از موریانه فساد تا عزم برخورد

همدلی | نامش با عدل و قسط گره خورده‌است و بنا بر اصل 156 قانون اساسی، قوه‌ای مستقل است که رسالتش «پشتیبانی از ‏ حقوق‏ فردی‏ و اجتماعی‏ و  تحقق‏ بخشیدن‏ به‏ عدالت است». حالا هفته بزرگداشت این قوه و نخستین قاضی القضات آن، شهید بهشتی که مراعات اخلاق در عالم سیاست و قانون‌مداری از مهم‌ترین یادگارهای اوست، فرا رسیده است. یکی از دغدغه‌های دائمی و رسالت‌های ماهوی این قوه از زمان تاسیس تاکنون، مبارزه با فساد بوده است اما متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد به گوش رسیدن اخباری بوده‌ایم که نشان می‌هد، فرشته عدالت نیز از گزند این آفت در امان نماند. شاهد آن را می توان در اظهارات و اقدامات روسا و مسئولان این قوه در دوره اخیر جست. دوره‌ای که البته رییس آن ترجیح داد که در نیمه راه کرسی قضاوت را به مقصد صندلی ریاست جمهوری ترک کند.تیرماه سال 98 سید ابراهیم رئیسی از تشکیل کمیته‌ای برای رسیدگی به وضعیت 60 قاضی متخلف خبر داد؛ در همان ایام حجت‌الاسلام محمد منتظری دادستان کل نیز از رسیدگی به پرونده ۵ یا ۶ قاضی فاسد در محکمه عالی رسیدگی و انفصال آنها از دستگاه قضائی و رسیدگی به پرونده حدود ۷ الی ۱۰ قاضی در دادگاه انتظامی قضات خبر داد. البته برخورد با فساد در دستگاه قضا در دوران ریاست سید ابراهیم رئیسی، به قضات آن محدود نشد؛ عزل و پیگرد قضایی اکبر طبری، معاون پیشین این قوه و وابستگانش نیز نشان داد، عزم رئیسی برای تحقق«در برخورد با فساد خط قرمزی وجود ندارد» راسخ است. پیش از این نیز آیت الله صادق آملی لاریجانی، رئیس پیشین این قوه ضمن اشاره به اینکه فساد در این قوه یک استثناست، در اظهارات خود تاکید کرده بود «  نباید اجازه لغزش و خطا به قضات داده شود.» او همچنین وعده داد بود « قوه قضاییه از طریق نظارت، بازرسی و پیگیری عملکرد قضات و اطلاع‌رسانی نتایج آن به مردم، به آنان بگوید و اطمینان دهد که خودش تخلفات احتمالی را می‌بیند و فضای تخلف را از قضات می‌گیرد.» همزمان با این اظهارات، دادستان انتظامی قضات با ارائه گزارشی ازعملکرد این دادسرا از رسیدگی به سه هزار و 121 پرونده در شش ماه نخست سال 92 خبر داده و گفته بود:« مجموع پرونده‌های بررسی شده در شش ماه نخست امسال، منجر به صدور رأی تعلیق در 3 درصد از این پرونده‌ها شده است.» در سال های اخیر نام برخی از مسولان و قضات قوه قضاییه که به دلایل متعددی برکنار و تحت تعقیب قرار گرفتند، هم از نمادهای فساد در این قوه بودند وهم از نشانه های برخورد با متخلفان در دستگاه قضایی کشور. 
یکی از این افراد «اکبر طبری» مدیر کل سابق امور مالی و معاون اجرایی سابق قوه قضائیه در دوران آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی و آیت‌الله صادق لاریجانی بود که هفت روز پس از آغاز به کار سید ابراهیم رئیسی درسمت ریاست قوه قضائیه برکنار شد. چندی بعد وی توسط اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت شد و در دادگاهی محاکمه شد که در کیفرخواست از او به عنوان متهم ردیف اول فساد در قوه قضاییه نام برده شد. او سرانجام به ۵۸ سال و ۹ ماه و ۲۰ روز حبس و هزار میلیارد ریال جزای نقدی محکوم شد و هم اکنون در زندان به سر می برد. یکی دیگر از مقامات خاطی این قوه قاضی غلامرضا منصوری بود که در دادگاه اکبر طبری متهم به مشارکت در باند رشوه خواری در قوه قضاییه بود و پس از تشکیل دادگاه طبری، نام وی بر سر زبان‌ها افتاد و مشخص شد که در خارج از کشور به سر می‌برد. کمی بعد گزارش‌هایی مبنی بر بازداشت او در رومانی منتشر شد، اما قاضی دادگاهی در بخارست تصمیم گرفت این متهم تا تاریخ ۲۰ تیر تحت شرایط خاصی آزاد باشد. سرانجام در ۳۰ خرداد ۱۳۹۹ خبر پیدا شدن جسد وی در بیرون هتل محل اقامتش پیدا شد. قاضی بیژن قاسم‌زاده که بخاطر حکم فیلترینگ تلگرام مشهور شده است نیز از جمله قضاتی بود که محاکمه و به زندان محکوم شد.قاسم‌زاده، بازپرس سابق دادسرای فرهنگ و رسانه بود به اتهام فساد مالی در مهرماه ۱۳۹۸ بازداشت و راهی زندان شد. او متهم ردیف یازدهم پرونده قضایی اکبر طبری بود.
رسالت های ذاتی و البته برخی جنجال‌ها و حواشی مربوط به قوه قضاییه سبب شده است، رهبری طی هفت سال اخیر، شش بار درباره ضرورت مقابله با فساد در دستگاه قضا سخنرانی کنند.ایشان در خرداد ماه سال 1393 در دیداری که مسئولان این قوه با ایشان داشتند، بر ضرورت نظارت برعملکرد قضات و نیروهای فعال در این قوه تاکید کردند. یک سال بعد نیز با اشاره به ضرب‌المثل «هر چه بگندد نمکش می‌زنند...» تاکید کردند « کسی که در قوه‌ قضائیه خیانت می‌کند و سلامت قوه را به هم می‌زند، او «یُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَیْنِ»؛ او باید دو برابر مجازات بشود.» ایشان در دیدار سال 95  با تاکید بر ضرورت جلب اعتماد عمومی به قوه قضاییه گفتند « به نظر من مهم‌ترین مسئله، پاک‌سازی درونی قوّه است. کار تعقیب افراد متخلّف، به نظر من کار بسیار مهمّی است و جزو برترین کارها است، یا شاید بنده بتوانم بگویم از برترین کارهایی که امروز می‌تواند رضایت مردم را و توجّه و محبّت مردم را به قوّه قضائیّه جلب کند.» ایشان در دیدار سال 98 با بیان اینکه مبارزه‌ با فساد، هم در درون قوّه محلّ کلام است، هم بیرون قوّه؛ لکن اولویّت با درون قوّه است، تصریح کردند:« یک عنصر ناباب در یک دادگستری‌ای در یک شهری پیدا می‌شود، یک حرکتی انجام می‌دهد، این روان‌های پاکیزه شریف را بدنام می‌کند؛ این چیز کمی است؟ این چیز کوچکی است؟ ... نسبت آن افراد فاسد و افراد ناباب در مقابل این افراد، خیلی نسبت کمی است امّا یک نسبت کم، یک درصد کوچک هم تأثیرات مخرّبی میگذارد. نسبت به فسادِ درون قوّه‌ی قضائیّه سخت‌گیری کنید. علّتش هم این است که این [قوّه]، مسئولِ رفع فساد است؛ اگر خودش فاسد شد، گناه او نابخشودنی است.» 
از این رو، ضروری است، پس از چهار دهه فعالیت این قوه، در کنار دستاوردها به کاستی‌هایی آن نظری داشته باشیم تا شاید مسیر بازاندیشی در عملکرد این قوه برای تحقق نگاه آرمان‌شهری شهید بهشتی به قوه قضاییه بیش از پیش فراهم شود.