با وجود بارش باران، دچار خشک‌سالی هستیم

همدلی|  چند روز پیش بود که علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست به ایلنا گفت: «درباره بحث کمبود ذخایر سدها در کشور و احتمال خشک‌سالی گفت: در مورد بحث خشک‌سالی باید سازمان هواشناسی کشور که مرکز داده است پاسخگو باشد اما با توجه به اطلاعات شخصی وضعیت این گونه نیست.»
رئیس سازمان محیط زیست گفت: «ما روند خشک‌سالی در کشور داریم که باید یک تمهیداتی برای آن اندیشیده شود علم، تکنولوژی و فناوری به جای رسیده که می‌تواند خیلی از مسائل را حل کند. بحث مدیریت منابع آب کشور باید به صورت جامع انجام شود، یعنی نباید به صورت روزمره مدیریت آب کشور را انجام دهیم بلکه به صورت جامع و در قالب یک طرح کلی باید این اتفاق بیفتد.»
به بهانه بررسی وضعیت خشک‌سالی با احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشک‌سالی و مدیریت بحران هواشناسی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
وظیفه درباره این ماجرا می‌گوید: «کلا وضعیت خشک‌سالی در تمام دنیا روند افزایشی داشته است و این ماجرا تنها به کشور ما ارتباطی ندارد. حدود ۳۰ سال پیش خشک‌سالی و ترسالی‌ با نوساناتی همراه بود. با افزایش گرمایش جهانی، رفته رفته روند خشک‌سالی در دنیا افزایش پیدا کرد و سال‌های خشک افزایش پیدا کرده است، از طرفی شدت خشکسالی‌ها تشدید پیدا کرده و گستردگی خشکسالی‌ها هم افزایش پیدا کرده است.»
او ادامه داد: «بنابراین می‌توانیم بگوییم خشک‌سالی یک پدیده خزنده‌ای است که به تدریج وارد می‌شود و وقتی هم وارد می‌شود، بسیار خسارت‌بار است چون فراگیری بالایی دارد و همه بخش‌های جامعه را درگیر خودش می‌کند و بنابراین باعث افت درآمد کشاورز و ازبین رفتن یا کاهش شدید منابع آبی و کاهش محصولات کشاورزی در جوامع می‌شود و در نهایت با تمام نابسامانی‌هایی ایجاد می‌شود باعث کاهش شدید دسترسی به آب در جوامع می‌شود و در نهایت با تمام این شرایط باعث مهاجرت اقلیمی می‌شود.»
وظیفه در این‌باره توضیح می‌دهد: «امسال می‌شود سومین سالی که در کشور ما خشک‌سالی حاکم است، سال آبی ۹۹،۱۴۰۰ و ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ و ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ که الان درون آن هستیم، یعنی از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا پایان شهریور ۱۴۰۲ سال آبی ۱۴۰۲ به حساب می‌آید. به خصوص مناطق شمالی کشور در شرایط خشک‌سالی شدید به سر می‌برند.»
او درباره ورود توده هوایی به کشور و تاثیر آن روی خشک‌سالی می‌گوید: «نکته این است که الان نگفتیم بارش باران نداریم، بارش باران داریم اما دچار خشک‌سالی هستیم. خشک‌سالی تعریف دارد؛ اگر در یک ماه و در منطقه‌ای بارش باران کم‌تر از همان میزان در بلندمدت باشد. به طور مثال در منطقه‌ای در یک ماه ۲۰ میلی متر باران می‌بارد بعد میانگین می‌گیرند در موقعیتی مشابه اگر بارش باران ۱۵ میلی‌ متر باشد، از نظر هواشناسی دوره خشک یا خشک‌سالی به حساب می‌آید. حالا نکته این است خشک‌سالی شدت دارد، ممکن است به جای ۱۵ میلی‌متر ۱۰ میلی‌متر باشد، اگر این یک ماه افزایش پیدا کند و به سه ماه برسد، این ماجرا در محیط ظاهر می‌شود و روی کشاورزی تاثیر می‌گذارد، اگر در سرما باشد می‌تواند سرمازدگی ایجاد کند، در بهار رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بنابراین نامش خسارت کشاورزی است. حالا اگر این رویه طولانی‌تر شود و به شش ماه یا بیشتر برسد، آرام آرام کم بارشی در حوزه‌های آبی نمایان می‌شود.»
او درباره تاثیر خشک‌سالی بر حوزه آبی کشور می‌گوید: «آب رودخانه‌ها آرام آرام کاهش پیدا می‌کند و در حالت شدید اغلب رودخانه‌ها خشک می‌شود و آب پشت سدها از بین می‌رود یا کاهش پیدا می‌کند، مثل سد اکباتان در همدان که کاملا خشک شده، سد کرخه که 15 درصد آب دارد، یا مجموع سدهای تهران که در حال حاضر همه آن‌ها را جمع کنیم 14 درصد آب دارند و 10 درصد از همان میزان هم لجن است و فقط 4تا 5 درصد قابلیت استفاده دارد. این وضعیت به این خاطر رخ داده که ما وارد سومین سال خشک‌سالی شده‌ایم. بارندگی ما در سال گذشته 160 میلی‌متر بود ولی بارش متوسط کشور205 میلی‌متر است و در واقع 75 میلی متر کم‌تر از نرم بازار است.»
او درباره تاثیر فرسایش خاک روی خشک‌سالی می‌گوید: «هم آب هم خاک عناصر مهمی هستند؛ هم برای کشاورزی هم منابع آبی. وقتی زمین خشک می‌شود سیلاب‌هایی که رخ می‌دهند، بخاطر همین فرسایش است و زمین خشک توانایی ذخیره آب را ندارد و تمام منابع را به هدر می‌دهد.»
او درباره تکنولوژی‌هایی که می‌توان با آن مسائل خشک‌سالی را حل کرد می‌گوید: « ما نمی‌توانیم خشک‌سالی را از بین ببریم اما می‌توانیم اثر آن را کم کنیم یعنی ما نمی‌توانیم باران خلق کنیم، ولی می‌توانیم یک کاری انجام دهیم که منابع آبی را ذخیره کنیم، که اگر باران نیامد و خشک‌سالی حادث شد بتوانیم از آن منابع استفاده کنیم و آسیب کم‌تری ببینیم این کاری است که حتی کشورهای عربی هم انجام می‌دهند. عمان، بحرین، کویت، عربستان و... در زمین خشک و لم‌یزرعی هستند اما با استفاده از تکنولوژی‌های درست این آب را ذخیره می‌کنند و وارد حوزه‌هایی شدند که از منظر کشاورزی آب بر نیستند. البته بحث تحریم‌ها اینجا وجود دارد و ما نگران امنیت غذایی‌مان هستیم.»