بازی وزیر در زمین رانتخواران

همدلی|  اظهارات هفته گذشته وزیر راه و شهرسازی مبنی بر اینکه با خروج فولاد و سیمان از بورس کالا، قیمت ساخت مسکن در کشور کاهش می‌یابد با موج انتقادات کارشناسان اقتصادی و حتی برخی از مسئولان دولتی ازجمله رئیس سازمان بورس روبه‌رو شد. این عده معتقدند که این تصمیم، چیزی جز گسترده کردن خوان جدیدی برای رانت‌خواران نیست.
به گزارش همدلی، سی و یکم شهریور ماه، مهرداد بذرپاش مدعی شد که قیمت مسکن و اجاره خانه، روندی نزولی را طی می‌کند، هر چند به فاصله چند روز از این اظهارات، گزارش مرکز آمار ایران نشان داد که نه فقط قیمت‌ها در بازار مسکن کاهش نیافته، بلکه همچنان در مرداد ماه و شهریور ماه، با شتابی بالاتر از میانگین نرخ تورم کشور در حال حرکت است.
بذرپاش در ادامه، علت افزایش قیمت مسکن را گرانی مصالح ساختمانی دانست و خواستار خروج سیمان و فولاد از بورس کالا شد.
برخی از تصمیم‌های از سر ناآگاهی
به فاصله چند روز پس از سخنان بذرپاش، رئیس سازمان بورس با بیان اینکه خروج سیمان و فولاد از بورس در کوتاه‌مدت به این صنایع، سهامداران و کلیت بازار ضربه می‌زند، دلایل مخالفت با پیشنهاد وزیر راه را اعلام کرد.
«مجید عشقی» در گردهمایی مدیران گروه توسعه ملی و شرکت‌های تابعه با محوریت تامین مالی و سرمایه‌گذاری گفت: گا‌هی تصمیمات از روی ناآگاهی ازجمله نرخ خوراک پتروشیمی‌ها برای بازار سرمایه مشکل‌‌آفرین است که سرانجام تصحیح اما موجب زیان سهامداران شد.
این مقام مسئول ادامه داد: تعطیلی بورس کالا در سه دهه گذشته و بحث خروج سیمان و فولاد از بورس که در چند روز گذشته مطرح شده در کوتاه‌‌مدت به این صنایع، سهامداران و کلیت بازار ضربه می‌زند. سیمان نیم درصد هزینه تمام شده ساخت و ساز را دربرمی‌گیرد و خروج آن از بورس به بهانه حل مشکلات مسکن، آدرس دادن غلط دادن است.
به گفته عشقی، تلاش برای خروج محصولات از بورس کالا به سرمایه‌‌هراسی منجر می‌شود. قبل از ورود سیمان به بورس ۷۰درصد سیمان توسط تقریبا ۲۰ نفر داد و ستد می‌شد اما حال هر کس به راحتی می‌تواند به هر میزان از بورس کالا سیمان بخرد و انحصاری در این زمینه وجود ندارد.
برخی از مقامات با شفافیت مخالف هستند
«مهدی مددی» از فعالان بازار سرمایه نیز درباره اظهارات وزیر راه و حجم اخبار تولیدی در برخی از رسانه‌ها علیه بورس کالا گفت: برخی با هر چیزی که باعث شفافیت باشد، مخالف هستند.
وی ادامه داد: پس از سخنان بذرپاش، به یک‌باره یکی از خبرگزاری‌ها در چند ساعت به تولید حجم انبوهی از مثلا تحلیل‌ها علیه بورس کالا اقدام کرد که نشان می‌دهد، سناریویی پشت این قضیه بوده است. نمی‌دانم چرا برخی با مظاهر شفافیت مخالفند؛ با شفاف شدن آرای نمایندگان، با FATF، با بورس کالا و هر چیزی که باعث شفافیت باشد.
تصمیماتی در خدمت دلالی و سفته‌بازی
یک کارشناس اقتصادی هم با انتقاد از طرح خروج سیمان و فولاد از بورس کالا گفت: این تصمیمات در خدمت دلالی، سفته‌بازی و ایجاد رانت است.
«فردین آقابزرگی» در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: مشخص است که صحبت‌های برخی مسئولان در این موضوع غیر‌کارشناسی است‌ و متاسفانه نتیجه‌ای جز ایجاد رانت ندارد. تجربه نشان داده که این ایده برخلاف آنچه گفته می‌شود اولا موجب افزایش قیمت این دو کالا در میان‌مدت خواهد شد و ثانیا حتما به ایجاد رانت منجر می‌شود. مصداق کامل این موضوع ممنوعیت معاملات آتی سکه در بورس کالا است. زمانی با استدلال‌های مشابه ادعا کردند که این معاملات در بورس علت اصلی گرانی سکه است، خب این معاملات را ممنوع کردند. سکه ارزان شد؟ هر چقدر بازار را محدود و منحصر کنید رانت و اختلال در بازار بیشتر می‌شود.
وی گفت: متاسفانه این تصمیمات در خدمت دلالی، سفته‌بازی و ایجاد رانت است. این راهکارها همان آزمون و خطا‌های سابق و تجربه‌های شکست‌خورده گذشته هستند که به نام رونمایی از راهکارهای جدید در نهایت آسیب‌های تازه‌ای پدید می‌آورند.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه اظهار داشت: هیچ جای دنیا چنین تفکری وجود ندارد که بازار را از یک فضای شفاف، متشکل، تجربه شده و قانونمند خارج کنند و انتظار داشته باشند در فضای جدید بتوان شفافیت و نتایج مثبتی رقم زد. هیچ تجربه موفق مشابهی در داخل یا از خارج کشور در این خصوص وجود ندارد.
وی گفت: برخی با وجود علم و آگاهی نسبت به نادرست بودن چنین تصمیماتی، باز هم این اشتباهات را تکرار می‌کنند و آحاد مردم به ناچار تاوان این تصمیم‌ها را می‌دهند.
آقابزرگی بیان کرد: اصرار بر حکمرانی نادرست اقتصادی از بزرگترین آفت‌های محیط کسب‌ و کار در کشور است. منطق خروج این کالاها از بازار رقابتی و عرضه انحصاری، براساس اصول اقتصادی غلط است. در فضای انحصاری، دولت که تجربه موفقی در نظارت بر بازار در هیچ زمینه‌ای نداشته می‌خواهد چگونه قیمت‌گذاری کند؟ چطور می‌خواهد بر سراسر زنجیره توزیع نظارت کند؟
وی ادامه داد: الان نرخ تعزیراتی شکر ۲۳هزار تومن است. شما در بازار در دست مصرف‌کننده اصلا این قیمت را نمی‌بینید و کالا با قیمت به مراتب بیشتری به دست مصرف‌کننده می‌رسد. باید توجه کرد که قیمت در بازار کشف می‌شود. نمی‌شود دستوری گفت دلار یا فولاد بیاید پایین و بعد مسأله حل شود.
آقابزرگی گفت: در این طرح دولت می‌خواهد میلگرد فلان شماره را ۱۸هزارتومان بفروشد. این ۱۸هزار تومان را دلال می‌خرد و بعد با همان قیمت واقعی ۴۰هزار تومانی به دست مصرف‌کننده واقعی می‌رساند. نهایتا هم دولت می‌گوید من این کالا را به ۱۸هزار تومان رساندم اما واقعیت چیز دیگری است. نتیجه قیمت‌گذاری دستوری، چیزی مثل ۱۵۰هزار میلیارد تومان زیان انباشته خودرو است. در فولاد مبارکه قیمت‌گذاری دستوری ۹۲هزار میلیارد تومان زیان رقم زده است، این اقدامات صرفا آرایش اعداد و آمارسازی است، هیچ فضایی به جز بازار متشکل نمی‌تواند قیمت را کشف کند.
بازیگردانی رانت‌خواران در پشت‌صحنه
در همین زمینه یک کارشناس بازار سرمایه گفت: کمبودی در بازار سیمان و فولاد وجود ندارد و طرح خروج سیمان و فولاد از بورس، خواست رانت‌خواران است چراکه آنها تمایل زیادی به بازگشت سیستم حواله‌ای برای تامین منافع خودشان دارند.
«همایون دارابی» در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره اینکه آنالیز دقیق بهای تمام‌شده ساخت مسکن حاکی از سهم اندک سیمان و فولاد در بهای تمام‌شده است، اظهار کرد: بخش عمده بهای تمام‌شده ساخت مسکن، ناشی از زمین، عوارض و عدم‌دسترسی‌هاست.
وی عنوان کرد: دولت‌ها همواره به دنبال خروج برخی محصول‌ها از بورس کالا بوده‌اند. در دولت نخست آقای روحانی، «نعمت‌زاده» وزیر وقت صمت به دنبال خروج محصول‌های پتروشیمی از بورس کالا بود. بعد از آن، بحث خروج ورق‌های فولادی و در دولت فعلی موضوع سیمان و فولاد از بورس کالا مطرح است. البته در هیچ برهه‌ای به دلیل نداشتن دلیل منطقی و کارشناسی، آن گروه‌ها موفق به خروج محصولات از بورس نشدند.
وی تصریح کرد: این مسائل در حالی مطرح می‌شود که می‌دانیم طرح این ادعاها، خواست رانت‌خواران است. بد نیست دو سال پیش، زمانی که سیمان هنوز وارد بورس کالا نشده بود را به یاد بیاوریم. در آن دوره کمبود بسیار شدید سیمان وجود داشت و با سیستم حواله‌ای، قیمت‌ها به شدت بالا رفته بود. از زمانی که سیمان وارد بورس کالا شد، قیمت‌ها به سمت تعادل پیش رفت و دسترسی‌ها در فضای شفاف و رقابتی قابل قبول شد و به جرات می‌توان گفت کمبودی در این زمینه وجود ندارد. برای فولاد نیز چنین شرایطی حاکم بود. تا پیش از ورد فولاد به بورس کالا، مشکل عرضه وجود داشت اما با ورود این محصول به بورس کالا کمبودها برطرف شد و بازار به تعادل رسید.
به گفته دارابی، نبود مطالعات دقیق، کارشناسی و بی‌تجربگی تعدادی از مدیران باعث طرح چنین مباحثی شده که هم به زیان اقتصاد کشور است و هم وجهه دولت را خدشه‌دار می‌کند.
حذف تورم زای سیمان و فولاد از بورس کالا
یک اقتصاددان هم در این باره گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل تصمیم وزارت راه و شهرسازی برای حذف سیمان و فولاد از بورس کالا، ترس از افزایش قیمت است اما خروج سیمان و فولاد از بورس کالا می‌تواند به افزایش تورم دامن بزند.
«حسین درودیان» در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: بورس محلی برای پیدا کردن عامل عرضه و تقاضاست و اگر نخواهیم تخصیص را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ از مسیر بازار و بورس دنبال کنیم، باید شیوه‌ای اداری را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ برای آن بیابیم. برای مثال زمانی که شما خودرو را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در بازار عرضه نمی‌کنید یا به بورس نمی‌گذارید، در یک شیوه اداری نظیر سامانه یکپارچه یا قرعه‌کشی یا شیوه‌هایی از این دست باید عرضه و تقاضا هم را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ پیدا کنند که محصول به محصول می‌تواند کار درست یا غلطی باشد.
این اقتصاددان در تشریح روند افزایش قیمت بازار آزاد در نتیجه خروج سیمان و فولاد از بورس کالا گفت: در حال حاضر هر متقاضی با داشتن شرایط خرید از بورس کالا می‌تواند نسبت به حضور در بازار و ثبت تقاضا اقدام کند اما زمانی که شما کالا را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ از بورس خارج می‌کنید، تنها عده‌ای خاص می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند و مسیر رسیدن محصول به دست مصرف‌کننده نهایی، طولانی و در نتیجه قیمت افزایش پیدا می‌کند.
بذرپاش: بورسی‌ها، فحاشی می‌کنند
در مقابل این چنین اظهاراتی، وزیر راه و شهرسازی گفت: نظر کارشناسی خود را مطرح کردم اما نمی‌دانم چرا بورسی‌ها به من و دولت توهین می‌کنند و افراد بورسی در پاسخ به اظهاراتم فحاشی می‌کنند که البته مهم نیست و اشکالی ندارد.