نمایشی از تبعید «هفت» به ناکجاآباد

همدلی| رضا نامجو: هرچند شاید چنین مقایسه‌ای دقیقاً مطابق بر آنچه در عالم واقع رخ می‌دهد، نباشد اما پر بیراه هم نیست اگر بگوییم برنامه سینمایی هفت در طول سال‌های حضورش در قاب شبکه سوم صداوسیمای کشورمان برای دوستداران و دنبال کنندگان هنر سینما شبیه به برنامه 90 برای علاقه‌مندان به فوتبال در کشورمان بود. امروز از اولین روزی که این برنامه تلویزیونی پیش روی بینندگان شبکه سه سیما قرار گرفت، بیش از 10 سال می‌گذرد و هفت هم درست شبیه به برنامه 90 همیشه با چالش‌ها و حاشیه‌های گوناگونی روبه‌رو بوده است. البته فروغی جوان بعد از گذشت مدتی از تکیه زدنش بر صندلی ریاست شبکه سه نسخه برنامه 90 را برای همیشه پیچید و در عمل عادل فردوسی پور را به شبکه ورزش برای تهیه‌کنندگی برنامه فوتبال 120 و البته برنامه 360 در پلتفرم ویژه این مجموعه در فضای مجازی تبعید کرد. برنامه تلویزیونی هفت اما برخلاف 90 فردوسی پور در طول سال‌های فعالیتش هیچ‌گاه به برنامه‌ای با اجرای یک چهره خاص تبدیل نشد و در طول سالیان گذشته افراد گوناگونی بر صندلی مجریگری آن تکیه زدند؛ از فریدون جیرانی و محمود گبرلو گرفته تا بهروز افخمی، رضا  رشیدپور و محمدحسین لطیفی. 
حالا بعد از وقفه‌ای نسبتاً طولانی و هم‌زمان با فرارسیدن چهل و یکمین دوره جشنواره فیلم فجر اخبار تازه‌ای درباره این برنامه به گوش می‌رسد؛ «هفت» که سال‌ها با تمرکز بر اخبار، حواشی و تحلیل‌های سینمایی، به برنامه‌ای قابل‌توجه در شبکه سه سیما بدل شده بود قرار است به شبکه‌ای دیگر کوچ کند؛ خبری که فعلاً در حد چند جمله باقی مانده و جزییاتی در این زمینه اعلام نشده است. البته پیش‌بینی می‌شود «هفت»ِ جدید بازهم دچار تغییرات زیادی خواهد شد و باید منتظر ساختاری جدید با اجرای چهره‌ای جدید در این برنامه باشیم. 
به نقل از ایسنا، برنامه سینمایی «هفت»، سال ۸۹ و در دوران مدیریت علی‌اصغر پورمحمدی برای نخستین بار در شبکه سه تولید شد. در آن زمان با توجه به موفقیت برنامه «نود» با اجرای عادل فردوسی‌پور در حوزه ورزش، مدیران وقت تلویزیون چنین می‌پنداشتند که باید برنامه‌های چالشی مشابه این برنامه را در حوزه‌های دیگر تسری دهند؛ چنانچه به نود فرهنگی، نود اقتصادی و نود اجتماعی هم فکر می‌کردند.
برنامه سینمایی «هفت» در آن زمان با چنین نگاهی شکل گرفت. پورمحمدی که حامی برنامه «نود» بود، درنهایت رأی به ساخت «هفت» سینمایی داد و پس‌ازاینکه این برنامه در کوران تغییر مجریان در خردادماه ۹۱ تعلیق شد، پورمحمدی هم مهرماه همان سال از تلویزیون رفت و مجید زین‌العابدین که تا همین چند روز قبل، مدیرعامل رودکی بود مسئولیت او را بر عهده گرفت. 
فریدون جیرانی از ۱۰ اردیبهشت ۸۹ تا ۲۲ اردیبهشت ۹۱ اجرای برنامه هفت را بر عهده داشت. اساساً نخستین کسی که نه‌فقط اجرا که ساخت این برنامه را به او سپردند، فریدون جیرانی بود؛ کارگردان، نویسنده و روزنامه‌نگاری پیش از آن، تجربه مجریگری در برنامه‌هایی ازجمله «دو قدم مانده به صبح» و «سی سال، سی مجموعه» را در کارنامه داشت. تنها مهره همیشگی و ثابت هفت در طول همه این سال‌ها مسعود فراستی بود که از همان ابتدا هم با شیوه خاص نقد خود کمک غیرقابل‌انکاری به هفت برای قرار گرفتن در مرکز توجهات و جلب تعداد زیادی مخاطب در بازه زمانی کوتاهی، انجام داد. جلب‌توجه مخاطبان از سوی فراستی دو دلیل عمده داشت؛ از یک‌سو شیوه فراستی از همان آغاز مبتنی بر ادبیاتی تند، تلخ و حتی گاهی توهین‌آمیز بود که برای عموم بینندگان که پیش از او نمونه‌ای در نقد سینما نظیرش سراغ نداشتند، جذابیت داشت و از سوی دیگر، درآوردن صدای عوامل ساخت فیلم‌ها، رسانه‌ها و حتی مدیران و مسئولان سینمایی حس تنفر از او را در میان این گروه‌ها افزایش می‌داد و درنهایت به بیشتر دیده شدن این برنامه کمک می‌کرد. پرونده اولین دوره ساخت هفت، بعد از حاشیه‌های ایجادشده دراین‌باره و فشار بر مدیران وقت صداوسیما با تعلیق «هفت» در خردادماه سال ۹۱ بسته شود و فریدون جیرانی در پایان این دوره جای خودش را به محمود گبرلو داد.
محمود گبرلو از ۹ تیرماه سال ۹۱ تا خرداد سه سال بعد یعنی سال 1394 در قامت مجری برنامه سینمایی هفت ظاهر شد. گبرلو (شایسته) که حالا چند سالی است اجرای نشست‌های جشنواره فیلم فجر را انجام می‌دهد اما در آن زمان همچون همین امروز، در اجرا رویه محافظه‌کارانه‌ای را در پیش گرفت و متفاوت روش اجرای او با شیوه جنجالی فریدون جیرانی، سبب شد تا نتواند رضایتمندی بینندگان را تأمین کند؛ از سوی دیگر این شیوه مجریگری هفت را از هدف ابتدایی خودش که قرار بود یک برنامه مشابه نود در حوزه فرهنگ و هنر باشد، دورتر و دورتر کرد.
هنوز یک سال از حضور محمود گبرلو به‌عنوان مجری در برنامه تلویزیونی هفت نگذشته بود که مسعود فراستی با انتقاد از رویه‌ گبرلو در «هفت»، از این برنامه خداحافظی کرد و در گفت‌وگویی با یک خبرگزاری گفت:: «در جشنواره فیلم فجر، مجری برنامه «هفت» اعلام کرد که قرار است نقد نرم برویم. من هم گفتم بفرمایید بروید، من نیستم.»
فراستی کنایه دیگری هم به گبرلو زد و گفت: «او یاد گرفته است چگونه جلوی دوربین بنشیند و لنز دوربین‌ها را به‌طرف خودش بچرخاند. امیدوارم اعتمادبه‌نفسش بیشتر شود!»در آن زمان علیرضا حائری که مدیریت اجرایی سری اول برنامه‌ سینمایی «هفت» را عهده‌دار بود، درباره‌ی رفتن مسعود فراستی از این برنامه اظهارنظر جالبی را مطرح کرده بود. او گفت: «فراستی در «هفت» نقش قهرمان منفی را بازی می‌کرد که تقابل را به اوج می‌رساند؛ نه اینکه با او چنین قرار گذاشته باشند و ملزم به این نقش باشد ولی عملاً چنین درآمد و این‌گونه انتخاب شد.»
مچری بعدی برنامه سینمایی هفت در شبکه سوم سیما شاید متحدترین نام با مسعود فراستی در طول سال‌های ساخت این برنامه بود؛ بهروز افخمی. او از ۱۰ مهرماه سال 1394 تا هفتم خردادماه سال 1395 اجرای برنامه هفت را بر عهده داشت.
حاشیه‌های برنامه هفت با رفتن گبرلو به پایان نرسید و هرچند دیگر خبری از محافظه‌کاری‌های خسته‌کننده او در این برنامه نبود اما درزمینهٔ حضور مجریان در این برنامه بعد از آن هم ثباتی رقم نخورد. با تغییر مدیران صداوسیما و تصمیم بر به حداقل رساندن برنامه‌های زنده، «هفت» هم شاهد بروز تغییراتی اساسی در پیکر خود شد و مهم‌تر از همه، دیگر یک برنامه زنده و البته آن‌قدرها جذاب نبود. این‌چنین بود که سردبیری و اجرای برنامه را به بهروز افخمی سپردند؛ او در آن زمان در توضیح اینکه چرا «هفت» زنده نماند؟ چنین اظهار کرده بود: «برنامه زنده همان برنامه بی‌طرف، گزارشگر و جنجالی است و این‌ها هیچ‌کدام کار من نیست. من مجری به آن معنا نیستم که بخواهم برنامه زنده را اداره کنم و دنبال این بگردم که طوری از مخاطب سؤال کنم که هُل شود.»
مسعود فراستی با آمدن افخمی، به برنامه هفت بازگشت و همچون گذشته مسئولیت بخش نقد برنامه را بر عهده گرفت. او پس از بازگشتش، گفت که متر و معیارش همان معیارهای قبلی است. البته با توجه به تولیدی شدن این برنامه، تأکید می‌کند که باکسی شوخی ندارد! بر این اساس شیوه اجرای متفاوت افخمی و حضور دوباره فراستی، «هفت» را از آن فضای خنثی قبلی درآورد تا اینکه در نیمه اول سال ۹۵، زمزمه تغییر در این برنامه سینمایی بار دیگر به گوش برسد و دور سوم برنامه «هفت»، تنها پس از حدود ۱۰ ماه تولید پایان یابد. بهروز افخمی هم که به گفته خودش در این برنامه دنبال شر می‌گشت و می‌توانست رکورددار ناراضی‌تراشی در تلویزیون به‌حساب آید، صندلی این برنامه را به همراه یار جنجالی‌اش مسعود فراستی ترک گفت.شاید یکی از پرحاشیه‌ترین دوران برنامه هفت، چهارمین دوره این برنامه باشد. «هفت» در این دوره عمری کوتاه‌تر داشت و حاشیه‌هایی بسیار. مدیران وقت شبکه سه تصمیم گرفتند در سال ۹۶ ویژه‌برنامه‌ای را برای سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر تولید کنند و در اقدامی متفاوت پس از کش‌وقوس‌های فراوان برای انتخاب مجری مناسب، از رضا رشیدپور که در حوزه سینما تخصصی نداشت، برای حضور در قامت مجری این برنامه دعوت کردند.
هفت در این دوره به روال پخش زنده سابق خود بازگشت. رضا رشیدپور در همان اولین قسمت سری چهارم برنامه هفت به ادای احترام به افراد قبلی در دوره‌های پیشین این برنامه پرداخت. او از فریدون جیرانی که ««هفت» ‌را پرقدرت آغاز کرد و بنیان این برنامه را بسیار مستحکم گذاشت». همچنین محمود گبرلو و «دور بودن از حاشیه‌های آزاردهنده»اش و البته بهروز افخمی و مسعود فراستی و «چالش‌هایی که باعث شدند سینما در افکار عمومی به پدیده بسیار قابل‌لمس و جذاب‌تر از همیشه تبدیل شود» یاد کرد. 
رشیدپور همچنین این مسئله را بیان کرد که گویا مهران مدیری قرار بوده اجرای سری چهارم «هفت» را بر عهده بگیرد اما درنهایت قسمت نشد که در این برنامه مقابل دوربین شبکه سه سیما بنشیند.
دو روز پس از تعارف‌های معمول برنامه اول، موج انتقادها علیه رشیدپور و اجرایش در هفت شدت گرفت و به حدی رسید که او را وادار کرد به این موج عظیم واکنش نشان بدهد و بگوید: «بعضی می‌گویند مجری بی‌سواد است؛ اینکه کاملاً مشخص است من هیچ‌وقت ادعای باسوادی نداشتم. بنابراین هشت روز را با یک مجری بی‌سواد سر کنید.» تکلیف مخاطبان با این جمله رشیدپور مشخص شد و به این صورت  کوتاه‌ترین سری هفت، دوره چهارم این برنامه لقب گرفت.
یک سال بعد بازهم در ایام جشنواره فیلم فجر، تلویزیون تصمیم به ساخت «هفت» گرفت و این بار هم به روش مرسوم گذشته؛ یعنی استفاده از یک کارگردان سینما در مقام مجریِ یک برنامه تخصصی سینمایی. به نوشته ایسنا، ۱۰ بهمن ۱۳۹۷، هم‌زمان با ایام سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر سری پنجم «هفت» با اجرای محمدحسین لطیفی از شبکه سه سیما پخش شد. در این دوره از برنامه برخلاف سری قبلی، مسعود فراستی، به برنامه بازگشت و میز نقد با حضور او به‌عنوان مجری ـ کارشناس روی آنتن رفت با این تفاوت که برنامه در هر قسمت میزبان منتقدان مهمان هم بود که موضوعات مختلف را هدایت می‌کردند. هفت با لطیفی و اجرای لطیفش دوران نسبتاً باثباتی را طی کرد. آخرین قسمت این سری، ۲۳ اسفند ۹۹ به روی آنتن رفت و تا (۶ آذر ۱۴۰۰) قسمت جدیدی از برنامه پخش نشد. اما سرانجام در همین تاریخ قسمت جدید به روی آنتن رفت و در چهلمین جشنواره فیلم فجر هم این برنامه ادامه داشت.چند روز قبل اما انتشار یک خبر عجیب درباره سری جدید برنامه سینمایی هفت، با واکنش‌های گوناگونی از سوی اهالی سینما و البته علاقه‌مندان به این هنر روبه‌رو شد. محسن برمهانی؛ معاون سیما گفت: «از ابتدا خاستگاه اصلی «هفت» شبکه نمایش بوده است و در سال‌های بعد هم در همین شبکه روی آنتن خواهد رفت».
در این میان، اینکه کوچ یا تبعید برنامه هفت از شبکه سه با این حجم از بینندگان و البته طیف سنی دنبال‌کنندگانش به شبکه نمایش چه کارکردی از منظر کیفی برای این برنامه خواهد داشت، پرسشی اساسی است که به نظر نمی‌رسد مسئولان سیما به پاسخ آن چندان اندیشیده باشند. این برنامه با آن سابقه طولانی و البته آن میزان مخاطب جدی و پیگیر اگر در شبکه تماشا با اقبال روبه‌رو نشود و البته تغییراتش به شکست بیش‌ازپیشش کمک کند، دیگر یارای برخاستن از جایش را نخواهد داشت و شبکه نمایش به مدفنش تبدیل خواهد شد.
شاید این دوره از جشنواره فیلم فجر با همه تغییرات اساسی‌اش در قیاس با ادوار قبلی تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای بینندگان تلویزیون از قاب برنامه هفت این بار از شبکه نمایش رقم بزند و در همه دوران ماندگار شود یا برعکس هم جابه‌جایی‌های صورت گرفته در پیکره جشنواره فیلم فجر و هم تغییرات برنامه هفت در شبکه پخش‌کننده و مجری آن به‌اتفاق شکستی فراموش‌نشدنی برای سینما و سیما را در پیش داشته باشد.