سویه‌های زنانه اعتراضات

علی نوری- درک دلایل بروز اعتراضات دو ماهه اخیر جامعه ایران نیازمند شناخت ماهیت و بسترهای اجتماعی زمینه‌ساز آن است. این دوره از اعتراضات از برخورد گشت ارشاد با یک زن آغاز شد. هرچند عوامل مهم‌تری در ادامه و گسترش اعتراضات نقش ایفا کردند، اما توجه به سرمنشا و شعار اصلی معترضان (زن، زندگی، آزادی) نشان می‌دهد که جایگاه و نقش زنان و مطالبات اجتماعی آنها اهمیت به‌سزایی دارد. زنان در دهه‌های اخیر با تلاش و کوشش فراوان توانسته‌اند جایگاه مهمی در کسب علم و دانش و توانمند‌سازی خود کسب کنند. جامعه باید متناسب با این تلاش‌ها و موفقیت‌ها، به زنان پاداش می‌داد؛ این پاداش می‌توانست به صورت ایجاد فرصت‌های اشتغال و مشارکت اجتماعی اتفاق بیفتد. در واقع ساختارهای اجتماعی نتوانسته‌اند پابه‌پای رشد زنان، تغییرات لازم را در خود ایجاد کنند و این موضوع سبب شده تا زنان نتوانند نقش خود را به خوبی ایفا کنند. به نظر می‌رسد خواسته امروز زنان جامعه ایران، امکان نقش‌آفرینی و حضور متناسب با توانمندی‌ها در جامعه است که خواسته کاملا منطقی و درستی است، اما نظام سیاسی و ساختارهای آن به دلیل درک نادرست از شرایط و تغییرات اجتماعی در عرصه داخلی و بین‌المللی، نتوانسته است در حوزه‌های مختلف زندگی اجتماعی نظیر ایجاد شغل، تامین فرصت‌های برابر و رفع موانع حضور زنان در جامعه اقدام متناسب انجام دهد و برعکس، با عملکرد نامناسب در طرح‌هایی مانند عفاف و حجاب جهت دخالت در عرصه مهم و حساس فرهنگ، ناشیانه عمل کرده است. موضوع پوشش در همه جوامع یک امر فرهنگی است؛ یعنی هر جامعه یا هر منطقه‌ای متناسب با گذشته تاریخی و آداب و رسوم خود، نوع خاصی از پوشش را برمی‌گزیند. این تفاوت در نوع پوشش را می‌توان در اقوام و مناطق مختلف جامعه ایران در بین مردان و زنان مشاهده کرد. طرح این موضوع در عرصه ملی و حکومتی و صرف بودجه و انرژی و نیرو برای آن، در کنار غفلت از مسائل بسیار مهمی مانند معیشت مردم که از وظایف اساسی حکومت است، فاصله‌ها را تشدید کرد. نگاهی گذرا به آمار میزان اشتغال زنان، تعداد زنان تحصیل‌کرده دانشگاه، قوانین نامناسب و ناعادلانه در ارتباط با زنان، دخالت‌های شدید در پوشش آن‌ها و ... بیانگر زمینه‌های نارضایتی این قشر از جامعه است. گفتنی است در کنار این بی‌عدالتی ها، نبودن مجاری قانونی و رسمی برای بیان اعتراض و فراهم نبودن بستر برای گفتگو درباره مسائل جامعه به‌طور کلی و مسائل زنان به طور خاص، زمینه‌ساز تشدید اعتراضات و تضادها گردیده و مسیرهای غیرمنطقی و خشونت بار را جایگزین روش‌های صحیح کرده است.