فقط پنج روز سالم در هوای مرداد

همدلی|  تهرانی‌ها در ماه گذشته فقط پنج روز هوای سالم تنفس کردند. بر اساس اطلاعات ثبت شده در ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای تهران، تعداد روزهای آلوده طی مردادماه سال جاری ۲۶روز بود که دو روز در شرایط ناسالم برای همه قرار گرفت و پنج روز هوای قابل‌قبول را نیز تجربه کرد.
آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد مردادماه امسال شهروندان تهرانی روزهای آلوده بیشتری را نسبت به مردادماه سال گذشته تجربه کرده‌اند. وضعیت هوای تهران در دومین ماه تابستان ۱۴۰۱ و مقایسه آن با سال گذشته نشان می‌دهد که در مردادماه سال گذشته ۲۶روز هوای قابل‌قبول ثبت شد که این عدد امسال به پنج روز کاهش یافت. در مرداد سال ۱۴۰۰ تنها پنج روز هوای تهران در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت که این وضعیت امسال به ۲۴روز رسید. در سال ۱۴۰۰ تهران هیچ روز هوای ناسالم را تجربه نکرده بود، این در حالی است که امسال دو روز این شرایط را تجربه کرد.

  تهران در صدر شهرهای آلوده دنیا

آلودگی هوای تهران در اوایل مرداد امسال حتی رکورد جهانی زد و در صدر شهرهای آلوده دنیا قرار گرفت. داده‌های وب‌سایت بین‌المللی رتبه‌بندی کیفیت هوای شهرها «آی‌کیوای‌آی‌آر»  نشان می‌دهد که تهران در شامگاه یکشنبه، دوم مرداد و بامداد دوشنبه، سوم مرداد، آلوده‌ترین شهر جهان بود و شاخص آلودگی هوا در این شهر روی عدد ۳۲۷قرار داشت، وضعیتی که آن‌ را برای تمامی گروه‌ها خطرناک توصیف کرده‌اند. 
البته دوم و سوم مرداد اولین بار نبود که آلودگی هوای تهران در صدر شهرهای آلوده دنیا قرار می‌گرفت، از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا کنون، تهران بیش از پنج بار در صدر شهرهای آلوده جهان قرار گرفت و این در حالی است که تا چند سال پیش، آلودگی هوای کلان‌شهرها در ایران به فصل‌های سرد سال محدود بود، اما چند سالی است که آلودگی هوای تهران و برخی از کلان‌شهرها دیگر مختص به فصل‌های سرما نیست و در بهار و تابستان هم به‌صورت دامن‌گیر شهر شده است.
در حالی روزهای آلوده تهران در دولت سیزدهم نسبت به دولت‌های پیشین افزایش چشمگیری داشته است که ابراهیم رئیسی ۲۱تیرماه، در نشست وزیران محیط‌زیست کشورهای منطقه غرب آسیا، گفت: «آماده‌ایم تجارب و دانش خود را در مورد کاهش آلودگی هوا در اختیار سایر کشور‌ها و همسایگان قرار دهیم.»

  ازن مقصر آلودگی هوا

آلاینده شاخص هوای مردادماه سال ۱۴۰۱ نیز مانند سال‌های گذشته افزایش غلظت «ازن» بود و هوای تهران ۲۴روز با این آلاینده شاخص آلودگی هوا را تجربه کرد.
ازن آلاینده ثانویه‌ای است که در صورت افزایش شدت تابش و نور مستقیم خورشید و بالا رفتن دما و البته وجود برخی آلاینده‌های دیگر نظیر اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار، تولید و در هوا منتشر می‌شود و به همین علت در روزهای گرم سال شاهد افزایش غلظت این گاز هستیم. هر چه از شدت گرمای هوا کاسته شود، غلظت این گاز نیز کمتر می‌شود. خودروهای دیزلی، موتورسیکلت‌های فرسوده و بخارات بنزین پیش‌سازهای ازن هستند، همچنین استفاده از سوخت‌های غیراستاندارد در نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها می‌تواند در افزایش غلظت ازن نقش داشته باشد. علاوه بر ازن که متهم همیشگی آلودگی هواست، ذرات معلق نیز نقش بسزایی در آلودگی هوا دارد. گفتنی است عمده‌ترین منابع انتشار ذرات معلق احتراق سوخت (مانند سوزاندن زغال‌سنگ و چوب)، خودروهای دیزلی فاقد فیلتر دوده، فرایندهای صنعتی و کشاورزی و انتشار از خودروهاست. ذرات معلق عموماً در ماه‌های سرد سال کیفیت هوا را تحت تأثیر قرار می‌دهند. 

  اطلاعاتی درباره شاخص کیفیت هوا

شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا سالم یا متوسط، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است.گفتنی است در هوای پاک که با رنگ سبز نشان داده می‌شود، شرایط کیفیت هوا مناسب است و خطری برای سلامت انسان ندارد. در هوای سالم که به رنگ زرد شناخته می‌شود، کیفیت هوا قابل‌قبول و غلظت آلاینده‌ها کمتر از حدی است که بر سلامت انسان تأثیر منفی داشته باشد اما در هوای ناسالم برای گروه‌های حساس که به رنگ نارنجی نشانه‌گذاری می‌شود، مقدار AQI بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ قرار می‌گیرد که در نتیجه آن گروه‌های حساس اثرپذیری بیشتری از آلودگی هوا خواهند داشت.
در هوای ناسالم که به رنگ قرمز است، همه افراد جامعه در معرض مخاطرات ناشی از آلودگی هوا قرار می‌گیرند و حتی ممکن است گروه‌های حساس دچار عوارض شدیدتری شوند. افزون بر این در هوای بسیار ناسالم که به رنگ بنفش نشان داده می‌شود و عدد AQI بین ۲۰۱ تا ۳۰۰ قرار می‌گیرد، احتمال بروز عوارض جدی برای سلامت افراد جامعه افزایش می‌یابد.

  قانون هوای پاک کامل اجرا نمی‌شود

هر زمان که آلودگی هوای تهران یا شهرهای دیگر خبرساز می‌شود موضوع عدم اجرای کامل قانون هوای پاک نیز سر زبان‌ها می‌افتد. قانون هوای پاک با گذشت حدود پنج سال از ابلاغ آن، اما هنوز بسیاری از مواد آن اجرایی نشده است و موادی که باید به تسهیل تنفس مردم کمک کنند تنها در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده‌اند. دیوان محاسبات کشور پیش‌تر در گزارشی، اعلام کرده بود از ۱۱۲حکم مندرج در قانون هوای پاک که ۲۳دستگاه اجرایی باید اجرا می‌کردند، تعداد ۳۸حکم اصلاً اجرا نشده، ۶۴حکم ناقص اجرا شده و صرفاً ۱۰حکم عملیاتی شده‌اند و ترک فعل و کم‌کاری در عملکرد دستگاه‌های مربوطه محرز است.
لازم به ذکر است قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شد، این  قانون مشتمل بر ۳۴ماده است، دستگاه‌ها و نهادهای زیادی را درگیر می‌کند و تکالیفی برای هریک از آن‌ها مشخص کرده است؛ اما این قانون مانند خیلی از قانون‌های دیگر به‌صورت کامل و درست اجرایی نشده است.