کوچ سرمایه به بازارهای موازی

همدلی| آرزو بخشنده: سرمایه‌ها در ایران در حال کوچ مستمر هستند؛ از یک بازار به بازار دیگر. این مکان‌یابی از سوی رانتی‌ها و بازارسازها در دو دهه اخیر از چنان قدرتی برخوردار شده که گویی هیچ دولتی امکان مهار و کنترل آن را ندارد. این روزها بعد از حمله غافلگیرکننده حماس به اسرائیل و جو حاکم  بر سیاست بین‌الملل، بازار ایران زودتر از بازارهای دیگر واکنش نشان داد. به نظر می‌رسد بیشترین تاثیر این جنگ بر بورس ایران و اسرائیل بود، چنانکه بورس ایران طی دو روز ریزش سنگین داشت و رویترز گزارش داد روز یکشنبه بورس تل‌اویو 6 درصد سقوط کرد. قیمت غیر رسمی دلار در ایران از ۴۹ هزار تومان خیز برداشت و وارد کانال ۵۲ هزار تومان شد و همین موضوع منجر به رشد قیمت طلا در بازار ایران شد، به طوری که در دو روز گذشته سکه از کانال ۲۷ میلیون تومان وارد ۳۰ میلیون تومان شده که با در نظر گرفتن ادامه خروج پول از بورس ایران می توان به این نتیجه رسید که بخشی از پول ها از بورس خارج و وارد بازار دلار و طلا شده است.این شاید همان نکته‌ای است که بارها در اقتصاد ایران اتفاق افتاد و بعدها منجر به ایجاد تورم و کاهش ارزش پول ملی شد. شاید همین دغدغه باشد که دیروز برخی خبرگزاری‌های وابسته به دولت هشدار دادند و خواستار ورود نهادهای امنیتی در این باره شدند.
بازار سرمایه، مرغ عروسی و عزا
بازار سرمایه حال و روز خوبی ندارد. بسیاری از فعالان می‌گویند به رغم رشد شاخص تا مرز 2 میلیون و 500 هزارواحد در ابتدای سال اما بسیاری از نمادها به قیمت‌های قبل از ریزش سال 99 بازنگشتند و و بعد از بحران تصمیم‌گیری مسئولان اقتصادی برای نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و شوک‌های متعددی که به بازار وارد شد به نظر می‌رسد بورس نتوانسته قد راست کند و سهامداران خرد را دچار ضررهای سنگینی کرده است.
وزارت اقتصاد و سازمان بورس بعد از خبر رانتی نرخ خوراک که هفدهم اردیبهشت ماه موجب ریزش سنگین و شوک‌آوری در بازار سرمایه شد، هیچگاه پاسخ مناسبی به سهامداران ندادند و دلایل این درز اطلاعات در سطح مشخصی از ذی‌نفعان بازار مشخص نشد، اما به نظر می‌رسد این روزها مسائل سیاسی و بین‌المللی نیز چاشنی ریزش‌ها و خروج پول از بازار سرمایه شده است.عشقی رئیس سازمان بورس همزمان با درگیری حماس و اسرائیل در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اینکه بازار سرمایه حال و روز خوبی ندارد چه اقداماتی از سوی سازمان انجام شده، وضعیت ناموزون و مشکلات را تایید کرد، اما درباره تکانه‌های ناشی از مسائل سیاسی را گذرا دانست و گفت: مثبت یا منفی بودن بازار دست سازمان بورس نیست.متغیرهای سیاسی و اقتصادی بر بازار اثر می‌گذارد و هیچ جای قانون صراحت ندارد که سازمان بورس باید بازار را مثبت نگه دارد. سازمان بورس باید ناهنجاری‌ها را کنترل کند. وی درعین حال اعتماد از دست رفته در بورس را تایید کرد و بازگشت اعنماد به این بازار مستلزم گذشت زمان دانست. عشقی با اشاره به وضعیت چندماهه گذشته بازار سرمایه گفت: بعد از تورم‌های بالا انتظار این می‌رفت که بازار سرمایه رشد کند.اما بحث سیاسی روزهای گذشته موجب ترس سهامداران شده و بر بازار سرمایه اثر گذاشته است.
رفتار هیجانی بازارها
در حالیکه رییس سازمان بورس و اوراق بهادارواکنش منفی بورس را مقطعی می‌داند و معتقد است که به زودی بازار به حالت عادی برمی گردد نشانه‌ها حکایت از تغییر روند بازارها می‌دهد. شهیرمحمد نیا با اشاره به اینکه قیمت دلار وارد کانال ۵۲ هزار تومان شده است، می‌گوید:« در شرایط کنونی قیمت دلار به صورت هیجانی افزایش یافته به همین دلیل رشد قیمت ارز روی بازار سرمایه اثر نمی گذارد، اما بخشی از پول ها وارد صندوق های درآمد ثابت، طلا و اوراق قرضه می شوند و از این طریق روی بازار تاثیر می گذارد.»
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه در زمان جنگ تحلیل بنیادی و تکنیکال کاربرد خود را از دست می دهند، اظهار می‌کند:« در حال حاضر پیش‌بینی می شود که اگر دامنه جنگ گسترش پیدا نکند و کشورهای ثالثی وارد جنگ نشوند، همانند جنگ روسیه و اوکراین بعد از مدتی تنش کاهش یابد و وضعیت بازارها هم به حالت تعادل برسند.»
شهیر محمدنیا با بیان اینکه در زمان جنگ سرمایه ها به سمت بازارهای کم ریسک می روند، تصریح می‌کند: «در واقع موقعی که بی ثباتی ایجاد شود سرمایه ها از بازار سهام به بازار دلار و ارز کوچ می کنند.»
او درباره اینکه برخی پیش بینی کرده اند که قیمت نفت در این جنگ منطقه ای افزایش می یابد، می‌گوید:« با توجه به اینکه طرفین جنگ کنونی منطقه تولیدکننده یا صادرکننده نفت نیستند، به همین دلیل تغییری در قیمت نفت به وجود نمی آید، اما اگر تولیدکنندگان نفت در منطقه وارد این جنگ شوند به طور قطع بعد از آن شاهد رشد قیمت نفت خواهیم بود.»
همچنین بهناز اکبرپور، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه پس از یک دوره کوتاه صعودی در دو ماه ابتدایی سال، بورس با افت سنگینی مواجه شد و بخشی زیادی از ارزش خود را از دست داده است، می‌گوید:« وضعیت فعلی بازار سرمایه حکایت از این دارد که همچنان وارد مسیر جدیدی نشده است که فاصله گرفتن از این فضا و بازگشت به دوران مثبت بازار، ماحصل محرکی است که می‌بایست تغییرات و اصلاحات را ایجاد کند.»
بهناز اکبرپور با بیان اینکه یکی از محرک‌هایی که بازار سرمایه به شدت به آن واکنش نشان می‌دهد و طی سالیان اخیر باعث رشد شاخص شده نرخ ارز است، می‌گوید: «نرخ ارز در ماه‌های اخیربا کنترل و عرضه شدید توسط بانک مرکزی و بازارساز، در بیشتر روزهای معاملاتی نرخ دلار در محدوده 48 تا ۵۰ هزار تومان در نوسان بوده است. باتوجه به نزدیک بودن انتخابات مجلس در اسفندماه سال جاری و همچنین رصد دقیق بازارهای موازی بازار سرمایه، مشاهده می‌‌شود که سیاست کنونی دولت و بانک مرکزی ایجاد رکود در بازارها و انتقال نقدینگی سرگردان جامعه به سمت بازار پول و بانک‌ها است.»
خوش‌بینی‌ها و نگرانی‌ها درباره بازارهای موازی
در همین حال نگرانی‌ها و خوشبینی‌ها به آینده بازار از سوی دو جناح سیاسی به اقتصاد پمپاژ می‌شود. مجید شاکری، کارشناس اقتصادی همسو با دولت در گفت‌ و گویی مفصل با تسنیم می‌گوید همه عوامل افزایش نرخ ارز تحت کنترل است و بانک مرکزی نگرانی خاصی برای آینده بازار ندارد.
« ایبنا» سایت خبری وابسته به بانک مرکزی می‌نویسد:«بازار‌های مالی در همه جای دنیا از خبر‌ها و حوادث پیرامون خود اثر می‌پذیرند و در این بین، بروز رفتار ناشی از ترس (پنیک) هم یکی از عوارض شناخته شده در این زمینه است؛ با این وجود بسته به میزان توسعه یافتگی و عمق بازار‌ها و بلوغ رفتاری سرمایه‌گذاران، میزان اثرگذاری اخبار و حوادث بر بازار متفاوت است.
 این سایت تلویحا هشدار می‌دهد:«وقتی بازار قدرت تفکیک اخبار و حوادثی که منجر به ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک را داشته باشد، در مواقع حساس دچار خطای تحلیل نمی‌شود و رفتار منطقی از خود بروز می‌دهد. از سوی دیگر، در صورتی که سرمایه‌گذار به هر دلیلی - عمدتاً ناشی از تجربه کم – رفتار هیجانی از خود بروز دهد، عواقب آن را با فاصله زمانی کم مشاهده خواهد کرد.»
این سایت با توجیه وضعیت در گفت و گو با یحیی لطفی‌نیا؛ استاد اقتصاد دانشگاه مفید و تحلیلگر مسائل پولی و ارزی، واکنش به هیجانات ایجاد شده در بازار ارز و افزایش قیمت دلار غیررسمی به دلیل مسائل و اتفاقات منطقه می‌نویسد: «کاملاً طبیعی است که بازار به تحولات اخیر و درگیری‌های به وجود آمده در منطقه واکنش نشان داده است. در واقع اتفاقات اخیر منطقه، روی انتظارات بازار تأثیر داشته وگرنه هنوز اتفاق واقعی نیفتاده تا قیمت ارز با توجه به آن تحت تأثیر قرار گیرد.»
اما ابراهیم محمدولی، رییس سابق اتحادیه طلا و جواهر در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره دلایل افزایش قیمت سکه و طلا می‌گوید: «این افزایش به دلیل تنش‌های منطقه بوده که هم روی اونس جهانی طلا اثرگذار بوده و هم بازار ارز و سکه و طلا. مدتی بود که آرامش در بازار حاکم بود، اما الان شاهد نوسان افزایشی قیمت‌ها هستیم که امیداریم به زودی بازارها به آرامش قبلی خود برگردد.»
نادر بذرافشان، رییس اتحادیه طلا و جواهرهم در گفت و گو با خبرآنلاین در پاسخ به این پرسش که امکان بازگشت به قیمت‌های قبلی وجود دارد؟ تاکید می‌کند: «باید ببینیم در روزهای آینده خبرهای سیاسی و اقتصادی چه مراحلی را طی می‌کند. همچنین چه رقم‌هایی را اونس جهانی طلا به خود می‌بیند و بازار ارز چه شرایطی دارد.با این حال، الان نمی‌توان پیش‌بینی کرد و باید ببینیم وضعیت اونس جهانی طلا به چه شکل است.»