در سوگ نواندیش دینی

همدلی| گروه سیاسی: حوزه‌های علمیه پنجم اسفند سوگوار درگذشت آیت‌الله «سید محمد موسوی بجنوردی» شدند. این عالم روحانی، در شمار نسلی از نواندیشان دینی بود که نبودش به مثابه سلمه‌ای است که بر این جریان فکری - دینی وارد آمد.
در گذشت این عالم فقیه در بزنگاهی که بیش از هرچیز جهان اسلام و خاصه تشیع به نواندیشانی چنین نیازمند است، برای دین‌خواهان و طالبان اندیشه‌های نو به راستی سوگ آور است. آیت‌الله  موسوی بجنوردی در همه سال‌های حیاتش، عالمی طالب بیشتر دانستن و در این حال به مدد عمق مطالعات دینی‌اش، چهره‌ای تأثیر گذار در نواندیشی دینی بود. او کوشید این تأثیر را در حوزه‌های علمیه دینی عمق بخشد. نگاهی به زندگی‌نامه این عالم دینی که  جای خالی‌اش را بیشتر نمایان می‌کند.
زندگی نامه آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی (ره)
آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی که در دو دوره (1360-1368)  عضو شورای عالی قضایی بود، در سال 1322 در نجف اشرف متولد شد. ولی در شناسنامه‌اش 1324 آمده است. وی تحصیلات علوم حوزوی و دینی خود را در ایران و نجف اشرف به انجام رساند و برای 30 سال در محضر استادان درجه اول فقه و اصول و فلسفه از جمله امام خمینی(س) شاگردی کرد.به گزارش جماران، این عالم نواندیش دینی  در نجف اشرف متولد شد. تحصیلات علوم حوزوی و دینى خود را در ایران و نجف اشرف به انجام رساند. وى برای ۳۰ سال از محضر استادان درجه اول حوزه، فقه و اصول و فلسفه آموخت. وى که دروس جدید و حوزوى را با هم مى‌‌خواند در ۱۸ سالگى کفایتین را به پایان رساند و در سال ۱۳۴۰ ش درس خارج را نزد پدر بزرگوار خود و آیت‌الله سید محسن حکیم گذراند.
پس از تبعید امام خمینی (س) به نجف اشرف در بهار ۱۳۴۴ ش یکى از شاگردان همیشگى دروس ایشان در تمام ۱۴ سال اقامتشان سید محمد موسوی بجنوردی بود. وى در این مدت در مسجد جامع نجف اشرف( هندى) رسائل و مکاسب و کفایتین را به زبان عربى براى شیعیان کشورهاى عرب زبان همچون عراق ، لبنان ، سوریه و مصر تدریس مى‌ کرد که شاگردان ممتازى همچون سید عباس موسوی و شیخ راغب حرب از شهداى برجسته حزب الله لبنان از شاگران وى به شمار مى‌‌روند.رابطه استاد و شاگردى بین امام خمینى(س) و او باعث شد که پس از مراجعت امام از نجف به پاریس وى نیز  امام را همراهى کند.پس از پیروزى انقلاب اسلامى به ایران آمد و در سال ۱۳۵۹ ش به دستور امام(س)، دادگاه عالى قضا را راه‌اندازى کرد. ایشان از سال ۱۳۶۰ ش به مدت دو دوره تا سال ۱۳۶۸ ش به عضویت شوراى عالى قضایى درآمد که تا رحلت امام و تغییر در قانون اساسى که منجر به حذف شوراى عالى قضایى شد، ادامه داشت.همزمان با این فعالیت‌‌هاى اجتماعى و امور اجرایى کار تدریس و تحقیق در دانشکده‌ هاى حقوق دانشگاه‌هاى شهید بهشتى، تربیت مدرس و الهیات تهران را دنبال کرد.  در سال ۱۳۶۸ ش به رتبه دانشیارى و سال ۱۳۸۲ ش به رتبه استادى رسید. ایشان از سال ۱۳۷۱ ش عضو هیئت علمى و ریاست گروه الهیات دانشگاه تربیت معلم بود و همچنین رئیس گروه الهیات و رشته حقوق و علوم سیاسى این دانشگاه نیز بود. در ضمن او با دانشگاه‌ها و مراکز خارج از کشور از قبیل دانشکده حقوق دانشگاه محمد الخامس مراکش، دانشگاه سن ژوزف لبنان، و الازهر و عین الشمس نیز همکارى داشت.
سوابق علمی- اجرایی
در سوابق علمی ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: عضو شورای علمی دایرة المعارف بزرگ اسلامی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم؛ رئیس گروه الهیات و رشتۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تربیت معلم؛ مدرس درس خارج فقه و اصول در حوزه علمیۀ تهران؛ مدرس مدعو در دانشگاه‌ های شهید بهشتی، تربیت مدرس، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشکدۀ امام خمینی (س)، دانشگاه انقلاب اسلامی و موسسۀ عالی بانکداری ایران.
آثار علمی
ایشان دارای آثار علمی فراوانی اعم از کتاب، مثاله و مصاحبه است از جمله؛
کتاب
استصحاب: شرح کفایة الاصول آخوند خراسانی، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، ۱۳۸۷.
اندیشه های حقوقی حقوق خانواده، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، ۱۳۸۶.
اندیشه‌ های حقوقی، حقوق مدنی و کیفری، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، بی‌تا.
عقد ضمان، پژوهشکدۀ امام خمینی (س)، ۱۳۸۰.
علم اصول، نشر عروج، ۱۳۷۹.
فروع علم اجمالی صلاة، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، ۱۳۸۹.
قواعد فقهیة، نشر میعاد، ۱۳۷۲.
مجموعه مقالات فقهی، حقوقی و اجتماعی، پژوهشکده امام خمینی (س)، ۱۳۸۰.
مصادر التشریع عند الامامیة و السنة، پژوهشکده امام خمینی (س)، ۱۳۸۲.
مقالات اصولی ، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۱.
مقالات نواندیشانه دینی
این نواندیش دینی مقالات مختلفی نیز در این نگرش منتشر کرد که از جمله عبارتند از؛
“خشونت نسبت به زنان از منظر دین”، بازتاب اندیشه، مرداد ۱۳۸۴، شماره ۶۴.
“ بررسی فقهی و حقوقی و حدود مسئولیت مدنی و کیفری ناقلین ایدز با رویکردی بر نظریات حضرت امام خمینی (س)”، نامه الهیات، دانشگاه آزاد تهران واحد شمال، تابستان ۱۳۸۷، شماره ۳.
قاعدۀ اقدام”، دیدگاههای حقوقی، ۱۳۷۵، شماره ۲.

جایگاه عرف در حقوق بین الملل و حقوق اسلام”، فصلنامه علمی پژوهشی متین، ۱۳۸۱، شماره‌ های ۱۵ و ۱۶.
“کودک آزاری”، نشریه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۳.
“بررسی و فقهی و حقوقی حق تألیف با رویکردی به آراء امام خمینی (س)”، فصلنامه علمی پژوهشی متین، ۱۳۸۷، شماره ۴۱؛
“حقوق شهروندی از نگاه امام خمینی (ره)”، (با همکاری محمد مهریزی ثانی) پژوهشنامه متین، زمستان ۱۳۹۲، سال پانزدهم، شماره ۶۱.
“شبیه‌سازی انسان از منظر دین”، (با همکاری اعظم سقازاده)، نامه الهیات، پاییز ۱۳۸۹، شماره ۱۲.
“دربارۀ جاسوسی و خیانت به کشور”، آیین، شهریور ۱۳۸۹، شماره‌های ۳۰ و ۳۱.
“جرم سیاسی در حقوق کیفری اسلام”، بهمن و اسفند ۱۳۸۸، شماره‌های ۲۶ و ۲۷.
“نقش حسن نیت در عقود و قراردادها در فقه و حقوق”، حقوق و علوم سیاسی، بهار ۱۳۸۶، شماره ۲.
“همانندسازی با هدف درمان ناباروری”، حقوق عمومی، اسفند ۱۳۸۵، شماره ۲.
“ارث زن از شوهر با رویکردی بر نظرات حضرت امام خمینی (ره)”، پژوهشنامه متین، بهار ۱۳۸۵، شماره ۳۰.
“مسئولیت کیفری و مدنی پزشک”، پژوهشنامه متین، بهار ۱۳۸۱، شماره ۱۴.
“فهم عرفی در اصول لفظیه و هرمنوتیک”، زبان و ادبیات فارسی، پاییز ۱۳۸۰، شماره ۳۴.
گفت‌وگوهای ماندگار
آیت‌الله بجنوردی همچنین در گفت‌وگوهایش با رسانه‌ها به تبیین نگرش نواندیشانه دینی پرداخت از جمله؛
“فقه مقارن و اجتهاد در عصر حاضر”، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، زمستان ۱۳۸۷، شماره ۱۴.
“یادگار امام و نظام اسلامی: نقش او در حفظ نظام ناگفته مانده است”، شاهد یاران، فروردین ۱۳۸۶، شماره ۱۷.
“سیرۀ سیاسی امام: عمل خلاف شرع امام را مضطرب و حتی وحشتزده می‌کرد”، شاهد یاران، خرداد ۱۳۸۵، شماره ۷.
“گذرگاه عافیت”، ضمیمه خردنامه همشهری، بیست و پنج آبان ۱۳۸۴، شماره ۷۶.
“ذاتی و عرضی در اندیشۀ امام خمینی (ره)”، ضمیمه خردنامه همشهری، یازده خرداد ۱۳۸۴، شماره ۵۱.
“قرآن و راهکارهای پاسخگویی به احکام نوپیدای فقهی”، گلستان قرآن، نیمه دوم شهریور ۱۳۸۳، شماره ۱۸۲.
“حقوق زنان”، پژوهشگاه متین، تابستان و پاییز ۱۳۸۳، شماره ۲۳.
“اجتهاد شورایی”، (میزگرد) پژوهشنامه متین، پاییز ۱۳۸۲، شماره ۲۰.
“گستردگی فقه و بیان مصادیق آن”، پژوهشنامه متین، تابستان و پاییز ۱۳۸۱، شماره‌های ۱۵ و ۱۶.
“شغلهای ممنوع”، حقوق زنان، فروردین ۱۳۸۱، شماره ۲۱.
جوایز و افتخارات
این عالم دینی همچنین برگزیده سال ۱۳۸۴ در همایش پنجم چهره‌ های ماندگار جمهوری اسلامی ایران شد.
آیت‌الله موسوی بجنوردی صبح 5 اسفند 1402 مقارن با 14 شعبان 1445 دعوت حق را لبیک گفت. نام و یادش گرامی باد.

روزنامه همدلی فقدان این عالم ربانی را تسلیت می‌گوید.