تشنگانِ کار و سراب اشتغال

همدلی| کامل نامور مطلق: به راحتی می‌توان گفت بیکاری زمینه مساعدی برای خیلی از مشکلات و مسائل ناهنجار در یک جامعه دارای آمار بالای بیکاران است. بیکاری ممتد و طولانی فضایی برای فرد بیکار به وجود می‌آورد تا با هر وعده و قولی ذهنیش را آماده پذیرش کند حتی اگر خیلی آرمانی و دور از دسترس باشد.
فرد بیکار مستعد گول خوردن و طعمه خوبی برای شرکت های کاریابی است که مثل قارچ سمی رشد کرده‌اند. به دلیل وجود بیکاری در اقشار مختلف و به خصوص افراد تا حدودی فاقد تجربه، مهارت و تخصص، این افراد در این شرایط گرفتار وعده‌های دروغ شرکت هایی به اسم کاریابی می‌شوند و گاه در این مسیر هزینه‌های بالایی هم متقبل می‌شوند.
 این مسأله در این چندساله شدت بیشتری گرفته است و مرتب با گزارش هایی از این دست در مورد کلاهبرداری روبرو هستیم. بنا به اعلام اتحادیه صنفی، تهران در صدر کاریابی‌های غیرمجاز است و حدودا می‌شود گفت که ۷۰‌درصد کاریابی‌های غیرمجاز در تهران، ۲۰‌درصد در شهرهای بزرگ و ۱۰‌درصد در شهرهای کوچک فعال هستند که برخی از آنها بیشتر تمرکزشان با پوشش شرکت‌های خدماتی، تأمین نیروی انسانی است اما این شرکت‌ها حتی مجوز انجام فعالیت‌های خدماتی را هم ندارند ولی به این کار ادامه می‌دهند.
حالا با توجه به این موارد به طور مرتب در خبرها می‌خوانیم که شرکت های هرمی و کاریابی زیادی پول و سرمایه متقاضیان کار را بالا کشیده اند و همین طور به این کار ادامه می‌دهند.
چند روز پیش و در پی شناسایی شرکت های هرمی رویافروش، در یک عملیات مشترک بین پلیس اطلاعات تهران بزرگ و استان قم، ۱۰۰نفر از اعضای شرکت‌های هرمی به همراه لیدرهای اصلی این شبکه‌ها دستگیر شدند. این شرکت‌ها که تحت پوشش شرکت‌های تولیدی یا خدماتی فعالیت می‌کردند، اقدام به کلاهبرداری و فریب جوانان جویای کار از شهرستان‌ها می‌کردند و از طریق تبلیغات و آگهی‌های کاذب در سایت‌های مختلف اینترنتی آگهی، افراد را جذب می‌کردند.
روش‌های عضوگیری و فعالیت شرکت‌های هرمی
  لیدرهای شرکت های هرمی کاریایی با تبلیغات و آگهی‌های اغواکننده در سایت‌های اینترنتی آگهی فعالیت می‌کنند. آن‌ها وعده‌های شغلی با حقوق بالا، جای خواب و غذا ارائه می‌دهند و از شهرستان‌های مختلف افراد را جذب کرده و به تهران منتقل می‌کنند.
در واقع، شغلی در کار نبوده و هدف اصلی فریب دادن افراد و ترغیب آن‌ها به سرمایه‌گذاری در شرکت های، خیالی و رویایی است. خود به خود بعد از مدتی و با درک این موضوع که این یک دام و کلاهبرداری بوده است بسیاری از افراد بعد از ورود به این شبکه تلاش می‌کنند که از آن خارج شوند، اما اجازه خروج به آن‌ها داده نمی‌شود.
به‌این‌ترتیب، این شبکه‌ها علاوه بر کلاهبرداری مالی، به آدم‌ربایی و نگه‌داشتن اجباری افراد نیز مشغول هستند.
سرهنگ سعید راستی، معاون عملیات پلیس اطلاعات فرمانده انتظامی تهران بزرگ در گفت‌وگویی در خصوص فعالیت‌های شرکت‌های هرمی بیان کرد: در حال حاضر، این شرکت‌ها از روش‌های جدید و پیچیده‌تری نسبت به گذشته برای جذب اعضا و فریب مردم استفاده نمی‌کنند. تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد کارشان مشابه روش‌های قبلی است، اما این بار خود را در قالب شرکت‌های تولیدی، اعم از خدمات و محصولات خوراکی مانند لبنیات، معرفی می‌کنند.
 این موضوع باعث می‌شود که جوانان شهرستانی وقتی پیشنهادی برای کار در یک شرکت تولیدی دریافت می‌کنند، به راحتی جذب شوند. این افراد معمولاً به تهران منتقل می‌شوند و در آفیسی که خودشان تعیین کرده‌اند، به شکل همان شرکت‌های هرمی فعالیت می‌کنند.
بیکاری نسل‌های جدید
بیکاری به گفته کارشناسان از مشکلات جوامع مدرن است که با پیشرفت جوامع و حرکت آن‌ها به جلو ساختار‌ها و اساس حرفه‌ای گری و زندگی جدید انسان‌ها را دستخوش تغییراتی می‌کنند.
 در این میان بسیاری از شغل‌های قدیمی از بین رفته و از طرفی موقعیت‌های کاری جدید به وجود می‌آیند؛ مانند زمان همه گیری ویروس کرونا که با آمدنش بسیاری از کسب و کار‌ها را به تعطیلی کشاند و از طرفی هم سبب شد تا به تبع آن مشاغلی هم از کنار این پاندمی ظهور پیدا کنند که این امر منجر شد تا کسانی که توانایی هماهنگی با تغییرات جامعه را ندارند، از سیکل حرفه‌ای خارج شده و به عبارتی بیکار شوند.
 بیکار به کسی اتلاق می‌شود که توانایی انجام کار را داشته یا به دنبال یافتن کار باشد؛ اما هیچ کاری یافت نشود که در سالیان اخیر بیکاری، برای افرادی که تحصیلاتشان را ‌هم به پایان رسانده و مثلا تخصصی دارند ولی به دلیل نداشتن مهارت  و تجربه لازم فرصت‌های کاری ندارند نیز گفته می‌شود. شاخص بیکاری با بررسی نرخ آن مشخص می‌شود و از جمله دلایل بروز آن در یک جامعه می‌توان به پیشرفت تکنولوژی و ظهور اختراعات جدید، وضعیت اقتصادی و رکود آن، رقابت‌های حاصل از جهانی‌سازی و تجارت بین‌المللی، سیاست‌های دولتی و قوانین تجاری اشاره کرد.
وضعیت بیکاری در ایران
آمار بیکارانی که در ایران مورد سواستفاده شرکت های هرمی یا کاریایی قرار می‌گیرند بالاست و هر ساله تعدادی از مردم جویای کار توسط فرصت طلبان به این بلا گرفتار می‌شوند. در این وضعیت کشورمان به دلیل وضعیت اقتصادی و سیاسی خاص خود، از کشورهایی است که با این معضل بزرگ درگیر است. براساس اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، بیش از ۲۵درصد هموطنانمان بیکار هستند. این مقدار با تمرکز بر جوانان، به حدود ۲۲درصد می‌رسد. از دلایل بیکاری در کشورمان می‌توان به فرصت ندادن سازمان‌ها به نیرو‌های جوان و محدودیت‌های فراوان کاری بر سر راه گروه‌های مستقل و با انگیزه اشاره کرد. با توجه به تعداد بالای دانشجویان فارغ‌التحصیل، مطمینا شاهد افزایش نرخ بیکاری در سال‌های آینده خواهیم بود.
نقش ‌حضور ناآگاهانه در فضای مجازی
حضور در فضای مجازی به خصوص برای کاریابی اگر با شناخت و آگاهی همراه نباشد در این دنیای بی دروپیکر معلوم نیست واقعا چه بلایی از هر جهت بر سر فرد مستعد کلاهبرداری بیاورد.
طبیعتاً افراد بیکار به دلیل استیصال و رهایی از وضعیت خودشان خیلی خوب و زود طعمه شیادان فرصت طلب می‌شوند. سرهنگ راستی به نقش فضای مجازی در فعالیت این شرکت‌ها اشاره کرد و افزود: فضای مجازی نقش مهمی در این موضوع دارد. این شرکت‌ها از طریق وب‌سایت‌های آگهی با مردم ارتباط برقرار می‌کنند. تماس‌هایی که انجام می‌شود، معمولاً از شماره‌های تلفن‌های همراه افرادی است که در این دفاتر کار می‌کنند.
با توجه با اینکه پلیس و نیروهای امنیتی به شهروندان توصیه می‌کنند که جوانان خود را از فعالیت در سایت‌های غیرمجاز و شبکه‌های کلاهبرداری دور نگه‌دارند اما به هر حال افرادی که از شهرستان‌ها به تهران می‌آیند، معمولاً آنچه را که نیاز دارند، می‌فروشند و تبدیل به دلار یا پول می‌کنند و به حساب افرادی که به عنوان کلاهبردار شناخته می‌شوند، واریز می‌کنند. در این راستا، متأسفانه بسیاری از افراد مبالغ زیادی، مانند دویست میلیون، صد و پنجاه میلیون یا حتی بالاتر را از دست می‌دهند.
ناگفته پیداست که جوانان به دلیل نیاز به شغل و درآمد، به راحتی جذب این شبکه‌های کلاهبرداری می‌شوند. این شرکت‌ها با بهره‌گیری از روش‌های نوین و به‌خصوص فضای مجازی، توانسته‌اند به طور مؤثری با افراد ارتباط برقرار کنند و آن‌ها را فریب دهند. به همین دلیل، آگاهی بخشی به شهروندان و ایجاد حساسیت نسبت به این نوع کلاهبرداری‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
والدین و مسئولان باید جوانان را در این زمینه آموزش دهند و آن‌ها را از فعالیت در شبکه‌های غیرمجاز و شرکت‌های هرمی دور نگه‌دارند تا از از دست دادن سرمایه‌هایشان جلوگیری کنند.
البته باید بر این نکته تاکید شود که دولت موظف است برای این معضل بزرگ راهکاری اساسی بیندیشد تا تبعات اجتماعی آن طیف وسیعی از مردم را در بر نگیرد.