کابوس شهرفروشی بازمی‌گردد؟

همدلی|  ستاره لطفی- علیرضا زاکانی وقتی بر مسند شهرداری تکیه داد یکی از وعده‌هایش پایان دادن به کابوس شهرفروشی یا همان تراکم‌فروشی بود. او در ابتدای حضورش در شهرداری تهران مدعی شده بود که مخالف تراکم‌فروشی و ساخت‌وساز غیراصولی در تهران است و آن را خط قرمز خود می‌داند، اما گزارش درآمد، هزینه این سازمان و همچنین اظهارات برخی از مقامات این گونه نشان می‌دهد که گویا موتور فروش تراکم روشن شده است و شهردار تهران به وعده وعیدهایش در مورد مخالفت با تراکم فروشی پشت کرده است.
زمزمه‌های تراکم‌فروشی ابتدا زمان گزارش درآمد، هزینه خرداد ماه به گوش رسید. دخل خزانه شهرداری تهران در سه ماهه نخست سال 1401 به اندازه بودجه مصوب  شورای ششم پر نشد. 
طبق مصوبه شورای شهر، شهرداری باید در سه ماهه اول سال  ۱۲ هزار و ۵۹۲ میلیارد تومان منابع جور می‌کرد، اما شهرداری گزارش تنها ۵ هزار و ۴۷۱ میلیارد تومان را به شورای شهر اعلام کرد، این مبلغ به معنای کسری ۷ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان است.
با وجود این کسری، اما آنچه شائبه شهرفروشی را پررنگ کرد جهش درآمدی شهرداری در خرداد ماه بود. با وجود این که شهرداری در دو ماه ابتدای سال تنها توانسته بود 2 هزار و 83 میلیارد تومان منابع کسب کند، اما  در خرداد با جهش ویژه‌ای توانست 3 هزار و 387 میلیارد تومان منابع تحصیل کند. در حقیقت شهرداری تهران در خردادماه 1401 توانسته است بیش از دو ماه نخست منابع کسب کند. 
جهش درآمدی شهرداری در خردادماه این سوال را ایجاد کرد که شهرداری چطور توانسته است در خرداد ماه 1401 بهتر از دو ماهه نخست دخلش را پر کند، آیا این کسب درآمد با رعایت حق به شهر بوده است یا آنکه از طریق شهر فروشی انجام شده است؟ 
  اعداد و ارقام خبر ازشهرفروشی می‌دهد
«بهروز شیخ‌رودی»، معاون محاسبات و پایش عملکرد شورای پنجم ماه گذشته آشکارا از تراکم‌فروشی شهرداری تهران سخن گفت.
 وی با اشاره به اینکه زاکانی چندی پیش در برنامه تلویزیونی صف اول اذعان کرده بود که به هیچ وجه تراکم‌فروشی در شهر تهران وجود ندارد، به اکو ایران گفت: «ظاهراً بر خلاف گفته آقای شهردار که گفتند در تهران تراکم‌فروشی وجود ندارد و بر اساس گزارش درآمد، هزینه خرداد ماه شهرداری تهران می‌توان گفت که موتور فروش تراکم از طریق عرضه مازاد تراکم بر تراکم پایه روشن شده است و این را اعداد و ارقام تایید می‌کنند و جای انکاری باقی نمی‌گذارند. وقتی در خرداد ماه در سبد درآمدهای شهرسازی شهرداری تنها 42 درصد منابع تکلیفی از محل عوارض بر پروانه‌ها‌‌ی ساختمانی مسکونی (زیربنا) وجود دارد و در کنار آن ما تحقق 123 درصدی عوارض مازاد بر تراکم پایه(مسکونی) را همراه با تحصیل 203 درصدی درآمد ناشی از عدم تامین پارکینگ می‌بینیم دیگر نمی‌توانیم بپذیریم که بگویند به هیچ وجه تراکم‌فروشی نداریم و شهرفروشی خط قرمز ماست! چرا که اعداد واقعیت‌ها را عیان و آشکار می‌کنند. »
  میرسلیم شهردار تهران را به تراکم‌فروشی متهم کرد
علاوه بر این اعداد و ارقام و سخنان معاون محاسبات و پایش عملکرد شورای پنجم، چند روز پیش سید مصطفی میرسلیم، عضو تشخیص مصلحت نظام نیز شهردار تهران را به شهرفروشی متهم کرد. وی با انتقاد از زاکانی، در توییتی نوشت:« شهردار ‎تهران تا کى مى‌خواهد رویه شبهه‌ناک اسلافش را با نادیده گرفتن ضوابط شهرسازى و کسب درآمد از فروش اضافه تراکم و تثبیت خلاف با اخذ جریمه ادامه دهد و ‎حقوق عمومى را فداى سوء‌تدبیر کند؟» این توییت میرسلیم یک بار دیگر موضوع تراکم‌فروشی در تیم کنونی شهرداری تهران را  به سر زبان‌ها انداخت.
متهم کردن شهردار تهران به شهرفروشی در حالی است که وی در ابتدای حضورش در شهرداری تهران مدعی شده بود که مخالف تراکم‌فروشی و ساخت‌وساز غیراصولی در تهران است. زاکانی اردیبهشت امسال نیز در پاسخ به سوالی در خصوص تراکم‌فروشی در شهر تهران به‌عنوان منبع درآمد شهرداری، گفت: «ما تراکم‌فروشی نمی‌کنیم و آن را برای خود خط قرمز می‌دانیم. تا امروز نیز این کار را نکرده‌ایم اما رونق ساخت‌وساز را دنبال می‌کنیم. چرا که تهران دارای ۱۲ هکتار بافت ناپایدار است و اگر این ساخت‌و‌ساز و نوسازی انجام نشود، تهران روی شهروندان آن آوار می‌شود.»
برخی می‌گویند منظور شهردار تهران از اصطلاح «رونق ساخت‌وساز» همان تراکم فروشی است، در واقع  زاکانی با بازی با کلمات و با تبدیل شهرفروشی به رونق ساخت‌و ساز خواسته هم بار منفی «شهرفروشی» را کاهش دهد و هم یکی از مهم‌ترین منابع مالی خود را حفظ کند.
در حالی دست‌درازی به شهر و فروش آن همواره به یکی از منابع درآمد شهرداری‌های ایران تبدیل شده است که تحقیقات جهانی درباره نحوه تأمین مالی «سالم و پایدار» برای اداره شهرهای بزرگ نشان می‌دهد که درآمد اصلی شهرداری‌های حداقل ۹ کشور دنیا شامل اسپانیا، کره جنوبی، سوئد، استرالیا، آلمان، فرانسه، کانادا، تایوان و ترکیه، بدون آنکه ارتباطی با ساخت‌وساز داشته باشد، از دو منبع شامل «مالیات» و «کمک دولت» تأمین می‌شود.
  عدم شفافیت در مورد درآمد شهرداری
درآمد شهرداری تهران همواره یکی از ابهامات این سازمان بوده است. شهرداری تهران چه در دوره سابق چه دوره کنونی آمار دقیقی را در مورد درآمد خود از این راه به شورای شهر و افکار عمومی‌ارائه نکرده‌است.
سامانه شفافیت شهرداری تهران که در دوره شورای شهر پیشین با هدف شفاف‌سازی اقدامات و قراردادهای شهرداری تهران راه‌اندازی شد تا اطلاعات و داده‌های انواع قراردادها و فعالیت‌های شهرداری را به شیوه‌ای آزاد در اختیار شهروندان قراردهند، در زمان زاکانی رو به تعطیلی رفته‌است.
البته شورای ششم شهر تهران با وجود تمام انتقادهایی که در مورد شفافیت خودشان وجود دارد، بارها در مورد شفافیت قرادادها و منابع مالی به زاکانی اعتراض کردند. آنها از زاکانی خواستند که جزئیات قراردادها و درآمدها را یا به شورای شهر اعلام کند یا در سامانه شفافیت اسناد مربوط به آن را برای تمامی‌شهروندان بارگذاری کند.