پیامدهای اجتماعی نهضت ملی مسکن

همدلی| مهرداد بذرپاش، وزیر تازه‌نفس راه و شهرسازی، پیشنهادهایی برای خانه‌دار شدن افراد ارائه داد و گفت: «دو راه‌برد توسعه افقی و الحاق زمین‌ها به محدوده شهرها و مقابله با احتکار زمین توسط دستگاه‌های دولتی از محورهای مهم عرضه زمین است. طبق ماده ۱۰ قانون جهش تولید مسکن، ۸۱۰۰ هکتار زمین مازاد دستگاه‌های دولتی شناسایی شده است که بایستی به انتقال اسناد اراضی مازاد دولتی شناسایی شده به سازمان ملی زمین و مسکن اقدام کنند ولی طبق گفته معاون حقوقی این سازمان تاکنون ۳ هزار و ۷۰۰ هکتار زمین، یعنی کم‌تر از نصف مقدار معین، برای انتقال و اخذ سند در برنامه قرار دارد.»
پیش از بذرپاش، رستم قاسمی، وزیر مستعفی راه و شهرسازی نیز همین ایده را در شهریور سال ۱۴۰۱ و پیرامون اولویت اول طرح نهضت ملی مطرح کرد و از واگذاری خانه‌های ویلایی تک واحدی در استان‌هایی که زمین برای ساخت مسکن وجود دارد، خبر داد. به گفته او اولویت اول در طرح نهضت ملی مسکن واگذاری ویلایی تک‌واحدی به مردم در استان‌هایی بود که زمین دارند.بذرپاش در حاشیه نشست صبح دیروز(دوشنبه) کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: «در نشست امروز گزارشی از آخرین اقدامات قانون جهش تولید مسکن شامل بخش‌های مختلف مالی تأمین زمین عملیات ساخت تأمین اعضای محترم کمیسیون شد تا در جریان آخرین اتفاقات قرار بگیرند.»
وی در ادامه اظهار کرد: «تا امروز بیش‌از ۲۴ هزار هکتار زمین برای این طرح آماده شده که زمین حدود یک میلیون مسکن آماده شده‌است و در بخش‌های مختلف، تقدیم مردم عزیز می‌شود. طبق ۶ سیاستی که در دستور کار ما در حوزه مسکن است در حال پیگیری کارها هستیم.»
بذرپاش ادامه داد: «بخشی در شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر و بخش دوم در شهرهای زیر ۵۰ هزار نفر است که تحویل زمین با الصاق تسهیلاتی، به مردم و متقاضیان ارائه خواهد شد،‌ در حدود ۳۰۰ شهر آغاز شده‌است و شهرهای جدید نیز در حال اضافه شدن به این گردونه است. این  سیاست قطعی ماست که ان‌شاءالله تا حداکثر یک‌سال آینده، ۵۰۰ هزار زمین مسکن تقدیم متقاضیان شود.»
بذرپاش در خصوص وعده تحویل یک میلیون مسکن طی یک سال آینده تصریح کرد: ما همین الان تحویل زمین را آغاز کرده‌ایم و فرایند واگذاری بسیاری از مسکن‌ها نیز از یک ماه آینده، اجرا خواهد شد. بخشی از مسکن‌ها نیز مربوط به مسکن مهر سابق بود که از ۰ تا ۹۳ درصد پیشرفت داشته‌ایم و این هم از طریق صندوق ملی مسکن که طبق قانون در اختیار وزارت راه و شهرسازی است، با اولویت مسکن‌هایی که بالای ۶۰ درصد پیشرفت داشته‌اند در اولویت تحویل به متقاضیان قرار گرفته است.»
 صحبت‌های بذرپاش و نتایج منفی‌اش
این ماجرا قطعا تبعات و نتایج منفی هم دارد. کوروش محمدی، جامعه‌شناس این مسئله را بررسی می‌کند و می‌گوید: «هیچ ایرادی ندارد که به سمت افقی کردن شهرها برویم اما چون ساختارهای مدیریتی با مشکل مواجه است باعث می‌شود ما خیلی زود فضای منطقی در توزیع مسکن را از دست بدهیم و تبدیل به یک بنگاهی برای توسعه فضاهای حاشیه‌نشینی بشویم. همین الان خیلی از افراد هستند که زمین‌های اطراف شهرها را با کم‌ترین قیمت می‌خرند و به موقع با بیشترین قیمت می‌فروشند. چرا؟ چون آن‌ها رانت اطلاعاتی دارند، یعنی می‌دانند این پروژه در کجا قرار است انجام شود و آن‌ها را خریداری می‌کنند.» او ادامه می‌دهد: «چون هیچ ساختار مدیریتی برای این برنامه وجود ندارد چنین اتفاق‌هایی پیش می‌آید. ما در توسعه شهری یک سری اصول و ضوابط داریم، از جمله توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات، مادامی که ما این عدالت اجتماعی را در ساخت شهرها رعایت کنیم، آن وقت شهرها با فواصل طبقاتی نجومی شکل نمی‌گیرند و نمی‌گوییم تفاوت قسمت خانه در شمال شهر تهران با جنوب شهر تهران حداقل 100 میلیون تومان در هر یک متر مربع است. این یعنی متناسب با فضای شمال شهر تهران امکانات آموزشی و رفاهی بیشتری وجود دارد و به افرادی که در جنوب زندگی می‌کنند می‌گوییم شما توانایی خرید خانه در این منطقه را ندارید، پس از خدمات کم‌تری هم بهره‌مند شوید. خودمان این شرایط را ایجاد می‌کنیم و می‌گوییم که چرا ما نتوانستیم عدالت اجتماعی را برقرار کنیم و چرا شکاف طبقاتی داریم.»
اتفاقی که می‌افتد این است که وقتی شهرها را به سمت گران قیمت‌‌تر شدن می‌بریم، طبیعی است که افرادی قشر متوسط و ضعیف توانایی خرید خانه در شمال شهر را ندارند و ناچارند که بروند در اطراف شهرها خانه تهیه‌کنند. در اطراف شهرها خانه تهیه‌کردن همانا و اجاره کم‌تر پرداختن همانا. خانه‌های ارزان قیمت چه خانه‌هایی هستند؟ همان‌هایی که قبل‌تر به عنوان سکونت‌گاه غیررسمی در اطراف شهرها بوده و بعدها آن‌ها را به شهرها الحاق کردیم، اما الزامات توسعه را برای آن‌ها فراهم نکردیم و خدمات‌رسانی را هم برای آن‌ها انجام ندادیم. آن وقت به شمال شهر  می‌گویند اهل تهران به آن شهرهای الحاقی هم می‌گویند اهل تهران.»
او ادامه داد: «این ایده‌ای که قرار است اجرایی شود، باعث می‌شود شهرها در حریم وجود داشته باشد اما در محدوده شهر نیستند. این زمین‌ها عملا کارکرد فضای سبز و کشاورزی و ایجاد موقعیت برای کارآفرینی دارند. آن وسوسه‌ای که برای فروش این شهرها ایجاد شده باعث می‌شود که همان اتفاق رخ دهد، چون ما ساختار منسجمی برای توسعه شهرها مبتنی بر عدالت اجتماعی نداریم.»
او در پایان گفت: «این کارها را افرادی باید انجام دهند که سواد و علم کافی روی این مسئله داشته باشند که متاسفانه افرادی که الان مسئول انجام این امور هستند علم کافی روی این مسئله ندارند و برای سود بیشتر و صرفا خوشنامی در میان عوام در حال وارد کردن یک آسیب اجتماعی عظیم و ایجاد یک شکاف طبقاتی گسترده هستند.»