سریع‌ترین پروژه شهرسازی ایران در ۸۶سال قبل

ساختمان شهربانی ارومیه یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی و شاخص شهر بوده که در سال ۱۳۱۶ بدون هیچ سازه فلزی ساخته شده است. 
بنای تاریخی موسوم به ساختمان شهربانی ارومیه، از جمله معدود ابنیه تاریخی وسیع و بزرگ درون‌شهری است که بعد از سپری شدن ۸۶سال از ساخت آن، همچنان با کم‌ترین تغییرات و الحاقات ممکن پابرجاست و یکی از جاذبه‌های بصری و گردشگری شهر به حساب می‌‌آید. 
تاریخ ساخت آن به اوایل دوره پهلوی اول برمی‌گردد؛ دوره‌ای که معماری و شهرسازی در ایران با تلفیق معماری اروپایی و باستان‌گرایی ایرانی رونق گرفت و به وحدت رویه‌ای در سراسر کشور برای ساخت‌وساز و توسعه شهرها بدل شد. در ادامه پروسه تجددگرایی و نوسازی شهری، در سال ۱۳۱۵ زمینی به مساحت دو هزار و ۳۲۸مترمربع در مکانی از ارومیه که به میدان ایالت معروف شد توسط دولت وقت خریداری شد و عملیات ساخت‌وساز آن با زیربنای حدود یک هزار و ۸۰۰مترمربع در یک سال بعد به پایان رسید که یکی از سریع‌ترین پروژه‌های ساخت‌وساز شهری با امکانات و تجهیزات زمان خود بود. ساختمان شهربانی ارومیه در دو طبقه و به شکل منحنی است، پلان و نقشه کلی آن شبیه عقاب طراحی شده که برگرفته از سبک معماری مهندسان آلمانی است که شیوه رایج معماری زمان خویش بود.پیکربندی اصلی بنا، آجری است و در پایه دیوارها سنگ به کار رفته و با ملات شفته آهک سرهم‌بندی و تحکیم شده، هیچ سازه فلزی در آن به کار نرفته و سقف‌ها و بام آن با الوارهای چوب و شیروانی اسکلت‌بندی شده است. ظاهر بنا ساده و زیباست، نمای کلی ساختمان به سمت یکی از می‌ادین اصلی شهر قرار دارد، ورودی اصلی آن در مرکز بنا واقع شده که با یک درب چوبی بزرگ و دو ستون گچی بلند در مقابل و بالکنی در بالای آن خودنمایی می‌‌کند. این ویژگی به همراه ردیف پنجره‌های متعدد چوبی هم‌اندازه و همسان در طرفین وردوی اصلی، زیبایی بصری خاصی برای بیننده به همراه دارد. با ورود به داخل بنا از درب اصلی، راه‌رویی در دو سمت راست و چپ مسیر دسترسی به اتاق‌ها را نشان می‌‌دهد که ابعاد و فضای آن‌ها نیز در هر دو سمت یکسان است. اتاق‌ها و فضاهای کاربری بنا، همگی در یک سمت راهرو قرار دارند و سمت دیگر راهروها رو به حیاط است، دیوار اتاق‌ها ضخیم است به‌گونه‌ای که اندازه آنها در فضای داخلی ۸۰سانتی‌متر بوده و طبقه فوقانی نیز به همین منوال دارای فضاها و اتاق‌های یکسان است. کاربری اولیه برای این پروژه نظامی بود و محل اصلی نیروی ستادی شهربانی ارومیه به شمار می‌‌رفت، این کاربری همچنان پابرجا ماند و در سال‌های بعد از انقلاب نیز مقر ستاد نیروی انتظامی شهر و استان بود. ساختمان شهربانی ارومیه در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و درسال ۱۳۸۵ خریداری و به تملک سازمان میراث‌فرهنگی درآمد.