«تاج محل نخجوان»یک روایت عاشقانه

در بازدید از هر کشور و شهری، رسم است سراغ مشهورترین بنای آن دیار برویم. گاه، مشهورترین دیدنی یک کشور، نه یک بنا، که یک پدیده طبیعی است مانند آبشار نیاگارا. اگر در سرزمین هفتاد و دو ملت(هندوستان) با وجود هزاران اثر تاریخی و طبیعی، یک بنا مشهور و تبدیل به نماد هند می‌شود(تاج محل در آگرا)، در کشور جمهوری آذربایجان هم، یک بنا، تا مدت‌ها نماد آذربایجان بوده، به نحوی که نقش آن، روی اسکناس‌های پنجاه مناتی (واحد پول آن کشور) زینت‌بخش این اسکناس بود. وجه اشتراک این دو بنای یادبود هم یک چیز است. «آرامگاهی بودن». و ‌‌‌این‌که هر دو، توسط دو شاه و امیر، بر مزار دو زن، دو معشوقه ساخته شده‌اند. به واقع، هر دو را عشق ساخت. تاج محل را «شاه جهان» تیموری گورگانی، بر مزار همسر محبوب خود «ممتاز محل» ساخت که بعدها، خودش نیز در جوار یار آرام گرفت. برج «مومنه خاتون» نیز توسط همسر «مومنه»ساخته شد. اتابک «شمس‌الدین» بنیانگذار سلسله «اتابکان آذربایجان» بود. و مادرش «مومنه» زنی سیاستمدار و به قول امروزی‌ها، فعال مدنی بود. بعدها که فرزند او اتابک «نصرت الدین جهان پهلوان» به قدرت می‌رسد، همسر این اتابک به نام  «زاهده خاتون» هم بعد از وفات، در جوار مومنه خاتون دفن می‌شود تا زمینه ساخت بنای یادبودی عظیم، بیشتر فراهم شود. این برج آجری زیبا، همانند نوع هندی خود، توسط ایرانیان صاحب هنر ساخته شده است. برج مومنه خاتون، زمانی ارتفاع بیشتری هم داشته که متأسفانه به دلیل بی‌توجهی‌های دوران شوروی، تخریب شده و امروز ارتفاع آن، تنها 25متر است، که البته همین هم شکوه و عظمت خاصی دارد. همچنین، دو مناره در اطراف داشته که امروز اثری از آن نیست. اگر قائل به سنخیت فرهنگی و معماری، جمهوری آذربایجان، با آذربایجان‌های ایران باشیم، دو اثر تاریخی را در دو استان می‌توان به عنوان خواهران برج مومنه خاتون ذکر کرد. یکی«سه گنبد در ارومیه» مربوط به عهد سلجوقی و دیگری «برج خلعت‌پوشان تبریز» که از عهد صفویان بر جای مانده است. و در آخر ‌‌‌این‌که، با همه اوصاف از زیبایی این برج، باید بدانیم مرتفع‌ترین برج آجری جهان هم در خاک ایران خودمان است. برج «گنبد کاووس». این وضعیت، درباره یک اثر دیگر، در یک رقابت مشابه قرار دارد. غار نمکی «دوزداغ» نخجوان، با شهرت جهانی. ولی بزرگ‌‌‌ترین غار نمکی جهان، در «قشم» است. سفر به نخجوان، بدون بازدید از «مومنه خاتون» سفری ناقص است. اهمیت آن وقتی بیشتر معین می‌شود که بدانیم از سوی سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ثبت جهانی شده است. در جوار این برج که خود در محوطه یک پارک قرار دارد، مجموعه زیبا از مجسمه‌های سنگی هم دیده می‌شود که شناسنامه آنها در کنارشان نیست ولی می‌توان این آثار را به دوران‌های مختلف باستانی و تاریخی نسبت داد.در بازدید از نخجوان می‌توان در ساعات مختلف شبانه روز به برج مومنه خاتون رفت و آمد داشت چرا که در محوطه‌‌ای باز قرار دارد و این امتیاز کمی نیست.