسن» یا آنچنان که جهانگردان آن رامی‌شناسند؛ معبد اژد‌ها، بنایی است صخره‌ای در زنجان از نظر نقشه و نقوش تزئینی یکی از با ارزش‌ترین نمونه‌های معمارصخره‌ای در طول تاریخ معماری ایران به شمار می‌رود. معبد اژدها در فاصله کمی از شهر قرار دارد و نقش دو اژد‌ها از معروف‌ترین و جذاب‌ترین نقش‌های این محوطه تاریخی است، طول آن پنج متر و ارتفاعش یک‌و‌نیم متر است. اژد‌های نقش شده بر پیکره صخره‌ای داش‌کسن که در هنر و اندیشه ایرانی مظهر ظلم، ستم و پلیدی است با نفوذ قوم فاتح همچون محافظ همیشه بیدار که نشان از ارزانی، خیر، برکت، دولت و سلطنت دارد در هنر ایران جای می‌گیرد. معبد داش‌کسن در دو دوره تاریخی استفاده می‌شده دوره اول زمان ساسانیان بوده است، اما از این دوره چیز زیادی باقی نمانده؛ دوره دوم، زمان فرمانروایی مغول‌ها در ایران، قرن هشتم هجری بوده است. زمانی که ایلخان مغول، ارغون از دنیا رفت، الجای‌خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت به معبد شکلی تازه بدهد. برای همین از هنرمندان چینی دعوت کرد تا معبد را تزیین کنند. دو اژد‌های عظیم به طول ۵متر و عرض ۵/۱متر هر کدام در پیچ و خم‌های سحرآمیز خود اسراری را نهفته دارند و شخصیت محوری معبد، از آن آنهاست، گویی محافظان همیشه بیدار معبدند و درپیچ و خم‌های شگفت‌انگیز خود رموز نهفته‌ای دارد. به‌جز دو اژدها، آثار هنری زیبای دیگری هم در این معبد توجه بیننده را به‌خود جلب می‌کند. محراب‌هایی در دو طرف نقش دو اژد‌ها با مقرنس‌های ظریف و زیبا و همین‌طور نقش‌های تزیینی معبد نشان می‌دهند هنرمندانی که این نقش‌ها را به‌وجود آورده‌اند، چه چینی چه ایرانی، در کارشان مهارت زیادی داشته‌اند. دیگر نقوش تزئینی این معبد، طاقچه‌های بسیار فاخری است که در ضلع شرقی و غربی معبد در کنار نقوش اژد‌ها کنده شده‌اند. این طاقچه‌ها با مقرنس‌های بسیار زیبایی شکل گرفته که یادآور استادی هنرمندان سنگ‌تراش معبد در آن دوره است. همچنین نقوش اسلیمی که در نوع خود ماهرانه تراشیده شده‌اند با طرح‌های بسیار متنوع بیان‌گر فعالیت هنرمندان مسلمان در پدید آوردن این معبد است. طبق نظر برخی باستان‌شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام بازمی‌گردد که در زمان ایلخانان نقوشی از جمله اژد‌ها بر آن افزوده شده است. آثار به جای مانده در محل؛ این احتمال را قوت می‌بخشد که ایلخان بیش از گرایش به دین اسلام، اقدام به ساخت به این معبد نموده است. حالا این بنا صدمه‌های زیادی دیده، آن‌قدر که چیزی جز یک صخره و تکه‌هایی از سنگ که در دامنه آن ریخته، دیده نمی‌شود با وجود این هنوز هم به‌خاطر نقشه معماری‌اش و همین‌طور به‌خاطر نقش‌های تزیینی‌اش، جزو ارزشمندترین بنا‌های سنگی ایران محسوب می‌شود.