2467
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
حال گونه‌های جانوری خوب نیست
بیش از ۱۰۰حیوان بومی ایران در معرض انقراض
همدلی| ستاره لطفی- حیات‌وحش ایران در لبه پرتگاه انقراض است و فقط یوزپلنگ ایرانی نیست که در لبه این پرتگاه قرار دارد، از بین رفتن زیستگاه و شکار بی‌رویه باعث شده بیش از 100گونه جانوری در جغرافیای ایران در معرض انقراض و نابودی قرار بگیرند.آن‌گونه که حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته است فهرست مهره‌داران در معرض خطر انقراض و حمایت و حفاظت‌شده بعد از حدود ۲۰سال به‌روزرسانی و منتشرشده است. بر اساس این لیست بیش از ۱۰۰گونه جانوری در فهرست در معرض خطر انقراض قرار دارد و بیش از ۱۶۰گونه نیز در فهرست گونه‌های حمایت‌شده و حفاظت‌شده قرار گرفته‌اند.
البته این آمار حسن اکبری از گونه‌های جانوری در معرض خطر، با آماری که چند ماه پیش از سوی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام شد تفاوت زیادی دارد. رضا فرجی در 12اسفند سال گذشته -که روز جهانی حیات‌وحش است- گونه‌های جانوری در معرض خطر را بیش از 150گونه اعلام کرد و به خبرنگار صداوسیما گفت: «هزار و ۲۳گونه مهره‌دار در کشور به ثبت رسیده که ۱۵۱گونه آن در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت به‌عنوان گونه‌های در خطر معرض انقراض ثبت‌شده است.»
این اولین بار نیست که از خطر انقراض گونه‌های جانوری ایران سخن به میان می‌آید. طی نیم‌قرن اخیر بخش قابل‌توجهی از گونه‌های برجسته حیات‌وحش کشور یا منقرض شده‌اند یا در معرض خطر شدید انقراض قرار گرفته‌اند. آمار اعلامی سازمان حفاظت محیط‌زیست نشان می‌دهد طی نیم‌قرن اخیر ٧٠درصد گونه‌های برجسته حیات‌وحش را ازدست‌داده‌ایم و بسیاری از گونه‌ها ازجمله یوزپلنگ آسیایی نیز در لبه پرتگاه انقراض قرار دارند.
حیواناتی که با فلات ایران خداحافظی کرده یا می‌کنند
به‌جز یوزپلنگ ایرانی که در وضعیت بحرانی قرار دارد، پستاندارانی مانند گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، فک دریای خزر، هوبره، پلنگ، خرس سیاه آسیایی، تمساح پوزه‌کوتاه، نهنگ آبی و نهنگ باله‌ای نیز در معرض خطر انقراض هستند. به‌عنوان‌مثال فقط 53قلاده خرس سیاه در کشور وجود دارد. از گوزن زرد نیز فقط 29رأس مانده است. میش‌مرغ حتی وضعیتش از یوزپلنگ ایرانی بغرنج‌تر است چراکه فقط 10قطعه از این پرنده زیبا در کشور باقی‌مانده است، حال‌آنکه یوزپلنگ آسیایی 12قلاده موجود است.
گونه‌های جانوری در معرض انقراض تلخی جانوران منقرض‌شده در این سرزمین را یادآور می‌شود. جانورانی مانند شیر ایرانی، ببر مازندران یا روباه شنی که در آخرین بازمانده‌اش در سال 59 در پارک ملی کویر شکار شد. گفتنی است آخرین شیر ایرانی در سال 1321 در شمال غربی دزفول شکار شد.
آخرین ببر ایرانی یا همان ببر مازندران نیز در سال 1338 هجری خورشیدی توسط یک شکارچی محلی در جنگل گلستان٬ در منطقه گرگان شکار شد. از ببر مازندران تنها یک نقاشی رنگی و چند عکس و چند پوست به‌جامانده است.
شکار، صید بی‌رویه و تخریب زیستگاه عوامل کاهش جمعیت‌های جانوری
اگرچه شکار و صید بی‌رویه همچنان به‌عنوان یکی از اصلیترین دلایل کاهش جمعیت‌های جانوری و انقراض گونه‌ها، عنوان می‌شود اما نقش تخریب زیستگاه را هم نمی‌توان در تشدید این بحران نادیده گرفت. کارشناسان می‌گویند اصلیترین دلیل انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی در ایران از بین رفتن زیستگاه است. آن‌گونه آمارها می‌گویند امروز از ۶۰۰دشت کشور، بیش از ۴۰۰دشت به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی فرونشست، در وضعیت بحرانی به سر می‌برد و بیش از ۹۰درصد کشور نیز با پدیده بیابان‌زایی مواجه است. نزدیک به یک و نیم میلیون هکتار از جنگل‌های بلوط غرب در رویشگاه‌های زاگرس به دلیل پدیده خشکیدگی از بین رفته‌اند و جنگل‌های شمال نیز وضعیتی به‌مراتب بد‌تر از جنگل‌های غرب دارند.
بدیهی است زیستگاه‌های تالابی، رودخانه‌ای، دریایی، جنگلی، کوهستانی و دشتی که خبر تخریب آنان به اخبار تکراری رسانه‌ها تبدیل‌شده است، زیستگاه حیات‌وحش ایران است. ناگفته پیداست زمانی که زیستگاه تخریب شود و از بین برود، ساکنان آن نیز که حیات‌وحش است، از بین خواهند رفت.
یکی از حقایق تلخ ناآگاهی مردمی است که در نزدیکی زیستگاه حیوانات کمیاب زندگی می‌کنند، بسیاری از آنان از اهمیت حفظ این گونه‌ها مطلع نیستند. بدیهی است یکی از راه‌های حفاظت از حیات‌وحش بهترین آگاهی بخشیدن به انسان‌ها و آشنا کردن آن‌ها با جانوران در حال انقراض است.
سوءمدیریت، تخریب زیستگاه و شکار و صید بی‌رویه چنان بلایی بر سر حیات‌وحش کشور آورده است که جز یکی از کشورهای قرار داریم که گونه‌های جانوری‌اش یکی پس از دیگری در فهرست جانوران در خطر انقراض قرار می‌گیرند. جالب است بدانیم فقط در زمینه قاچاق حیوانات رتبه سوم جهانی را در اختیار داریم.
از بین رفتن گونه‌های جانوری، معضل جهانی است
از بین رفتن گونه‌های جانوری فقط درد ایران نیست، حدود دوسوم گونه‌های جانوری زمین در 50سال اخیر از بین رفته‌اند. بر اساس آخرین آماری که اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) منتشر کرده بیش از ۸هزار و ۴۰۰گونه گیاهی و جانوری در دنیا به‌شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد و نزدیک به ۳۰هزار گونه در معرض خطر انقراض بوده یا آسیب‌پذیر است و ارزیابی می‌شود که در این آمار بیش از ۴۰درصد از دوزیستان، ۲۶درصد از پستانداران، ۲۱درصد از خزندگان و ۱۳درصد از پرندگان جهان در معرض انقراض قرار دارد و نشان می‌دهد حال گونه‌های جانوری خوب نیست.
بر اساس گزارشی که دو سال پیش توسط صندوق جهانی حیات‌وحش (WWF) منتشرشده، هیچ نشانه‌ای از بهبود اوضاع حیات‌وحش نیز دیده نمی‌شود. از بین رفتن و انقراض گونه‌های جانوری به حدی است که برخی کارشناسان از روند کنونی کاهش جمعیت جانوری در جهان بنام انقراض ششم یاد می‌کنند.تخریب زیستگاه‌ها تغییر کاربری اراضی، قاچاق حیات‌وحش، ورود گونه‌های مهاجم به زیستگاه‌های طبیعی، انواع آلودگی‌های طبیعی و تغییر اقلیم ۵ عامل اثرگذار است که صندوق جهانی حیات‌وحش از آن به‌عنوان عوامل تهدید حیات‌وحش نام می‌برد.