فشار روسیه به اوکراین برای مذاکره

همدلی| محسن رفیق: افزایش دامنه تهاجم‌های روسیه بر علیه اوکراین، آنچنان عرصه را بر دولت کی‌یف تنگ کرده است که بار دیگر اوکراین از احتمال مذاکرات به مقام‌های روسی سخن گفته است. اوکراین و روسیه از زمان آغاز جنگ دو کشور در ۲۴ فوریه، چند دور مذاکرات صلح را برگزار کردند. آخرین دور مذاکرات آنها مربوط به ۲۹ مارس در استانبول بود که بدون نتیجه به پایان رسید و مذاکرات دو طرف از آن زمان تاکنون در بن‌بست قرار گرفته است. این در شرایطی است که اواخر ماه سپتامبر، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه گفت که مسکو همچنان رویکرد باز نسبت به مذاکرات با کی‌یف دارد و از اوکراین خواست تا خصومت‌ها را متوقف کند. در آن زمان، زلنسکی گفته بود که کی‌یف آماده گفت‌وگو با مسکو است اما تنها در صورتی که رئیس‌جمهور دیگری در روسیه به قدرت برسد.
با این وجود، رئیس‌جمهور اوکراین به تازگی و در پی گمانه‌زنی رسانه‌های غربی درباره اعمال فشار دولت بایدن بر کی‌یف برای اعلام آمادگی‌اش برای گفتگو با مسکو، شرایطش را برای مذاکرات صلح با روسیه مشخص کرد. به گزارش روزنامه واشنگتن پست، دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در گفتگوهای خصوصی کی‌یف را تشویق کرده تا آمادگی خود را برای مذاکره با مسکو نشان دهد. در همین زمینه، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در بیانیه‌ای که با انتشار یک ویدیو در پیام‌رسان تلگرام منتشر کرد شرایط خود را برای مذاکرات با روسیه برشمرده و گفت: «یک بار دیگر اعلام می‌کنم که احیای تمامیت ارضی، احترام به منشور سازمان ملل، پرداخت غرامت برای تمام خسارات ناشی از جنگ، مجازات هر جنایتکار جنگی و ارائه تضمین‌ها برای عدم تکرار این کار، از شرایط کاملا قابل درک ما برای گفتگو با مقام‌های اوکراینی است.»
این در شرایطی است که پیشتر، سخنگوی کرملین گفته بود که روسیه درخصوص مذاکرات با اوکراین آماده است اما هر توافقی با کی‌یف ارزش و اعتبار چندانی ندارد زیرا می‌تواند توسط غرب فسخ شود. به گزارش راشا تودی، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین طی مصاحبه‌ای با تلویزیون روسیه عنوان کرد:«هرگونه مشارکت دیپلماتیک تک‌جانبه با اوکراین بعید است به موفقیت ختم شود زیرا تصمیم نهایی به واشنگتن بستگی دارد.»
پسکوف در ادامه این مصاحبه خاطرنشان کرد: «گفت‌وگو با کی‌یف غیرممکن است. روسیه سعی داشت تا نسبت به آنچه در ماه مارس اتفاق افتاد، با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین توافق کند اما چنین توافق‌هایی بی‌ارزش هستند زیرا فورا و به دستور بازیگرانی از خارج می‌توانند، لغو شوند.» سخنگوی کرملین به چندین دور از گفت‌وگوهایی که اواخر ماه فوریه و ماه مارس برگزار شد، اشاره کرد که این تلاش‌های دیپلماتیک نتوانست خصومت‌ها میان این دو کشور را متوقف کند. در عین حال، پسکوف گفت که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه آماده گفت‌وگو درخصوص مسئله اوکراین است. او در پایان اضافه کرد: «رئیس‌جمهور پوتین بارها گفته که نسبت به روند مذاکرات آماده است، اما نمی‌دانیم که آیا اوکراینی‌ها نیز آماده هستند یا خیر اما غرب باید نسبت به این مسئله آگاه باشد و آن را بشنود.»
در همین حال، روزنامه وال‌استریت‌ژورنال به تازگی گزارش داد که مشاور امنیت ملی آمریکا در ماه‌های اخیر یک سری تماس‌های محرمانه با دستیار ارشد رئیس‌جمهوری روسیه و دبیر شورای امنیت این کشور داشته است. این نشریه به نقل از مقام‌های آمریکایی و متحدانی که نخواستند نام‌شان فاش شود، گزارش داد که تماس‌های جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا با یوری اوشاکوف، دستیار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه با هدف کاستن از خطرات یک درگیری گسترده‌تر بر سر اوکراین و علیه استفاده از تسلیحات هسته‌ای بوده است. این روزنامه آمریکایی به نقل از مقام‌ها گزارش داد: «هدف از این اقدامات، محافظت در برابر خطر تشدید تنش و باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی و نه بحث درباره حل و فصل جنگ در اوکراین بوده است.» منابع این روزنامه به زمان دقیق انجام این تماس‌ها یا تعداد دقیق آنها اشاره‌ای نکرده‌اند. سرویس مطبوعاتی سالیوان هم هنوز واقعیت چنین مذاکراتی را تایید نکرده است.
از سوی دیگر، رئیس‌جمهوری سابق روسیه گفت که یکی از دلایل کلیدی حمله روسیه به اوکراین، تهدید کی‌یف نسبت به ازسرگیری برنامه هسته‌ای خودش بود. به گزارش ایسنا، دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر سابق روسیه و معاون کنونی شورای امنیت این کشور در مطلبی برای شبکه خبری وی‌کونتاکته نوشت: «مقامات اوکراین امروز به دلیل دست برداشتن از سلاح‌های هسته‌ای خود پس از فروپاشی شوروی به تلخی اشک می‌ریزند.» به گفته مدودف، کی‌یف سلاح‌های هسته‌ای خود را به دستور اربابان کنونی خود در واشنگتن رها کرد و تمامی رؤسای جمهوری اوکراین اذعان دارند که این کار از روی اجبار بوده است. مدودف تصریح کرد: «اوکراین آشکارا می‌گوید که حاضر است علیه روسیه از سلاح هسته‌ای استفاده کند.آنها نشانه‌های شفافی در این باره ارائه کرده‌اند، تهدید کرده‌اند که برنامه هسته‌ای خود را از  سر خواهند گرفت. این یکی از دلایل آغاز عملیات ویژه نظامی حمله روسیه به اوکراین بود.»
با این وجود بیشتر ناظران سیاسی بر این باورند که تجزیه اوکراین خلاف قواعد بین‌المللی است و همه‌پرسی در شرایط جنگی نمی‌تواند مشروعیت داشته باشد. به عقیده این صاحب‌نظران، جهان به این نیاز دارد تا این جنگ تمام شود و برای این هدف باید از فرصت گفت‌وگو بین دو کشور استفاده کرد. در همین زمینه، حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا در تحلیل خود نسبت به تداوم جنگ روسیه و اوکراین و تبعات آن در این منطقه اظهار کرد: « اوکراین اعلام کرده تا زمانی که خاک کشورش در اشغال است پای مذاکره نمی‌آید لذا تصور می‌کنم روسیه ابتکار صلح را در پیش گرفته و یک طرفه ترک مخاصمه کند تا اوکراین هم تحت فشار بیشتر برای پایان دادن جنگ با روسیه قرار گیرد. روسیه امیدوار است زمستان سخت آینده اروپا را وادار به تجدید نظر کند گرچه بعید است چنین تجدید نظری انجام شود.»
بهشتی‌پور درباره این که برخی رسانه‌های غرب از تشویق دولت آمریکا به رهبران اوکراین برای مذاکره با روسیه خبر داده اند، گفت: «ایرادی ندارد که اوکراین هم تحت فشار برای مذاکره با روسیه قرار گیرد، معتقدم هزار ساعت مذاکره برای صلح بهتر از جنگ است، اگر چنین مساله‌ای واقعیت داشته باشد کار خوبی است و به ایجاد ثبات کمک می‌کند. واقعا جهان نیاز دارد تا این جنگ تمام شود، امنیت مواد غذایی به خطر افتاده است، افزایش قیمت فسفات و کودهای شیمیایی معضلاتی را به وجود آورده و هر چه زودتر جنگ پایان یابد امنیت انرژی و انسان‌ها نیز تامین می‌شود.»
این کارشناس مسائل اوراسیا در تحلیل خود از این که برخی کشورهای ثالث تلاش دارند تا به نوعی پای ایران را به جنگ میان روسیه و اوکراین بکشانند، اظهار کرد: «بهترین موضع ایران این است که بی‌طرف مثبت باشد به این معنا که هم با روسیه و هم با اوکراین ارتباط داشته باشد و تلاش کند تا به عنوان نقش میانجی نشان داده شود» او تاکید کرد: «همچنین ایران در سیاست‌های خود معتقد است که این جنگ به زیان مردم روسیه و اوکراین است و تنها آمریکایی‌ها از آن سود می‌برند و بهتر است هر چه زودتر تمام شود. لذا فکر می‌کنم ایران برای میانجی‌گری در جهت رسیدن به راه حل منصفانه و عادلانه اعلام آمادگی کند.»