بنزین در کانون ابهام و شایعه

همدلی| فاطمه آقایی‌فرد: « بنزین نیست، چه خبر شده؟» این جمله‌ای است که این‌روزها در شبکه‌های اجتماعی بسیار شنیده می‌شود. البته گزارش‌های میدانی هم حکایت از کمبود بنزین یا حتی نبود گاز و بنزین در برخی از جایگاه‌های سوخت دارد. یکی می‌گوید: «چند روز پیش برای تزریق بنزین به یکی از جایگاه‌های سوخت در غرب پایتخت رفته بودم، بیش‌تر از 30لیتر به باک خودرو تزریق نشد و قطع شد.» گزارش‌های زیادی دراین‌باره به دست «همدلی» رسیده و نبود سوخت در برخی از جایگاه‌های بنزین، این ذهنیت را ایجاد کرده که سکان‌داران اقتصادی در سودای گرانی سوخت هستند. یکی هم می‌گوید: «در روزهای اخیر برخی جایگاه‌ها بنزین ندارند و کارت جایگاه‌ها با محدودیت دیگری مواجه شده است. حتی گفته‌شده سقف برداشت از هر کارت سوخت در جایگاه‌های سوخت 30لیتر شده»؛ «به‌تازگی با کارت بنزین بیش از سه لیتر بنزین در روز نمی‌توانید به باک خودرو تزریق کنید؛ حتی کارت سوخت جایگاه‌دارها هم همین‌گونه شده؛ معلوم نیست چه برنامه‌ یا سیاستی در راه است.» در حالی خبرهای رسیده از جایگاه‌های سوخت حکایت از محدودیت‌های بنزینی دارد که هیچ‌گونه شفاف‌سازی در این زمینه صورت نگرفته و هیچ واکنشی از سوی دولتی‌ها با وجود انتقادهای گسترده به نبود بنزین، خبرساز نشده است. این خبرها در حالی است که پیش‌ازاین سکان‌داران وزارت نفت طی مصاحبه‌های متعدد، هرگونه افزایش قیمت حامل‌های انرژی را تکذیب کرده بودند و در زمینه کمبود سوخت هیچ توضیحی ارائه نکرده بودند؛ به گفته وزیر نفت: «بنده و همکارانم طی مصاحبه‌های متعدد هر گونه افزایش قیمت حامل‌های انرژی را تاکنون تکذیب کرده‌ایم. افزایش نرخ بنزین، نفت و گازوئیل به‌هیچ‌عنوان در دستور کار وزارت نفت و دولت قرار ندارد.» خبرهای ناخوش بنزینی در حالی است که پیش‌ازاین هم وزیر نفت و سکان‌دار وزارت اقتصاد به‌صراحت از مصرف بالای سوخت در کشور انتقاد کرده بودند: «در برخی از روزها تا 120 تا 130میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود.» آمارها هم حکایت از این دارد که تولید بنزین در 10پالایشگاه کشور حدود 104میلیون لیتر در روز است؛ یعنی چیزی بیش از تولید با مصرف مواجه هستیم. این آمارها در حالی است که اخیراً برخی از روزنامه‌های اصول‌گرا نیز از مصرف بالای بنزین در کشور انتقاد کرده‌اند؛ یک فعال رسانه‌ای اصول‌گرا در مطلبی نوشت: «چند سالتون بود متوجه شدید مصرف بنزین یک روز ایرانیان به‌اندازه مصرف یک روز اتحادیه اروپا است؟» در همین زمینه معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور هم اخیر گفته: «در روزهای تاسوعا و عاشورا همین امسال روزی 20میلیون لیتر بنزین مصرف کردیم، معادل مصرف یک روز تمام اتحادیه اروپا.» بد نیست بدانید ایران حتی در لیست 10کشور اول دنیا در زمینه مصرف بنزین نیست؛ نگاهی به آمار نشان می‌دهد که در میان کشورهای دنیا ایالات‌متحده آمریکا، چین و هند بیشترین میزان مصرف سوخت را در سال 2020 به خود اختصاص داده‌اند. از طرفی به نظر می‌رسد سکان‌داران اقتصادی در مقایسه و تحلیل میزان مصرف بنزین ایرانیان با کشورهای اروپایی دچار قیاس مع‌الفارق شده‌اند. با در نظر گرفتن کیفیت خودروهای داخلی و اروپایی به‌راحتی می‌توان این قیاس نادرست را درک کرد؛ «اروپایی‌ها نیسان ندارند که صدی18 سوخت مصرف کنند، سمند و پرشیا ندارند که صدی 12مصرف کنند؛ موتورسیکلت‌های برقی سوار می‌شوند؛» «مصرف سوناتا 2008 با موتور 2400سی‌سی با سمند 1400 با موتور 1700سی‌سی برابر است؛ تکنولوژی بیش از یک دهه پیش که هم مصرف کمتری دارد و هم قدرت موتور بالاتر.» ازاین‌گونه مقایسه‌ها فراوان است. بر اساس اعلام سازمان محیط‌زیست، میانگین استاندارد خودروهای کشور ما، «یورو ۲» است؛ یعنی مصرف سوخت بالایی دارند و درمجموع در هر ۱۰۰کیلومتر، حدود ۱۰لیتر سوخت می‌سوزانند. از سویی دیگر در ترکیه، خودروها فقط ۵/۴لیتر بنزین در هر ۱۰۰کیلومتر مصرف می‌کنند.  کارشناسان معتقدند پرمصرف بودن خودروهای داخلی و نبود حق انتخاب برای خرید خودروهای کم‌مصرف، در آلودگی هوا و ناکامی اجرای قانون هوای پاک تأثیر شدید گذاشته است. سازمان استاندارد هم می‌گوید بسیاری از خودروهای کشور مصرف سوخت و آلایندگی بالا دارد. جای تردیدی نیست که در کنار طرح‌هایی مانند از رده‌ خارج کردن خودروهای فرسوده، باید کاهش مصرف سوخت خودروهای جدید را هم با جدیت مطالبه کرد. البته در گذشته گفته می‌شد وزارت صمت برای این حوزه برنامه‌ای دارد و گفته شده بود که باید تا سال ۱۴۰۴ میزان مصرف بنزین خودروهای داخلی در هر ۱۰۰کیلومتر، به ۶.۸لیتر کاهش یابد. هر چه هست به نظر می‌رسد با توجه به دغدغه اذهان عمومی درباره کمبود بنزین در جایگاه‌های سوخت باید سکان‌داران اقتصادی پاسخ روشنی در این زمینه ارائه کنند. مقایسه زمانی منطقی است که خودروهای داخلی و خارجی از استانداردهای یکسانی برخوردار باشند؛ یعنی در شرایطی که فضای رقابتی در صنعت خودروسازی ایجاد شود و اتومبیل‌های داخلی هم در شرایط مشابه با خارجی‌ها تولیدشده و مصرف سوخت یکسانی داشته باشند در این شرایط می‌توان مصرف‌کننده‌ها را مقصر مصرف بالای بنزین دانست. در غیر این صورت باید خودروسازان پاسخ پرمصرف بودن سوخت را بدهند و دولتی‌ها هم در زمینه کمبود سوخت شفاف‌سازی کنند.