خیال ما و واقعیت فصل سرد اروپا

رضا صادقیان- طی ماه‌های گذشته توسط رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی تصویری از شرایط امروز اروپا به صاحبان قدرت و خصوصا دولتی‌ها درباره آمدن فصل سرد اروپا ارایه شد که حال نادرست بودن آن مشخص شده است.تیتر برخی روزنامه‌ها، سایت‌های خبری و نشریات درباره آغاز فصل سرما در اروپا جالب توجه است. تیترهایی که نشانه‌ای روشن از نگریستن به جهان امروز براساس هیجان، بی‌دقتی و سهل‌انگاری است. فصل سرما در اروپا فرا خواهد رسید؛ عصر یخبندان اروپا، یخ زدن اتحادیه اروپا، منجمد شدن اروپا در زمستان، لندن منجمد می‌شود، افول اروپا با سرما آغاز خواهد شد و... این همه تحلیل و چیدمان مطلب دقیقا بر این اساس صورت گرفت تا ایران در مذاکرات هسته‌ای امتیازهای بیشتر بگیرد و امتیازهای کمتر به طرف‌های مقابل بدهد. اما جان کلام تمام این حرف و سخن‌ها را روزنامه کیهان نوشت. اوایل شهریورماه این روزنامه نوشت: «لازم است نیم‌نگاهی به وضعیتی که اروپا در آن قرار دارد بیندازیم و بعد تصمیم بگیریم چرا که هنوز فرصت هست. به پیش‌بینی‌ها و گزارش‌هایی که از مؤسسات و نهادهای بین‌المللی و بانک جهانی از اوضاع اقتصادی ایران منتشر می‌شود نیز توجه کنیم. قطعا اوضاع امروز بهتر از یک‌سال قبل است و طبق پیش‌بینی‌های این مراکز معتبر بین‌المللی، اوضاع رفته‌رفته بهتر هم خواهد شد. دولت سیزدهم هم نشان داده بدون برجام و اف‌ای‌تی‌اف می‌شود کارهای بزرگی کرد. بنابراین، آن طرفی که باید عجله کند ما نیستیم. دو ماه! فقط دو ماه دیگر اگر اوضاع به همین شکل ادامه یابد، اوضاع زمین تا آسمان تغییر خواهد کرد!».تا قبل از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین چنین تصویری نزد رسانه‌های داخلی نبود و یا با کمتر گزارش و تحلیلی روبه‌رو بودیم که چنین گزاره غیرقابل اثبات را برای مخاطبان و خصوصا اهل قدرت و تصمیم‌سازان ترسیم کند. چرا که ما با تصویری نزدیک به واقعیت‌های پیرامونی در حوزه انرژی و خصوصا انتقال گاز به اروپا در نشریات روبرو بودیم، اینکه روسیه به عنوان اولین صادر کننده گاز به اروپا شناخته می‌شود و طی تمام این سال‌ها و خصوصا پس از حمله نظامی در سال 2014 به اوکراین فشار بیشتری را به کشورهای اروپایی پس از گران‌تر کردن قیمت گاز وارد کرده است. چنانچه خط رسانه‌های فارسی زبان در داخل کشور از همان تاریخ را مرور کنیم با محتوی به غیر از موضوعات مانند کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه و عنوان‌های دیگر برخورد نمی‌کنیم. به عنوان مثال: خبرگزاری ایرنا در 4 اسفندماه 1400 و درست یک روز قبل از حمله نظامی روسیه به اوکراین درباره میزان وابستگی اتحادیه اروپا به روسیه گزارش آسوشیتدپرس با نام «تقلای اروپا برای کاهش وابستگی به گاز روسیه» را منتشر کرده است. در این گزارش ما با تلاش‌های اتحادیه اروپا برای کاهش این وابستگی به گاز روسیه روبه‌رو هستیم و در انتهای گزارش می‌خوانیم: آسوشیتدپرس در ادامه این گزارش به منابع جدید تامین گاز اروپا اشاره کرد و نوشت: یک خط لوله جدید از طریق یونان و ترکیه گاز جمهوری آذربایجان را به اروپا صادر خواهد کرد و برنامه‌ریزی شده تا یک خط لوله فرعی از شمال شرقی یونان به جنوب بلغارستان احداث شود تا وابستگی کامل این کشور به گاز روسیه را کاهش دهد. یونان همچنین در حال پیشبرد طرح ساخت ترمینالی برای واردات دریایی گاز مایع است. با این حال تحلیل‌گران معتقدند که در صورت وقوع جنگ، روسیه نفع چندانی در قطع کامل گاز نخواهد داشت چرا که موجب از دست رفتن این منبع درآمد شده و انگیزه اروپا برای یافتن دیگر منابع انرژی را افزایش می‌دهد.آن‌گونه که از این گزارش و سایر نوشته‌ها و تحلیل‌ها در رسانه‌ها مشخص است، دیدن دو سوی ماجرا از سوی تحلیل‌گران رخ داده و مخاطب با آرزوهای نویسنده روبه‌رو نیست. هم روسیه در نظر گرفته شده است و هم تلاش‌های اروپا – خصوصا آلمان و انگلیس- برای کاهش این وابستگی در تحلیل گنجانده شده‌اند. اما پس از حمله روسیه به اوکراین در 5 اسفندماه سال گذشته به یکباره این تصویر تغییر کرده و رسانه‌ها و فعالان سیاسی نزدیک به جریان اصول‌گرا تصویری نادرست و هزینه‌ساز را پیش‌روی سیاست‌گذاران قرار می‌دهند. تصویری که حتی از سوی مذاکره‌کنندگان هسته‌ای با ادبیات مشابه تکرار می‌شود. استفاده مکرر کلیدواژه‌هایی مانند اروپای منجمد، عصر یخبندان اروپا، اروپای در خاموشی و... شاه کلید رسانه‌های خیال‌اندیش می‌شود. چنانچه به طرف‌های مختلف این جدال پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین نگاه می‌کردیم، مشخص بود آن‌گونه که روسیه و برخی از مدافعان گرفتن امتیازهای بیشتر به دلیل قرار گرفتن در تنگنای انرژی گفته و می‌گویند چندان به واقعیت‌های دنیای انرژی مرتبط نیست. در شرایطی که آمریکا و قطر در صادرات حمل گاز LNG در حال رقابت نفس‌گیر برای حضور پررنگ‌تر در بازار انرژی هستند و سهم 5 درصدی صادرات گاز قطر به اتحادیه اروپا طی سه ماه به بیش از 26 درصد رسیده و سفارش ساخت 6 کشتی حمل گاز نیز به کره جنوبی داده شده است، نمی‌بایست با تصویری سراسر غلط و خام‌دستانه در مذاکرات هسته‌ای وقفه ایجاد می‌شد تا وضعیت آنقدر تغییر و متحول گردد که در مقایسه با سه ماه گذشته اساسا با شرایطی دیگری روبه‌رو باشیم.احتمالا برخی در داخل کشور و با آسمان و ریسمان بافتن همچنان به محمدجواد ظریف دشنام می‌دهند، اما وزیر امور خارجه سابق جمهوری اسلامی ایران گفته بود: دوستان ما حواس‌شان نیست که سه ماه آینده ما با دنیای دیگری روبه‌رو هستیم. حال حکایت چشم‌انتظاری برای رسیدن عصر یخبندان در اروپا است، عصری که از راه نرسید و به یک‌باره شاهد وقایع دیگری در داخل و خارج از کشور بودیم، وقوع رخدادهایی که امکان چانه‌زنی بیشتر و ستاندن امتیاز در مذاکرات احتمالی را کمتر از گذشته کرده است.