عدالت جنسیتی و زنان
سیدهخدیجه توفیقیان (فعال حقوقی و حوزه زنان) «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ؛ ای مردم ! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم. شما تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید . اینها ملاک امتیاز نیست ، گرامیترین شما نزد خداوند با تقوا ترین شماست، خداوند دانا و آگاه است.» سوره حجرات آیه ۱۳.
زنان در طول تاریخ، بنابر مقتضیات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی حاکم بر جوامع، همواره سعی داشتند برای رفتار برابر بامردان مبارزه کنند و نقشهای جنسیتی مردسالارانه را به چالش بکشانند. تاریخ زنان پر از پیشگامان مبارزه برای برابری بوده و باوجود فرهنگ مردسالارانه جامعه سنّتي، زنان چه دربعد سنتی همگام با خانواده و چه در بعد مدرن همگام با اجتماع نقش آفرینی کرده اند و برای دستیابی به برابری، با گذر از یک مسیر پر فراز و نشیب، تلاشهای بسیاری کرده اند. متاسفانه نگاه مردسالار و نگرش منفی به تواناییها و مدیریت زنان که نقش اصلی زنان را در رسیدگی به امور خانواده میبینند مانع از رشد و توسعه زنان است به همین خاطر سهم زنان ایرانی به ویژه در فعالیت اقتصادی و تصمیمگیری سیاسی اندک است و این مسئله همچنان ادامه دارد!!
معدود زنانی بهخاطر انتصاب در برخی مشاغل هستند که آنها هم به خوبی نتوانستند از جایگاه واقعی زنان دفاع کنند و این مهم را به منصه ظهور برسانند. اگر هم زنان در برخی فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی پیشرفتی داشته اند به واسطه لیاقت و شایستگی شان بوده که خود به اثبات رساندند. این در حالی است که اصل بيست و يكم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران با صراحت وظايف دولت در خصوص تضمين حقوق زنان در تمام جهات را بیان میکند.
توجه به حقوق زنان در این اصل ستودني است، ولی قانونگذار ما تا چه حد تلاش کرده است بر اساس این اصل حقوق زنان را آنطور که شایسته است، در نظر بگیرد؟ با نگاهی به تاریخ کشورمان میبینیم که زنان ایرانی از قرنها قبل از میلاد و زودتر از ممالکی که ادعای توسعه در حوزه زنان را دارند نه تنها در جایگاه پادشاهی بلکه در صدرات دیگر نیز به عنوان بازوان قوی و تاثیر گذار درحکومتهای مختلف ظهور کرده و در پیشرفت و توسعه آن ملتها کمک شایانی میکردند و به درستی که زنان ایرانی به واسطه دانایی، پاکی و تدبیر در همه امور زبانزد تمامی ملل بوده و هستند.
از زمان اعلام شش کاندیدای تایید شده شورای نگهبان، به عنوان یک کنشگر سیاسی و فعال حوزه زنان، اخبار و برنامههای کاندیداها را تا جایی که وقت اجازه میداد دنبال کردم، دو مناظره اول را که دیدم، متاسفانه کاندیداها هیچ برنامهای در بخش اقتصادی مربوط به حوزه زنان نداشتند. این برای زنان مهم است که بدانند شخصی که بناست درعالیترین مقام رسمی کشور قرار بگیرد چه برنامهها و استراتژیهای در خور توجهی برای زنان دارد؟ آیا نامزدهای محترم در خصوص سهم زنان در بازار کار ، نابرابری در نظام پرداخت دستمزد به ویژه در بخش خصوصی، نبود امنیت شغلی، شکاف درآمدی موجود بـین زن و مرد در بازار کار که یکی از مهمترین تبعیضهایی است که در سالهای اخیر همراه با افزایش مشارکت زنان در بازار کار بوده است مطالعه و شناختی دارند؟ حداقل مشاورین محترم به این مهم توجه میکردند.
تقاضای من به عنواان یک کنشگر حوزه زنان این است که؛ کاندیدای محترم به صورت روشن بیان کنند چه برنامهها و استراتژیهای در این حوزه دارند؟ چرا زنان در نقشهای خاصی نگه داشته میشوند و فرصتهای مشابه مردان در اختیارشان قرار نمیگیرد؟ چرا مطالبات زنان را فقط در حوزه ی حجاب و گشت ارشد میدانید؟
آیا علت سیاست مردانه است یا عدم خودباوری زنان؟ یا شاید به وضوح برایتان مسجل شده که زنان به واسطه پاکی در امور اقتصادی نمیتواند آنگونه که مردان انتظار دارند باشند؟ در مناظره سوم دلخوش به این بودم که اگر در دو مناظره قبل زنان نادیده انگاشته شده اند در این مناظره که زن و خانواده یکی از موضوعات مهم آن هست حتما کاندیداهای محترم برای تعالی و رشد زنان که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهد برنامههای اساسی و راهبردی برای پیشرفت و توسعه زنان دارند. ولی افسوس که صحبتها در خصوص زنان بسیار سطحی و مبتدی بود نه خبری از برنامه و نه نشانی از توسعه !!!
کاندیدای محترم هرکدام به طرقی نقطه نظراتشان را بیان فرمودند یکی با خیال داشتن مدلی جهانی در حوزه ی زنان سخن میگفت و دیگری با پرسشگریها و رفرنسهای اشتباه به اصول قانون اساسی، میخواست خودش را فرهیخته و دانا نشان دهد.
آن یکی تلاش کرد زن را بیشتر تحت عنوان عنصر مهم در خانواده به عنوان یک زن قدرتمند نشان دهند. و دیگری وعده به زن ایرانی را در خدمات رسانی حمایت از آن در برابری فرصتها بیان کرد و در نهایت قانونگذار ما با بیان اینکه برابری جنسیتی را قبول ندارد ولی عدالت جنسیتی را قبول دارد بر شور انتخاباتی و شعور زنان یکه تازی کردند و اینجاست که باید پرسید؟ کدام عدالت جنسیتی؟ همان قانون عدالت جنسیتی که دولت سیزدهم با نگاه متعصبانه و غیر کارشناسانه، با این توجیه که در حال اجراست در برنامه هفتم حذف کردند؟ اصلا دولتمردان میدانند عدالت جنسیتی، یعنی عدالت میان زنان و مردان با درنظرگرفتن استعدادها، وظایف و نقشهای متفاوت آنها در جامعه؟
عدالت جنسیتی نه تنها دردولت سیزدهم بلکه در دولتی که پیشنهاد دهنده آن بود نیز مغفول ماند. ما در خصوص رشد زنان به لحاظ قانونی مشکلی نداریم ، کافی است به زنان اعتماد کنید وبا اصلاح ساختارها ، فرصت برابر میان زن و مرد را فراهم نمایید. النهایه تا آخر مناظره را دیدم و یک برنامهای مدون و امید بخشی که بتواند یک همبستگی و همصدایی در حوزه زنان برای به ثمر نشاندن استحقاق و شایستگیهای آنها داشته باشد ارائه نگردید و این برای من و مائی که چشم به سیستم مردانه برای توسعه حوزه ی زنان دوخته ایم نه تنها قابل پذرش نیست بلکه مأیوسانه است اینجا بود که این شعر شیخ بهایی مصداق واقعی بغض در گلو مانده ، به خاطرم آمد.
رواست گر من از این غصه خون بگریم، خون سزاست /گر من از این غصه زار گرییم، زار