نگاهی به سرگذشت قلعه یزدگرد

دالاهو یکی از شهرهای بسیار زیبای ایران است که در دل کرمانشاه جای گرفته و زیبای‌های بسیاری را در خود جای داده است. یکی از زیبایی‌های این شهر قلعه یزدگرد می‌باشد که در دالاهو واقع شده است. کرمانشاه با آثار تاریخی ارزشمندی همچون طاق بستان، بیستون، معبد آناهیتا، فرهادتراش، کاروانسرای شاه‌عباسی و... است. از جمله‌ بناهای کهن استان کرمانشاه و جاهای دیدنی کرند غرب، قلعه‌ یزدگرد است که نه‌تنها به‌واسطه‌ قدمت و جغرافیای خود شهرت یافته است، بلکه افسانه‌های متعددی در مورد این بنای ایران باستان وجود دارد. قلعه یزدگرد که افسانه‌های بی‌شماری را در ذهن اهالی دالاهو نقش داده، از آنجا نام‌گذاری شد که مردمان این خطه باور کردند که یزدگرد و دخترش شهربانو که بنا به اعتقاداتی بعدها به همسری امام حسین(ع) درآمد پس از حمله اعراب در این قلعه مأمن گرفته‌اند. بر اساس اولین تحقیقات و کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، زمان ساخت این مجموعه به دوره ساسانی نسبت داده شده، اما کاوش‌های بعدی نشان داد که بسیاری از بناهای این محوطه دست‌ساخت اشکانیان است. در رابطه با قدمت قلعه یزدگرد کرمانشاه، نظریاتی بیان شده است. پس از انجام تحقیقات اولیه، باستان‌شناسان قدمت قلعه یزدگرد را به دوران ساسانیان نسبت دادند؛ اما بعد از بررسی‌های بیشتر مشخص شد تعداد زیادی از سازه‌های مجموعه قلعه، از دوران اشکانیان به‌جای مانده‌اند.
وجه تسمیه این بنا به یزدگرد باز‌‌می‌گردد. اعتقاد مردم این سرزمین بر پناه‌گیری «یزدگرد»، پادشاه ایران و دخترش شهربانو، در این قلعه‌ تاریخی است. از ویژگی‌های ارزنده و قابل‌توجه در مورد معماری مجموعه، تزیینات گچبری بسیار زیبا و شگفت‌انگیزی است که در عمارات آن انجام شده است. شاید علت این امر، دوره‌ ساخت قلعه است که به عصر حکومت اشکانیان بازمی‌گردد؛ چراکه از ویژگی‌های بارز در بناهای این دوره، استفاده از گچبری‌های فراوان است. تزیینات گچبری در بناهای مجموعه قلعه یزدگرد، در نوع خود زیبا و منحصربه‌فرد است. کارشناسان باستان‌شناسی براین باورند که گچبری‌های عمارات مجموعه‌ قلعه‌ یزدگرد کرمانشاه در مقایسه با تعداد زیادی از محوطه‌های پارتی، از تنوع بیشتری برخوردار است؛ به‌عنوان مثال، می‌توان به نقوش مختلف گچبری‌های ستون‌ها، سرستون‌ها، دیوارها و طاقچه‌ها اشاره کرد.این نقوش به نقوش گیاهی، هندسی، اساطیری، حیوانی و انسانی تقسیم‌بندی می‌شوند.