از مشاوره به شاه تا فعالیت در جمهوری اسلامی

 احسان نراقی متولد ۱۳۰۵بود و در طول زندگی خود مجموعه‌ نسبتا بزرگی از کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورد. در سال ۱۳۸۵ به مناسبت هشتادسالگی احسان نراقی مراسم بزرگداشتی برای او در خانه هنرمندان ایران در تهران برگزار شد. او در آنجا درباره زندگی خود توضیح داد. متن زیر سخنرانی احسان نراقی در معرفی خود در این مراسم است: «احسان نراقی هستم، از نوادگان ملا مهدی فاضل نراقی. نخستین سال‌های تحصیل را در زادگاهم کاشان گذراندم. سپس به تهران آمدم و پس از فراغت از تحصیل در دارالفنون، به کشور سوییس رفتم. من از دانشگاه ژنو در رشته‌ی جامعه‌شناسی لیسانس گرفتم و سپس برای تکمیل رساله‌ دکترای خود به تهران بازگشتم و به‌مدت نزدیک دو سال در تهران اقامت گزیدم و در نهایت با یک بورس تحصیلی موفق به اخذ دکتری جامعه‌شناسی از سوربن شدم.
به همراه دکتر غلامحسین صدیقی و دکتر علی اکبر سیاسی، مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی را در دانشگاه تهران بنیان‌گذاری کردیم و به مدت ۱۲سال به عنوان مدیر در این مؤسسه فعالیت داشتم. تحقیقی که در سال ۱۹۶۵ درباره‌ فرار مغزها از کشورهای جهان سوم به کشورهای غربی برای سازمان ملل انجام دادم، بازتاب گسترده‌ای در کشورهای جهان بویژه جهان سوم داشت. در سال ۱۳۴۹ به علت فشارهای ساواک، دعوت یونسکو را برای امور جوانان بهانه قرار دادم و کشور را به مدت شش سال ترک کردم. پس از انقلاب هم به زندان رفتم و عاقبت دادگاه انقلاب حکم برائت کامل از کلیه‌ی اتهامات را داد. من الآن ۸۰ساله‌ام و هر آن آماده‌ام که با دنیا خداحافظی کنم، چرا که ترس از مرگ برای انسانی است که هنوز به هدف‌هایش نرسیده و از سعادت و لذت محروم بوده است. من چنین وضعی ندارم. من به اغلب هدف‌هایم رسیده‌ام. هم زندگی را شناختم، هم زندان رفتم، هم آزادی را دیدم، بنابراین هیچ وحشتی از مرگ ندارم.»
این نویسنده و جامعه‌شناس ایرانی روز یکشنبه ۱۲آذر ۱۳۹۱ در ۸۶سالگی در تهران درگذشت. او به مدت ۱۶سال مشاور ویژه‌ مدیر کل سازمان یونسکو بود. از جمله کتاب‌های او این عنوان‌ها هستند: از کاخ شاه تا زندان اوین، پایان یک رویا: در نقد مارکسیسم، علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن، ترجمه‌ی آئین جوانمردی اثر هانری کوربن، مسائل و چشم اندازهای فرهنگ (مجموعه مقالات)، مارکس و سایه‌هایش (به همراه مصطفی رحیمی)، اقبال ناممکن، آن حکایت‌ها(گفتگوی هرموز کی با احسان نراقی)، آزادی (مجموعه مقالات و مصاحبه‌ها)، آنچه خود داشت، جامعه، جوانان، دانشگاه، غربت غرب، آزادی، حق و عدالت، طمع خام، اقبال ناممکن، در خشت خام، آن حکایت‌ها، در پی آن حکایت‌ها، و نظری به تحقیقات اجتماعی در ایران.