برنامه توسعه در ایران به نتیجه نمی‌رسد

همدلی| « اقتصاد ایران با اتفاقاتی که در دنیای خارج در جریان است، فاصله معناداری دارد. مگر شش برنامه پنج ساله گذشته اجرایی شد؟ همین برنامه ششم که دو سال هم تمدید شد، به چند درصد اهدافش رسید؟ آیا ما به رشد اقتصادی 8 درصد رسیدیم؟ آیا به نرخ تورم یک رقمی رسیده‌ایم؟ آیا در دوسال باقی مانده به پایان چشم‌انداز بیست ساله رتبه اول در منطقه شدیم؟ وقتی به هیچکدام از اهداف نرسیدیم باید یک آسیب‌شناسی جدی صورت گیرد. ولی به نظر می‌رسد برنامه هفتم بدون این آسیب‌شناسی‌ها تنظیم و تدوین شده است».
هادی حق‌شناس، کارشناس مسائل اقتصادی این مسائل را در حالی مطرح می‌کند که طی هفته‌های گذشته بسیاری از کارشناسان در مورد تحقق برنامه هفتم ابراز تردید کرده بودند. وی به دیده‌بان ایران می‌گوید: اساسا برنامه‌های پنج ساله توسعه در ایران به نتایج در نظر گرفته شده نمی‌رسند. چراکه باوجود شرایط تحریمی اولویت اول با معیشت و نیازهای اساسی است نه مسئله توسعه. او معتقد است که مشکل قانونگذاری نیست بلکه مسئله اجراست و در این باره هیچ آسیب‌شناسی انجام نشده است.
وی درباره اینکه چرا برنامه‌های توسعه در ایران به نتیجه نمی‌رسد؛ ریشه مشکلات در دولت است یا مجلس؟ می‌گوید:«هم مشکل دولت هاست و هم مجالس. گاهی مجلس و دولت همسو نیستند و گاهی هم برعکس، ولی اولویت‌ها را به درستی تشخیص نمی‌دهند. این همسو نبودن دولت‌ها و مجالس آسیب جدی‌تری بوده است. به عنوان مثال برنامه ششم توسعه را که دولت قبلی تدوین کرد و تصویب شد، دولت سیزدهم اصلا آن را قبول نداشت ولی دو سال تمدید کرد یا برنامه چهارم را که دولت اصلاحات داد و مجلس همان زمان تصویب کرد، مجلس هفتم مهم‌ترین ماده برنامه چهارم را که هدفمند کردن یارانه‌ها بود به نوعی حذف کرد و اصلا داستان یارانه‌ها از حذف ماده سه برنامه چهارم شروع شد. در نتیجه مجلس و دولت که همسو نباشند این اتفاقات می‌افتد. افزون بر این وقتی ما یک دهه در شرایط تحریم به سر می‌بریم مسئله توسعه کشور اولویت دوم می‌شود. الان اولویت اول این است که مسئله معیشت مردم حل شود. بنابراین مسئله توسعه در شرایط عادی و نرمال در اولویت قرارمی‌گیرد. وقتی ما در صادرات و واردات‌مان با مشکل مواجه هستیم، وقتی حجم صادرات و واردات کشور در اقتصادی به بزرگی ایران در شش ماهه اول امسال مجموع صادرات غیرنفتی و وارداتش به حدود 50 میلیارد دلار رسیده است، شما این را با کشورهای همسایه عربی و ترکیه که مقایسه کنید متوجه می‌شوید حجم صادرات و واردات ما دست‌کم از دوکشور ترکیه و عربستان چه قدرعقب اقتاده است. براین اساس اولویت امروز اقتصاد این است که معیشت مردم حل شود درواقع برنامه‌های توسعه برای کشورهایی است که دغدغه نان روز را ندارند. امروز مشکل مردم نان، مسکن و شغل یعنی نیازهای اولیه است که در قانون اساسی هم ذکر شده است. وقتی چنین نیازهای اساسی داریم اینکه شما به دنبال این باشید که یک جهش در اقتصاد ایران اتفاق بیافتد، شرطش این است که هم نیازهای اولیه حل شود و هم روابط شما با دنیا تنظیم شده باشد.»
  حق شناس  در بخش دیگری از این گفت‌و گو با اشاره به اینکه بنزین موضوع اکنون دولت و مجلس نیست بلکه بحثی است که از چهار دهه گذشته همواره مسئله اقتصاد ایران بوده است، می‌گوید: «نکته کلیدی این است که با افزایش قیمت بنزین در سنوات گذشته آیا سیاستگذار به هدف خود رسیده است؟ به عنوان مثال قرار بود افزایش قیمت بنزین اتفاق بیفتد تا اتلاف منابع رخ ندهد، مصرف بنزین کاهش پیدا کند، آلودگی شهرها و قاچاق بنزین کاهش پیدا کند اما در سال‌های اخیر که افزایش قیمت بنزین رخ داد به این اهداف رسیدیم؟ پاسخ صریح این است که خیر، سیاستمدار به اهدافش نرسیده است. بنابراین وقتی در چند مرحله و چندین بار سیاستمدار با ابزار قیمت به هدف نرسیده آیا نیاز به اصلاح سیاست نیست؟ به طور فرضی اگر امروز همه ماشین‌های داخلی ما کنار گذاشته شود و ماشین خارجی جایگزینش شود، فقط با همین یک گام مصرف 120 میلیون لیتر بنزین در روز کاهش شدید پیدا نمی‌کند؟ ایا آلودگی هوای کلان شهرها کم نمی‌شود؟ آیا تاثیر معناداری بر کشته‌شدگان و معلولان ناشی از تصادفات جاده‌ای نمی‌گذارد؟ قطعا پاسخ مثبت است.»
وی معتقد است ضرورت افزایش قیمت بنزین به هر دلیل معلول و عوارض سیاست‌های پولی و مالی است. اگر اقتصاد تورم، رشد بی‌رویه نقدینگی، پایین بودن بهره‌وری، خودروی تولیدی بی‌کیفیت نداشته باشد، الزامات افزایش قیمت بنزین هم نخواهد داشت.