اتفاقات ورزشگاه تبریز از نگاهی دیگر

همه علل اتفاقات ورزشگاه یادگار امام تبریز در مسابقه تراکتور و پرسپولیس به پان‌تُرکیسم ربط ندارد. ‏ریشه اهالی آذربایجان ایران، از قوم تُرک نیست بلکه ایرانیانی اصیل هستند که تنها به زبان ترکی ‏صحبت می‌کنند و این هم دلیل تاریخی دارد. دکتر محمدجواد مشکور در کتاب «نظری به تاریخ ‏آذربایجان و آثار باستانی جمعیت‌شناسی آن» می‌نویسد: «حوادث متناوب یکی بعد از دیگری ‏آذربایجان را آماج تهاجمات پیاپی قرار داد. بعد از سلجوقیان، دورِ سلسله‌جنبانی ترکان آتابای یا ‏اتابکان آغاز و با نفوذ این اقوام و گسترش زبان ترکی، سیطره زبان آذری محدود و رفته‌رفته رو به ‏کاهش نهاد.» این یکی از ده‌ها سندی است که ثابت می‌کند گویش امروز مردم آذربایجان به زبان ‏ترکی، ربطی به ریشه سرزمینی آن‌ها ندارد، زیرا مردم آذربایجان اصالت ایرانی دارند و در خصوص ‏نام «آذربایجان» نیز باید بدانیم که بر اساس دایره‌المعارف اسلام، دایره‌المعارف ایرانیکا و دیگر ‏منابع، واژه آذربایجان از واژه آتروپات، نامِ ساتراپ (فرماندار) ایرانیِ ماد کوچک در زمان حمله ‏اسکندر به ایران، نشات گرفته است. در واقع، «آذر» تغییریافته «آتَر» (آتش) و «بایجان» تغییریافته ‏‏«پاتگان» (جایگاه نگهبان) است.‏حال که روشن شد بین آذربایجانی و ترک تفاوت وجود دارد، برای پرهیز از درازنویسی سریعاً به ‏اصل موضوع پرداخته می‌شود. آشوب و بلوای ورزشگاه، توسط تعداد زیادی از جوانان به وجود آمد. ‏در همه دهه‌های گذشته نیز جوانان طرفدار فوتبال به ورزشگاه می‌رفتند اما این حجم از ناهنجاری، ‏درگیری، فحاشی و حمله دیده نمی‌شد. پدران این جوانان مثل آن‌ها تا این حد آتشین و دعوایی ‏نبودند، پس این نسل عصیانگر حاصل چیست؟اگر میانگین سنی جوانانی را که در روز مسابقه تراکتور و پرسپولیس مسئول آشفتگی و شورش ‏بودند، 30سال فرض کنیم، بدین معناست که بیشتر آن‌ها متولد نیمه اول دهه 70 هستند. در آن ‏نیم‌دهه، فکر می‌کردیم با پایان جنگ تمامی مشکلات حل‌شده و آینده روشن است. درحالی‌که ‏حقیقت نهفته این بود که زیربنای فرهنگ جامعه امروز و مخصوصاً جوانان در حال شکل گرفتن بود، ‏اما کسی متوجه نبود.‏ سپس از نیمه دوم دهه 70 با ظهور دولت اصلاحات که پایه‌گذار آزادی‌های شهروندی در کشور بود، ‏تصور خوشبختی و رفاه در بین مردم تقویت شد. ظهور مطبوعات جسور، افزایش بشقاب‌های ‏ماهواره در خانه‌ها و موسیقی پاپ شاخص‌های نیمه دوم دهه 70 در بخش فرهنگی جامعه بودند. ‏بنابراین کل دهه 70 با نگاهی فاقد آینده‌نگری فرهنگی در بین خانواده‌ها گذشت.‏ در دهه 70، خانواده‌ها چنان محو تماشای ایران جدید در دوره جمهوری اسلامی بودند که از فرهنگ ‏اجتماعی و پدرسالارانه دهه‌های پیشین فاصله گرفتند. آن روزها در حقیقت در دوره گذار فرهنگی ‏قرار داشتیم. البته دوره گذار فرهنگی در زمان حکومت پهلوی دوم با رویکرد غربی آغازشده بود ‏که با وقوع انقلاب متوقف شد اما پس از حدود 20سال دوباره و این بار به شکل ایرانی-اسلامی در ‏کشور شروع شد. ‏از جمله نتایج منفی که دوره گذار فرهنگی در ایران داشته مربوط به جوانان است که حاصل کوتاهی ‏دو گروه است: خانواده‌ و حاکمیت سیاسی. ‏خانواده به این دلیل مقصر است که در برابر تغییرات فرهنگی جامعه کم آورد و نتوانست پا به‌پای ‏تغییرات پیش برود و طوری در مقابل سرعت تغییرات جا ماند که در مهم‌ترین وظیفه‌اش برای ‏فرزند، یعنی تربیت، کاری نکرد و نهادینه کردن اخلاق در ذهن فرزند کم سن و سال را به فرهنگ ‏جدید جامعه و فضای باز آن واگذار کرد که عاقبت آن همین درگیری‌های بدون پشتوانه عقلی ‏جوانان با تیم میهمان در یک مسابقه فوتبال می‌شود. می‌توان گفت بسیاری از جوانانی که ‏عامل واقعه ورزشگاه تبریز بودند تحصیلات دانشگاهی داشتند یا مشغول تحصیل در یک مرکز ‏آموزشی علمی هستند اما چون در خانواده تربیت درست نشده‌اند، مثل یک مجرم بی‌سواد رفتار ‏می‌کنند.‏و اما تقصیر حاکمیت چیست؟ پس از دوره اصلاحات، حاکمیت اصولگرایی چنان بُتی از جوانان ‏ساخت که امروز نه صلاح به شکستن این بت است و نه توانش را دارند. تمجیدهای اغراق‌آمیز از نسل جوان پس از انقلاب، خدمت به بچه‌های دهه هفتاد و هشتاد نیست و اگر خیانت ‏نباشد، قطعاً اشتباه است. بخشی از این نسل به‌واسطه این ستایش‌ها دچار چنان سردرگمی شده‌ ‏است که تصور می‌کند هر عملی در جامعه مترادف با انقلابی‌گری است؛ بنابراین به خود اجازه ‏می‌دهد در محیط ورزشگاه هر رفتار هنجارشکنی انجام دهد. تا اینجا احدی در حکومت معترض ‏رفتار جوان عصیانگر نمی‌شود، اما همین‌که این رفتارها در قالب مطالبات سیاسی، اجتماعی، ‏آزادی‌های سیاسی و ... به خیابان‌ها کشیده می‌شود، حاکمیت سیاسی و قضایی مقابل نسل جوان ‏موضع‌ سفت‌وسخت می‌گیرد و مجازاتشان می‌کند. ‏رفتار هنجارشکن جوانان امروز ایران در ورزشگاه‌ها نتیجه تربیت نادرست خانواده‌ها و سیاست غلط ‏از 30سال پیش تابه‌حال است و البته کفه ترازو به نفع این تفکر دوم سنگین‌تر است که تصور ‏می‌کند هر مشکلی با جوانان حل‌شدنی است، درحالی‌که آمار می‌گوید بخش مهمی از مشکلات ‏جامعه متوجه خود جوانان است که در مسائلی نظیر طلاق برای حاکمیت چالش‌آفرین شده‌اند. این ‏سیاست یک بام و دوهوا در خصوص جوانان کشور، اگر ستم به جوان نیست، پس چیست؟