پیشنهاد خاتمی؛خود اصلاحی نظام

همدلی| در میان اعتراضات و مشکلات مختلفی که گریبان گیر کشور شده است اصلاح طلبان تلاش‌های خود را برای یافتن راه حلی ادامه می‌دهند. هرچند که بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند این جبهه سیاسی نه تنها از اعتبار اجتماعی سابق خود برخوردار نیست بلکه توانایی چانه‌زنی در سطوح بالای قدرت را هم ندارد. اما به‌هرحال گزارش‌ها نشان می دهد که شخصیت‌های مختلفی از اصلاح‌طلبان پی‌گیر چانه‌زنی برای حل مشکلات هستند در این میان سید محمدخاتمی که مدت‌ها بود سکوت اختیار کرده بود در سخنانی پیشنهادات خود را برای عبور از مشکلات کشور مطرح کرده است. 
او در بخش ابتدایی سخنان خود در میان جمعی از خیراندیشان مطلع و علاقمند به مسائل سیستان و بلوچستان به تشریح وضعیت ایران امروز پرداخت و گفت: «ایران عزیز که در طول تاریخ، تندبادهای سهمگینی را از سر گذرانده است و افتان و خیزان تاریخ پردرد و رنج و البته افتخارآمیز خود را رقم زده است این روزها حال خوشی ندارد و بدخواهان و دشمنان از بیرون و درون پیشرفت و سربلندی آن را مورد تهدید قرار داده‌اند ولی جسم مجروح و روح آزرده آن چشم به آینده بهتر دوخته است. با افسوس و درد و دریغ از آنچه این روزها بر میهن و ملت می‌گذرد و جان باختن ده‌ها انسان که در میان آنها کودک و نوجوان کم نیست و عرض تسلیت به ملت شریف به‌خصوص بازماندگان و آرزوی سلامتی برای آسیب‌دیدگان، از گزارش جامع و آسیب‌شناسانه شما بزرگواران از حوادث سیستان و بلوچستان و علل و عوامل پدیدآمدن آنها و احیاناً نمودن راه درمان و برون رفت از بحران تشکر می‌کنم و تقاضا دارم این مطالب را به اطلاع دست‌اندرکاران امور برسانید و بر مسئولان نیز فرض است که علاوه بر تحلیل‌ها و گزارش‌هایی که از مجاری رسمی می‌رسد از طریق مجاری بیطرف و خیرخواه در جریان امور قرار گیرند.»
او همچنین به حوادث سیستان و بلوچستان اشاره کرده و درباره وضعیت تنش‌های این استان اظهار کرده: «عزل یک مسئول (هرچند بسیار دیر) کار درستی بود و انتظار این است که در برخورد با کسانی که مقصرند دست کم سرعتی به خرج داده می شد که متأسفانه در برخورد با معترضان می شود. همه مسببان و برنامه‌ریزان و تخلف کنندگان مورد بازخواست و برخورد قرار گیرند. در وطن‌خواهی و نجابت مردم بزرگوار استان به‌خصوص قوم اصیل و محترم بلوچ تردیدی نیست. امری که در مقاطع مختلف بروز و ظهور کرده است و نیز محرومیت‌هایی که این استان از آن رنج می‌برد بر کسی پوشیده نیست. در حوادث اخیر نیز بر این استان جفای مضاعف رفت که لازم است هرچه زودتر مردم منطقه که هم رنج محرومیت و هم ستم اشرار را بیش از دیگران احساس و تحمل کرده‌اند مورد استمالت قرار گیرند و نیز آسیبی که به‌خصوص به لحاظ روحی و حیثیتی به این مردم رسیده است تا آنجا که ممکن است، جبران شود.»
خاتمی در بخش دیگری از سخنان خود به ریشه مشکلات کشور پرداخته و به مسئله شیوه پراشتباه نادرست حکم‌رانی تأکید کرده است. او گفته: «چنانکه بارها گفته‌ام و گفته‌اند ریشه حوادث تلخ را باید در درون جستجو کرد و آن را ناشی از سازوکار و شیوه پر اشتباه و نادرست حکم‌رانی دانست و چاره کار نیز شناخت ویژگی‌های حکم‌رانی خوب و تن دادن به آن است. حکمرانی خوب ویژگی‌هایی دارد که از جمله مهم‌ترین آنها شناخت (یا به رسمیت شناختن) حقوق ملت و رعایت آزادی‌های اساسی به‌خصوص زمینه‌سازی اعمال حق شهروندی شهروندان که اعضاء یک ملتند و ملت از گرایش‌ها، قومیت‌ها، سلیقه‌ها و حتی مذاهب تشکیل شده است و نیز تامین ثبات و امنیت کشور با حضور و کمک خود مردم که صاحب اصلی کشور و حکومتند و به‌خصوص حکم‌رانی خوب آن است که پیشران کشور به سوی توسعه همه‌جانبه توأم با عدالت باشد. وقتی این ویژگی‌ها بود حکم‌رانی خوب هم خواهد بود و هرکدام از اینها که نباشد حکم‌رانی را باید حکم‌رانی بد دانست. البته بیگانگان و بدخواهان و دشمنان عزت ملت و استقامت و پیشرفت کشور بیکار نمی‌نشینند ولی نقش و کار آنها بیشتر بهره‌برداری سوء از نارضایتی مردم و تلاش برای سوق دادن این اعتراض‌ها به سوی ناآرامی است و حتی ابزار قرار دادن خون و رنج مردم برای نیل به مقاصد شومی است که دارند.»
رئیس دولت اصلاحات که با عنوان رهبر جریان اصلاحات نیز شناخته می‌شود در بخش دیگری از سخنانش درباره حق اعتراض مردم صحبت و تأکید کرده که اعتراضات مردم باید به رسمیت شناخته شود. او گفته: «ندیدن یا انکار وضع بدی که به نام زندگی بر مردم تحمیل می‌شود نارضایتی را از بین نمی‌برد و اگر چشم اندازی به سوی بهبود اوضاع نباشد نارضایتی همراه با یأس و احیاناً به آشوب علیه آنچه هست مبدّل می‌شود. اولین گام اصلاح نه تنها به رسمیت شناختن حق اعتراض بلکه استقبال از آن است. اینکه هر اعتراضی، اغتشاش معرفی شود و برخورد خشن و سخت با آن توجیه گردد مشکل را بیشتر می‌کند. از سوی دیگر در جهان و فضایی به‌سر می بریم که وضع گریزناپذیر ارتباطات در آن زمینه بهره‌برداری سوء از نارضایتی‌ها و استفاده ابزاری از آن برای رسیدن به مقاصد شوم را آسان کرده است.»
خاتمی در موضع‌گیری رسمی مرزبندی خود را با براندازی روشن کرده است به طور شفاف در این باره توضیح داده: «براندازی نه ممکن است نه مطلوب؛ ولی ادامه‌ی وضع کنونی هر لحظه زمینه‌های فروپاشی اجتماعی را پهن‌تر و بیشتر می‌کند. کم‌هزینه‌ترین و پرفایده‌ترین راه‌کار که نتیجه آن ثبات و پیشرفت و بازسازی اعتماد از دست رفته بخش مهمی از جامعه از حکومت است، خود‌اصلاحی نظام است، هم در ساختار، هم رویکرد و هم رفتار؛ امری که همواره از سوی خیرخواهان گفته و پیشنهاد شده است ولی ظاهراً حتی نیاز به شنیده شدن آن احساس نمی‌شود چه رسد به عمل کردن آن. در حوادث اخیر آنچه چشم‌گیر است حضور زنان، جوانان و حتی نوجوانان معترض در عرصه است. نگوئیم تعداد آنها زیاد نیست بگوئیم و بدانیم که بخش بزرگی از جامعه در اصل نارضایتی با معترضان شریکند و دل بخش‌های مهمی از جامعه به‌خصوص نخبگان و انبوهی از نیروهایی که بر خشونتپرهیزی و اعتراض مدنی تاکید داشته‌اند با آن‌ها است و نمونه آن را در دانشگاه‌های کشور می‌بینیم که این بار همدلی و همراهی استادان با دانشجویان بیشتر است.»
خاتمی درباره نسل جدید هم صحبت کرده و گفته: «نسل جدید که جهان ویژه خود را دارد سرمایه بزرگ امروز و فردای ما است. اگر نمی‌خواهیم یا نمی‌توانیم تقاضاهای او را برآورده کنیم دست کم ذهنیت، امید و اعتراض او را بفهمیم. فهمیدن گام نخست تفاهم و حرکت به سوی همدلی و اقناع متقابل است.»
این سخنان خاتمی در حالی منتشر می‌شود که خبرگزاری ایلنا از رایزنی‌های شخصیت‌های اصلاح‌طلب با مقامات نظام خبر داده است. این خبرگزاری گزارش داده که از حدود یک ماه پیش برخی از شخصیت‌های اصلاح‌طلب از جمله علی باقری، حجت‌الاسلام مجید انصاری، حجت‌الاسلام سیدعبدالواحد موسوی لاری، سیدصفدر حسینی و حسین مرعشی با برخی سران کشور از جمله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور، محسنی‌اژه‌ای رئیس قوه قضائیه و دریابان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی درباره اتفاقات و اعتراضات اخیر، دیدارها و گفت‌وگوهای جداگانه‌ای داشتند و قرار است این دیدارها برای به نتیجه رسیدن مباحث مطرح شده ادامه داشته باشد. در پیگیری‌های صورت گرفته این دیدارها توسط برخی از شخصیت‌های اصلاح‌طلب به صورت تلویحی تایید شده است اما برخی به دلیل آنکه در این دیدارها حضور نداشتند و برخی هم به دلایل شخصی از اعلام جزئیات آن خودداری کردند.
اصلاح‌طلبان در گذشته هم بارها برای انجام گفت‌وگو با حاکمیت و برخی نهادها از جمله شورای نگهبان تلاش‌هایی داشتند که چندان نتایج خاصی را عاید این جریان سیاسی کشور نکرد، حالا اما به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان ترجیح داده‌اند در سکوت خبری به گفت‌وگو با سران کشور و نهادهای حاکمیتی بنشینند تا این بار به صورت جدی مطالبات مردم را با نگاه به اعتراضات اخیر و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی موجود به نتیجه مشخصی برسانند.