دعوت دیپلماتیک برای تغییر

همدلی|  محسن رفیق: رویکرد فعلی سیاست خارجی ایران در عرصه بین‌الملل، موازی با ادامه اعتراضات در داخل کشور، مجموعه‌ای از نگرانی‌ها را برای صاحب‌نظران سیاسی رقم زده است. این شرایط خاص، حتی باعث شده است تا برخی مسوولین نسبت به ادامه برخی سیاست‌های دولت رئیسی هشدار داده و با نگاهی منتقدانه و البته دلسوزانه، پیشنهادهایی را برای برون‌رفت از وضعیت موجود، مطرح کنند. در همین زمینه روز پیش، گروهی از دیپلمات‌های پیشین جمهوری اسلامی ایران، که سوابقی متعدد در سیاست‌ورزی‌های بین‌المللی دارند با اشاره به نمونه‌هایی مهم از تصمیم‌گیری‌های مخاطره‌آمیز ایران در عرصه جهانی، از مسوولان بلندپایه نظام خواسته‌اند تا با تجدید‌نظر در سیاست و شیوه حکمرانی، توازن در سیاست خارجی با همه دولت‌های کوچک و بزرگ و تاثیرگذار و همچنین تعامل سازنده با همه کشورهای جهان، حرکت بر اساس تامین منافع ملی را در دستور کار خود قرار دهند.این جمع از دیپلمات‌های سابق ایران طی بیانیه‌ای با اشاره به بدون نتیجه رها شدن مذاکرات هسته‌ای در کنار طرح ادعای فروش پهباد و تسلیحات موشکی ایران به روسیه در جنگ اوکراین، هشدار دادند که بازی خطرناکی برای ایران به وجود آمده است که اروپا و آمریکا را در موقعیتی قرار داده تا علاوه بر تحریم‌های جدید علیه ایران، اقدام جمهوری اسلامی را به‌عنوان نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱، در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دهند و احتمالا مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال و مجموع تحریم‌های بین المللی را باز گردانند.
در  بخش دیگری از این بیانیه که اقتصادنیوز آن را گزارش کرده، آمده است: « در مقطع کنونی، تیم جدید مذاکره کننده هسته‌ای ایران در مذاکرات احیای برجام، با وجود ماه‌ها مذاکره، هنوز نتوانسته است نتیجه ملموسی در این حوزه داشته و به دستاوردی در کاهش تحریم‌ها برسد، موضوعی که دولت را در حل مسائل و رفع مشکلات ناتوان نشان می‌دهد و باز خورد این ناتوانی را میتوان در انباشت مطالبات مردم و نارضایتی عمومی از وضعیت اقتصادی مشاهده کرد.»
این دیپلمات‌های با‌تجربه همچنین در بیانیه مشترک خود یادآور شده‌اند: «آمریکا و غرب در یک اقدام جمعی با تحریک روسیه، این کشور را به گرداب جنگ اوکراین کشانده اند. این سوال که برنده این جنگ ویران‌گر، کدام یک از طرفین منازعه خواهد بود، موضوعی قابل بحث است. اگرچه دولت ایران به لحاظ حقوقی، بی‌طرفی را نقض نکرده است، ولی سوال این‌جاست که آیا در رویکرد کنونی ایران به جنگ اوکراین، به مصالح نظام و کشور توجه کافی مبذول شده است؟ همچنین جمهوری اسلامی ایران که از دیر باز پرچمدار مبارزه با استکبار و حمایت از مردم مظلوم و سرکوب شده در اقصی نقاط جهان بوده، اکنون با این سوال از سوی افکار عمومی در داخل و خارج مواجه است که در شرایطی که مردم اوکراین مورد تجاوز قرار گرفته‌اند جایگاه اخلاقی نظام اسلامی در کجای این منازعه قراردارد؟»
این دیپلمات‌ها اشاره کرده‌اند: «ادعای اخیر مقامات اوکراینی درباره ارسال پهباد و تسلیحات موشکی از سوی ایران برای تقویت جبهه روسیه در جنگ اوکراین با واکنش‌های بی‌شمار از جمله تایید روسیه، آمریکا، دبیرکل سازمان ناتو اتحادیه اروپا و اظهارات متناقض از سوی مسئولان عالیرتبه ایرانی مواجه شده است؛ این درحالی است که مسکو رفتاری دوگانه در قبال ایران در همکاری نزدیک با عربستان سعودی، ترکیه و کشورهای عربی رقیب و یا دشمن ایران در فروش تسلیحات پیشرفته به آن‌ها و همکاری‌های نفتی و گازی در مقابل جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته که با انتظارات ایران از این کشور همخوانی ندارد. بیم آن می‌رود که جمهوری اسلامی با جهت‌گیری‌های خود در موضوع جنگ اوکراین، مرتکب اشتباهی فاحش در این برهه تاریخی شود و عزت نظام اسلامی و کرامت مردم ایران در جهان مورد خدشه قرار گیرد و آیندگان، ما را مورد قضاوت و شماتت قرار دهند.»
از منظر این نمایندگان دستگاه دیپلماسی ایران در ادوار گذشته، در حال حاضر کشور در آستانه ورود مستقیم به جنگی ناخواسته که در طرف دیگر آن، ناتو یعنی بزرگ‌ترین ائتلاف نظامی جهان قرار دارد، قرار گرفته است و این رویدادی است که به شدت نگران کننده است؛ این در حالی است که وزرای خارجه روسیه و آمریکا با یکدیگر گفت‌وگو داشته و برای کاستن از شدت تنش میان دو کشور با ایجاد یک خط تلفن اضطراری موافقت کرده‌اند.این دیپلمات‌های پیشین دستگاه سیاست خارجی کشور همچنین با اشاره به حجم مشکلات داخلی در کشور اشاره کرده‌اند: «معضلات اقتصادی، تورم، بیکاری، انفجار قیمت‌ها و کاهش ارزش پول ملی در کنار فشارهای اجتماعی و سوء مدیریت و ناکارآمدی، ناشی از رویکردهای مغایر با منافع ملی است که استمرار آن بی اعتمادی عمومی به ویژه قشر جوان را افزایش داده است؛ نسلی که آینده روشنی را پیش روی خود نمی‌بیند، اعتماد به کارگزاران و مشروعیت نظام را مورد پرسش قرار می‌دهد که لاجرم بی‌ثباتی در داخل، تضعیف سیاست خارجی و فرصت بهره‌برداری بیگانگان را فراهم می‌سازد. در مقطع کنونی، جهت‌گیری جهانی به ویژه آمریکا و اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران و در حمایت از معترضان پیش می‌رود و رسانه‌های خارجی اخبار تحولات داخلی را با بزرگ‌نمایی مورد نظرشان به‌صورت مداوم پوشش می‌دهند، که خود تبعات سنگینی علیه منافع ملی ایران در پی دارد، موضع‌گیری همزمان مقامات رسمی سیاسی آن کشورها بر شدت نگرانی از رویکرد سیاست خارجی می‌افزاید.»
آنان در پایان بیانیه خود اضافه کرده‌اند: « ما، امضاکنندگان این بیانیه، با کوله‌بار تجاربی که طی دهه‌ها در کوران حوادث در سنگر خارجی اندوخته‌ایم، خواستار تجدید نظر در سیاست و شیوه حکمرانی، توازن در سیاست خارجی با همه دولت‌های کوچک و بزرگ و تاثیرگذار، تعامل سازنده با همه کشورهای جهان به‌ویژه همسایگان، با تاکید بر محوریت منافع ملی هستیم. به باور ما تنها از این طریق است که می‌توان کشور را از گزند سختی و بحران خارج کرده و امید و نشاط و عزت و کرامت را به ملت و کشور باز گرداند و به نارضایتی و ناآرامی‌هایی که سیل بنیان‌کن مهاجرت و فرار مغزها و سرمایه‌های ملی را به همراه دارد، خاتمه داد.»
در همین حال، محمدجواد ظریف وزیرخارجه پیشین ایران نیز چندی پیش با اشاره به موضوع بر جام، در صفحه توییتری خود نوشت: « اعتدال، افراط‌گرایان را خشمگین می‌کند. ما این خشم را زمانی که برجام در سال ۲۰۱۵ متولد شد، شکست دادیم. حملات تهمت‌آمیز افراط‌گریان داخلی ادامه دارد. اکنون من و خانواده ام نیز کانون دروغ‌های بدخواهانه خارج از کشور شده ایم.» او ادامه داد: «نزدیک به ۴ دهه را صرف پایان دادن به جنگ، ترویج گفت‌وگو و مهار بحران کردم. اکنون به عنوان یک شهروند خصوصی اجازه نخواهم داد که دروغ، ارعاب و تحریم‌های بدخواهانه مسیر من را منحرف کند. گفت‌وگو بر اساس احترام متقابل و آمادگی برای گوش دادن به جای موعظه و متهم کردن، تنها راه برون رفت از مخمصه ملی فعلی ما است. به نظر می رسد مخالفان گفتگو، صرف نظر از لباس مبدل یا شعار، خشونت را ترجیح می‌دهند.»
این در شرایطی است که به گزارش ایرنا، جوسپ بورل روز جمعه در حاشیه نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو گروه هفت در آلمان، ادعا کرد: «مذاکرات در بن‌بست قرار دارد و هیچ چیز جدیدی وجود ندارد.» او ادامه دا: «باید حمایت قوی خود را از تظاهرکنندگان و به ویژه زنان در ایران، از تلاش برای جلوگیری از تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته‌ای متمایز کنیم. »