2465
جهت اشتراک در روزنامه همدلی ایمیل خود را ثبت فرمائید
همدلی از نگرانی‌ها پیرامون آ‌ب‌گیری یک سد جدیدگزارش می‌دهد
سد «چمشیر» تکرار تاریخ سد گتوند
همدلی| ستاره لطفی-کمتر از سه ماه تا آ‌ب‌گیری سد «چمشیر» گچساران باقی مانده است و نگرانی‌های محیط زیستی این سد افزایش یافته است. دغدغه‌مندان وفعالان محیط زیست می‌گویند آ‌ب‌گیری این سد تکرار سد فاجعه‌بار «گتوند» است و موجب افزایش شدید شوری آب رودخانه زهره در مناطق پایین دست سد و بروز زیان به کشاورزان این مناطق می‌شود. اما مسئولان و موافقان این سد، آن را تحول در توسعه زیرساخت های برق، کشاورزی،صنعت و گردشگری استان‌های جنوبی کشور از جمله کهگیلویه و بویراحمد،بوشهر و خوزستان می‌دانند.
گفتنی است نیروگاه و سد «چمشیر» در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر دوگنبدان در استان کهگیلویه و بویراحمد و بر روی رودخانه زهره در دست ساخت است. این سد بلندترین سد وزنی از نوع بتنی غلتکی (آر. سی. سی) ایران است با دارا بودن مخزن ۲.۳ میلیارد مکعب، دریاچه‌ای به طول ۴۸ کیلومتر و وسعت ۵۱ کیلومتر مربع است، قرار است دی‌ماه امسال آ‌ب‌گیری شود.
زمزمه‌های آ‌ب‌گیری این سد یک بار دیگر این سد را در کانون توجه قرار داده و مخالفان آ‌ب‌گیری آن را به تکاپو انداخته است و آنان معایب آن را بلندتر از هر زمان دیگر فریاد می‌زنند. همین دیروز محمد درویش، فعال شناخته شده محیط زیست در توییتی با ابراز نگرانی از آ‌ب‌گیری سد چم شیر نوشت:«آ‌ب‌گیری سد چمشیر یعنی چراغ سبز به تکرار تاریخ تلخ گتوند! سازمانان حفاظت محیط زیست این قدرت را دارد تا اجازه تکرار این فاجعه را ندهد. شجاع باشید و مصلحت‌اندیشی نکنید.»
گفتنی است سد گتوند گران‌ترین و بلندترین سد خاکی ایران است که بر روی رودخانه کارون است. احداث این سد، آب شیرین کارون را حدود 30درصد شور کرد و طبیعت خوزستان و خصوصا کشاورزی و نخل‌های این جلگه را به نابودی کشاند. تنها پس از گذشت چند روز از آ‌ب‌گیری سد، تپه نمکی که فعالان و کارشناسان محیط زیست بارها به وجود آن هشدار دادند، آب شد و وارد دریاچه سد گتوند شد. کارشناسان می‌گویند تا ۹۳ متر ضخامت لایه نمک در سد گتوند است و همه توربین‌های این سد بعلت نفوذ نمک از کار افتاده است. همیشه از سد گتوند به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه عبرت محیط زیست ایران یاد می‌شود.
چمشیر، فاجعه‌ای بدتر از گتوند
بسیاری سد چمشیر را با سد گتوند مقایسه می‌کنند و آ‌ب‌گیری آن را تکرار فاجعه سد گتوند می‌دانند. پیش‌تر حسین آخانی عضو هیئت علمی دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران در یاداشتی نوشت که سد چمشیر، فاجعه‌ای بدتر از گتوند است او گفته: «سد چمشیر بدترین و خطرناک‌ترین جای‌گزینی را داشته است. ۷۰ درصد مخزن سد در سازند گچی-نمکی گچساران است. مخزن سد پر بود از گیاهان ژیپسوفیت و تعداد زیادی فروچاله‌های گچی که بعضی از آنها عمق زیادی داشتند».
سال گذشته نیز دکتر جهانشیر محمدزاده هابیلی؛ متخصص حوزه آب در شانزدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران که در دانشگاه شیراز برگزار شد سه مشکل را در مورد سد چم شیر برشمرد. وی در این همایش گفت: «اولین مشکل این سد مربوط به پایین بودن کیفیت آب ورودی به مخزن سد است، زیرا به دلیل وجود منابع شور کننده متعدد در حوضه آب‌ریز بالادست سد، شوری آب رودخانه زهره در محل سد زیاد است؛ با توجه به داده های موجود، متوسط شوری آب رودخانه زهره در محل سد بیش از ۲۰۰۰ میکروموس بر سانتیمتر است.
مشکل دوم این سد مربوط به قرار گرفتن ۷۰ درصد از مساحت مخزن سد بر روی سازند گچساران است که با توجه به اینکه گچ یکی از واحدهای اصلی تشکیل دهنده سازند گچساران است و قدرت انحلال‌پذیری آن در آب زیاد است، انحلال گچ باعث تشدید شوری آب ذخیره شده در مخزن سد می‌شود. مشکل سوم این سد نیز مربوط به تشدید شوری توسط پدیده تبخیر از سطح آزاد آب مخزن سد است، زیرا به دلیل قرارگیری مخزن سد چمشیر در یک ناحیه گرم و خشک، تبخیر از سطح آب مخزن سد زیاد بوده و می تواند تا بیش از ۱۰ درصد شوری آب ذخیره شده در مخزن سد را زیاد کند.»
دولت مصمم است سد چمشیر را افتتاح کند
اکنون که آ‌ب‌گیری سد چمشیر به سر خط خبرها بازگشته است مخالفان و موافقان آن این موضوع را مورد توجه قرار داده و از آن سخن می‌گویند. مخالفان سد چمشیر از جنبه زیست محیطی به موضوع نگاه کرده و می‌گویند به دلیل سازندهای منطقه و شوری آب احتمال تکرار تجربه تلخ سد گتوند پس از آ‌ب‌گیری سد چمشیر وجود دارد و نسبت به آینده این سد هشدار می دهند.
اما موافقان با اشاره به اینکه برای احداث این سد بیش از ۲۰ سال پژوهش‌های کارشناسی از سوی محققان دانشگاه های بزرگ کشور انجام شده تاکید می‌کنند که بررسی‌ها نشان می‌دهد که نه تنها گنبد نمکی بلکه حتی بیرون زدگی نمک هم در آب این منطقه وجود ندارد. اما مخالفان تجربه پژوهش‌های سد گتوند را یادآور می‌شوند که بعد از آ‌ب‌گیری این سد اشتباه از آب درآمد. آنها همچنین با استناد به تجربه دیگر سدهای گچساران مانند کوثر که میزان شوری آب پس از آ‌ب‌گیری افزایش یافت نسبت به انجام تحقیقات بیشتر تاکید می‌کنند.
با تمام مخالفت‌ها اما دولت مصمم است این سد رادر زمستان امسال افتتاح کند. همین چند روز پیش محمد جوانبخت، معاون آب و آبفای وزارت نیرو که به تازگی برای بازدید از روند احداث سد چمشیر به گچساران سفر کرده بود گفت:«عملیات اجرایی احداث چمشیر پیشرفت ۹۳درصدی دارد و انتظار می‌رود این طرح در دی‌ماه سال جاری آ‌ب‌گیری سد شود.»
نگاهی به حوضه آب‌ریز
سد چمشیر بر روی رودخانه زهره در حال احداث است. رودخانه زهره بر اساس شهرها و دشت‌هایی که در مسیر خود از نزدیکی آنان می‌گذرد به نام‌ها مختلفی مثل اردکان، شش پیر، فهلیان و زیدون نامگذاری شده اما نام رسمی آن رودخانه زهره و بر اساس آخرین شهری که از آن می‌گذرد و به دریا می‌ریزد رودخانه هندیجان نیز نامیده می‌شود.
این رودخانه از دو رود فهلیان و تنگ شیو در شهرستان ممسنی در استان فارس و خیرآباد در منطقه دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد.رودخانه زهره یا هندیجان با طول تقریبی حدود ۴۷۵ کیلومتر در سه استان فارس ،کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان جریان دارد.