خش‌خشِ خشک پائیز

همدلی| با این‌که در روزهای اخیر موج‌‌های بارشی جسته‌گریخته به ایران سفر کرده اما سفر آنها طولانی‌مدت نخواهد بود و بادها آن‌ها را به سمت دیگری خواهند برد. از ماه‌ها پیش کارشناسان این حوزه از کم‌بارشی در پاییز گفته بودند و کشاورزان در جریان بودند. رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور می‌گوید در مدتی که از فصل پائیز گذشته باید حدود چهار میلی‌متر باران می‌بارید که فقط هشت‌دهم میلیمتر باریده است و انتظار می‌رود این کم‌بارشی همچنان نسبت به بلندمدت ادامه داشته باشد. 
یکی از واقعیت‌های نگران‌کننده‌، افزایش دما در غالب نقاط کشور است. گرم‌تر شدنی که هم باعث افزایش مصرف در حوزه‌های مختلف می‌شود و هم تبخیر سطحی آب را افزایش می‌دهد. بالابودن دما در اغلب نقاط کشور باعث می‌شود احتمال بارش برف کاهش یافته و بارش‌ها به سمت باران گرایش پیدا کند.
صادق ضیائیان، رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور گفت: «پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد بارش‌های پائیزی کمتر از نرمال باشد و تا الان هم بارش‌های خوبی نداشته‌ایم و بسیار کم بوده است. پیش‌بینی می‌شود که آبان کم‌بارشی را هم نسبت به بلندمدت داشته باشیم، البته کم‌بارشی به این معنا نیست که اصلا بارش نداشته باشیم، بلکه به این معناست که نسبت به آن میزانی که متوسط بلندمدت است بارش کمتری دریافت کنیم.»
 او درباره متوسط بلندمدت باران در فصل پائیز گفت:«معمولا ۲۵ درصد مجموع بارش یک سال را در پائیز دریافت می‌کنیم، یعنی یک‌چهارم بارش‌های یک سال در پائیز رخ می‌دهد، متوسط بلندمدت بارش‌های پائیز حدود ۶۸ میلیمتر است و پیش‌بینی ما این است که امسال کمتر از این میزان خواهد بود.»
 کاهش بارندگی همراه با افزایش دما
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی نیز میزان بارش‌های پاییزی سال آبی جدید را ۸۰ درصد کمتر از حد نرمال اعلام کرد و گفت:‌«تا کنون تنها شاهد ۰.۸ میلی‌متر بارندگی در کشور بودیم.»
احد وظیفه درباره میزان بارش‌های پاییزی تا کنون با اشاره به اینکه کمبود ۲۴ درصدی بارش‌ها در سال گذشته‌ گفت:«مهرماه سال جاری هم با کاهش مقدار متوسط بارندگی و هم با افزایش دما همراه بود.»
این کارشناس سازمان هواشناسی با بیان اینکه مهرماه امسال بارندگی در واحد سطح کمتر از حد طبیعی و دما نیز بین یک تا یک و نیم درجه بالاتر از میانگین نرمال بود،‌ افزود:«هر یک درجه افزایش دما، ۶ درصد رشد تبخیر و تعریق آب را بیشتر می‌کند، ‌بنابراین کاهش بارندگی و افزایش دما همراه با هم خشک‌سالی را تشدید کرده است.»
وظیفه خاطر نشان کرد:«تمام کشور در این سال آبی در شرایط خشک‌سالی به سر می‌برد و اثرات آن را در بخش آب کشاورزی آب شرب هم مشاهده کردیم تا جایی که شهرهایی مثل همدان و بخش‌هایی ازخوزستان با کمبود جدی آب مواجهند.»
وظیفه با تاکید بر اینکه پاییز کم‌بارشی را در پیش خواهیم داشت،‌ گفت: «اگرچه انتظار می‌رود در آبان‌ماه هم بارش‌ها کمتر از نرمال باشد و انتظار پاییز پربارشی را نداشته باشیم اما احتمال اینکه در مناطق غربی میزان بارش‌ها به نرمال یا فراتر از نرمال برسد، وجود دارد اما میزان دریافت باران در شرایط کنونی نسبت به بلند مدت بسیار نامطلوب است.»
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی خاطر نشان کرد: در حالت نرمال باید تا کنون در استان‌هایی مثل مازندران حدود ۶۰ میلی‌متر و در گیلان بیش از ۱۰۰ میلی‌متر بارش دریافت می‌شد اما میزان بارش‌ها بسیار کمتر است.
 تغییر نامطلوب الگوی بارش 
پرویز رضازاده، مشاور سازمان هواشناسی، در امور پیش‌بینی با کارشناسانی که بارشی زیر میانگین سال‌های گذشته برای پاییز پیش‌بینی می‌کنند هم نظر است. او گفت:«دو سال بود که سال آبی زراعی زیر میانگین نداشتیم اما امسال هر چه جلوتر برویم حتی تا اواخر آذرماه هم بارش خوبی در کار نخواهد بود.»
او بارش‌های نوار شمالی را کمی متفاوت‌تر از بقیه نقاط کشور اعلام کرد و گفت:«با این حال نمی‌توان منکر شد که در همین شمال کشور هم در سال‌های اخیر با پدیده‌هایی مانند کمبود آب و از بین رفتن ذخایر زیرزمینی مواجه بوده‌ایم. در زاگرس، دامنه جنوبی البرز، جنوب و جنوب شرق در کل بارش کمی خواهیم داشت.»
رضازاده همچنین گفت:«با توجه به شرایط بحرانی و گرمایش اقلیم، باران می‌تواند بیشتر و زودتر در دسترس قرار بگیرد و آب جاری بیشتری برای ما به ارمغان بیاورد اما از طرفی ذخیره ما را کم خواهد کرد.»
رضازاده در ادامه افزود:«نباید زود خوشحال یا سریع ناامید شد، باید در طول مدت سال آبی دید آورده ما چقدر خواهد بود. بارش باران در یک مقطع با مرتفع شدن نیاز آبی یک‌سال فرق دارد. این تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها زمانی ارزشمند خواهد بود که منجر به اتخاذ سیاستی درست برای هر سال آبی جدیدی قرار گیرد؛ سیاستی که در آن آب را مانند یک سرمایه ملی در اهداف و نقشه‌های توسعه در نظر بگیرد.»
از میانگین بارش‌ها و نگرانی‌هایی که هر ساله با آن دست به گریبان هستیم که بگذریم، گزاره‌ای که در اظهارات کارشناسان شنیده می شود و بیش از بقیه نگران‌کننده به‌ نظر می‌رسد افزایش میانگین دمای هوا در پاییز و زمستان است. گرم‌شدن یک درجه‌ای می‌تواند باعث کمبود رطوبت در خاک شود و کانون‌های گرد و غبار عراق، سوریه و عربستان در مجاورت ایران را فعال کند.