قیمت عادی‌سازی روابط ریاض‌- تل‌آویو

سید عماد حسینی - سه منبع آگاه منطقه‌ای که از روند پیشبرد مذاکرات عربستان و آمریکا مطلع هستند اعلام کردند، عربستان سعودی به دنبال دستیابی به توافق نظامی با آمریکاست که واشنگتن را ملزم به حمایت از این کشور کرده و در مقابل حاضر است تا اقدام به عادی سازی روابط با اسرائیل کند.
به گزارش رویترز ریاض اعلام آمادگی کرده؛ حتی در صورت عدم اعطای امتیازات بزرگ به فلسطینیان در راستای تاسیس دولت مستقل فلسطینی هم دست به این سازش بزند.
تعدیل مواضع سنتی ریاض
اخبار رسیده حکایت از آن دارند که محمدبن‌سلمان و دستیارانش در مقابل پافشاری طرف اسرائیلی مبنی بر عدم هیچ نوع امتیازی در این مذاکرات حتی حاضر شده است تا سطح دفاعی مورد درخواست خود را از آمریکا پایین تر از همکاری دفاعی این کشور با کشورهای ناتو قرار دهد، این در حالی است که پیش از این محمد بن سلمان در جولای 2022 در دیداری که با جو بایدن رئیس جمهور آمریکا داشت بر لزوم تحقق این امر تاکید کرده بود.
یک منبع آمریکایی در این رابطه اعلام کرد، توافق پیشنهادی فعلی می‌تواند در سطح توافقنامه‌های دفاعی است که ایالات متحده با کشورهای آسیایی امضا کرده است و اگر مورد تایید کنگره قرار نگیرد، می‌تواند چیزی شبیه به توافق آمریکا با بحرین در نظر گرفته شود که خود میزبان مقر ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا است و این نوع توافقنامه‌ها نیازی به تصویب در کنگره نخواهد داشت.
این منبع در عین حال ادعا کرد که آمریکا می‌تواند با اعلام عربستان سعودی به عنوان یکی از متحدان خارج از ناتوی خود شرایط توافق را بهبود ببخشد و به نوعی با این اعلام به عربستان هم وضعیتی همانند اسرائیل بدهد.با این حال تمامی منابع اعلام کردند که هم و غم عربستان سعودی دریافت تضمین‌های الزام آور دفاعی از سوی ایالات متحده است تا در صورتی که در معرض حملات مشابه 14 سپتامبر 2019 قرار بگیرد از این کشور دفاع کند.
به اعتقاد کارشناسان، گزارش اخیر فارغ از میزان صحت و سقم آن، به معنای آن است که طرف سعودی در مقابل یکی از خواسته‌های خود که شاید همان خواسته علنی هم نباشد، اعلام آمادگی کرده است تا از خواسته دیگرش که همانا تشکیل دولت مستقل فلسطینی است به کلی چشم پوشی کند.
نزدیک به ایستگاه توافق
ارسال سراسیمه سفیر عربستان به رام الله در شرایطی که سال‌ها قبل تر هم می‌شد این کار را انجام داد، در کنار گفت‌وگویی که بن سلمان با فاکس نیوز انجام داد، همگی نشان می‌دهند که مذاکرات سه جانبه آمریکایی ـ سعودی ـ اسرائیلی به مرحله پرداخت هزینه تحقق شرایط و بده بستان‌های توافقنامه رسیده است.
این گزارش رویترز در حالی منتشر شد که وزیر گردشگری رژیم اسرائیل چند روزی را در عربستان سعودی به سر برد و از آنجا به طور مستقیم با شماری از رسانه‌های عبری زبان هم به گفت‌وگو پرداخت تا نشان دهد عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل از آنچه که در رسانه‌ها به آن پرداخته می‌شود، به ما نزدیک تر که جمعه گذشته متشر کرد، شتاب گرفتن روند عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان را شگفت آور توصیف کرد و افزود: سفر علنی وزیر گردشگری ما به عربستان سعودی و سفر قریب الوقوع وزیر ارتباطات در کنار مطرح شدن جدی احداث خط آهن نشان می‌دهند که موانع برقراری روابط (بخوانید روابط علنی) بین دو طرف به سرعت در حال برداشته شدن است و این امر می‌تواند یک تحول دراماتیک در جهان عرب محسوب شود اما با این حال نباید از خواسته عربستان در رابطه با دستیابی به برنامه هسته‌ای هم به آسانی گذشت.
این رسانه عبری زبان هم در بخشی از یادداشت خود از هزینه‌های سازش سخن گفت و در این زمینه به برنامه هسته‌ای عربستان اشاره کرد و از آن به عنوان درخواستی با محوریت امنیتی سخن به میان آورد.
معاریو در این رابطه تاکید کرد، اسرائیل از چند دهه پیش تلاش می‌کند تا از شکل‌گیری هر نوع برنامه هسته‌ای در منطقه جلوگیری به عمل آورد تا تنها طرفی باشد که در خاورمیانه از توانمندی هسته‌ای برخوردار است، اما درخواست عربستان سعودی برای دستیابی به توانمندی غنی سازی اورانیوم باعث می‌شود تا اسرائیل جایگاه منحصر به فرد خود را در منطقه و در فرایند مسابقه تسلیحات هسته‌ای از دست بدهد.
پیش از این نیز اودی آدام مدیر سابق پزوهشکده تحقیاقت هسته‌ای دیمونا اعلام کرده بود در صورت توافق بر سر انجام غنی سازی اورانیوم در عربستان، ریاض به یک دست آورد بزرگ نایل خواهد شد، اما این کار با چه بهایی تحقق خواهد یافت. به زعم کارشناسان صهیونیست، دستیابی عربستان سعودی به دانش تولید مواد غنی سازی شده باعث می‌شود تا این کشور به یک کشور هسته‌ای تبدیل شود و این امر برای اسرائیل هزینه بسیار هنگفتی در پی خواهد داشت.
نگرانی اسرائیلی‌ها از آینده عربستان
این کارشناسان بر این باورند حتی اگر نگرانی از دستیابی ساختار فعلی حاکم بر عربستان به دانش هسته‌ای وجود نداشته باشد، اما همواره این نگرانی برای تل‌آویو باقی خواهد ماند که در صورت تغییر در ساختار قدرت عربستان و حتی تغییر رژیم آن این برنامه به دست چه کسی خواهد افتاد و ساختار قدرت جدید چه نوع تعاملی با این برنامه و چه نوع روابطی با اسرائیل خواهد داشت؟
شاید همین امر هم دستیاران محمد بن سلمان را بر آن داشت تا دست به کار اعطای امتیازات بیشتری به طرف آمریکایی شوند، امتیازاتی که با چشم پوشی از تشکیل دولت مستقل فلسطینی خواسته‌ای که از زمان مطرح شدن ابتکار صلح عربستان، سه پادشاه این کشور از آن حمایت کرده بودند، آغاز شده و به تدریج ابعاد آن بیشتر و بیشتر نمایان می‌شود.
ولع ریاض در کسب موقعیت هسته ای
در این حال  ظاهرا سعودی‌ها قرار است اشانتیون‌های بیشتری را هم برای دستیابی به برنامه هسته‌ای ارائه دهند.
منبع دوم خبرگزاری رویترز که یکی از منابع منطقه‌ای است خبر داد، ریاض اعلام آمادگی کرده است تا در راستای دستیابی به تتوافق برخی از برنامه‌های مربوط به فن‌آوری هسته‌ای خود را هم نادیده بگیرد.
عربستان به طرف آمریکایی خبر داده، حاضر است ماده 123 از قانون انرژی هسته‌ای آمریکا که چارچوب همکاری صلح آمیز هسته‌ای ایالات متحده محسوب می‌شود را امضا کند، امری که تا چندی پیش ریاض حاضر به انجام آن نبود.
با توجه به اظهارات هر سه طرف تشکیل دهنده مثلث سازش از محمد بن سلمان که بر پیشبرد روزانه این روند سخن به میان آورده بود تا گفته‌های بنیامین نتانیاهو در رابطه با قوت گرفتن احتمال دستیابی به صلح تاریخی با عربستان و نیز تاکیدهای جو بایدن در رابطه با این مسئله و نیز سفر علنی اولین سفیر اسرائیلی به عربستان سعودی و حضور در کنفرانس گردشگری در ریاض، همگی دست به دست هم می‌دهند تا به این نتیجه رسیده شود که توافق خاستگاه هر سه طرف است اما صرفا در نحوه نمایش و اکران آن به نحوی که همه طرف‌ها بتوانند در آن ژست طرف برنده را به خود بگیرند، مشکلاتی باقی مانده است.