شبح تسلیحات غیرمتعارف برسر اروپای سرد

همدلی| محسن رفیق: پس از رای‌گیری ساختگی ماه سپتامبر ۲۰۲۲ و الحاق قلدرمآبانه مناطق خرسون، زاپوریژیا، دونتسک و لوهانسک به روسیه، تنش در جبهه اوکراین به اوج خود رسیده است. دامنه این بحران تا به آنجا بالا رفته است که ناظران سیاسی، احتمال استفاده طرف های اصلی در این جنگ از سلاح های نامتعارف در آینده‌ای نزدیک را دور از ذهن نمی دانند. حمله جدید موشکی و پهبادی روسیه به کی‌یف و گزارش های جدید که حاکی از دریافت سلاح های پیشرفته توسط اوکراین دارند نشان از یک تقابل جدید در اروپایی است که این روزها در بیم کمبود انرژی و رویارویی با زمستانی سخت، به‌سر می برد.در همین حال روز گذشته وزیر دفاع روسیه به همتای فرانسوی خود درخصوص احتمال استفاده اوکراین از بمب‌های کثیف، هشدار داد. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در گفتگوی تلفنی با سباستین لوکورنو، وزیر دفاع فرانسه تاکید کرد که اوکراین ممکن است به دنبال دست زدن به یک حمله تحریک‌آمیز با استفاده از به اصطلاح بمب‌های کثیف باشد. وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «شویگو به همکار فرانسوی خود نگرانی‌اش درباره امکان دست زدن اوکراین به حمله‌ای تحریک‌آمیز با استفاده از بمب کثیف را ابراز کرد.»در بیانیه وزارت دفاع روسیه تاکید شد: «تمرکز گفت‌وگوی تلفنی آن‌ها بر مساله اوکراین بود، در حالی که در اوکراین، وضعیت «گرایش مداومی به سمت تشدید غیرقابل کنترل دارد.» بمب کثیف، بمبی است که در آن از یک انفجار غیرهسته‌ای برای پراکندن مواد پرتوزا و آلایش هسته‌ای محیط استفاده می‌شود. اگر چه در بمب کثیف از انفجار هسته‌ای استفاده نمی‌شود، اما به دلیل آلوده کردن محیط به مواد رادیواکتیو بعضا آنها را جزو سلاح‌های هسته‌ای به حساب می‌آورند.این در شرایطی است که ولودیمیر زلنسکی در مصاحبه اخیر خود عنوان کرد که جهان باید صراحتا به روسیه اعلام کند که اگر تصمیم به استفاده از تسلیحات هسته‌ای علیه کی‌یف بگیرد، با پاسخ نظامی فوری مواجه خواهد شد. به گزارش راشا تودی، ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین در مصاحبه‌ای با سی‌بی‌سی و سی‌تی‌وی، روسیه را به استفاده از تاکتیک‌های باج‌گیری تروریستی متهم کرد و مدعی شد که مسکو فقط زبان زور می‌فهمد.رئیس‌جمهوری اوکراین، مسکو را به تهدید در مورد حمله به مراکز مهم سیاسی در اوکراین با استفاده از تسلیحات هسته‌ای متهم کرد و در عین حال خاطرنشان کرد که اگر چنین حمله‌ای رخ دهد، جهان باید پاسخ آن را بدهد. او اضافه کرد: «مهم نیست که آیا اوکراین عضوی از ائتلاف نظامی ناتو است یا خیر. هیچکس نباید همچون تروریست اجازه باج‌گیری از سایر کشورها را داشته باشد. جهان باید به روس‌ها بگوید که اگر به دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین حمله کنند، حمله‌ای به محل سکونت آن‌ها خواهد شد.» او در ادامه استدلال کرد: «اگر مسکو به کی‌یف حمله کند، یک ثانیه بعد و البته صرف‌نظر از نتایج حمله روسیه، حمله‌ای به مراکز مهم سیاسی در روسیه خواهد شد. چنین موضعی باج‌گیری نیست، بلکه نوعی دفاع از خود است و همچنین باعث توقف افرادی می‌شود که تهدیداتی را ایجاد می‌کنند.»ولودیمیر زلنسکی در ادامه مصاحبه‌اش به خبرنگاران گفت: «یک نفر می‌تواند مدت‌ها راجع‌ به انسانیت صحبت کند. کشور ما در موقعیتی قرار دارد که همسایه‌اش درکی جز زور و اجبار ندارد.» او ضمن مقصر دانستن تمامی روس‌ها به دلیل آنچه در اوکراین رخ می‌دهد، گفت: «جامعه فدراسیون روسیه باید بداند که مقامات روسی به کشور ما حمله می‌کنند. روس‌ها از یک قدرت تروریستی حمایت می‌کنند. اگر روس‌ها فشاری را علیه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه اعمال نکنند، جهان این کشور را منزوی خواهد کرد. از آنجایی که این کشور صرفا با زبان تهدید سخن می‌گوید، هیچکس حاضر به گفت‌وگو با این کشور نیست. جهان خودش باید تصمیم بگیرد که چه کسی با روسیه – که همه آن‌ها تروریست‌ هستند – گفت‌وگو کند.»زلنسکی در قسمت دیگری از اظهاراتش تاکید کرد: «روس‌ها اگر می‌خواهند مذاکره کنند، می‌توانند سرزمین‌های ما را بازگردانند. آن‌ها ابتدا باید از کشور و سرزمین ما خارج شوند و سپس ما خواهیم گفت که مذاکرات در چه فرمتی و با چه افرادی برگزار خواهد شد.» رئیس‌جمهوری اوکراین بار دیگر خاطرنشان کرد: «رفراندوم‌های برگزار شده جعلی و الحاق مناطق اوکراینی (دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوریژیا) به روسیه، به احتمال مذاکرات پایان می‌دهد. اما طبق شروط خاصی از جمله احترام به حاکمیت اوکراین، احترام به کشور و مردم و قوانین ما، مذاکره و گفت‌وگوهایی برقرار خواهد شد.»او در پایان تصریح کرد: «آیا رابطه ما با روسیه به رابطه قبل جنگ بازخواهد گشت؟ مطمئنم که بازنخواهد گشت. آن‌ها جان مردمان زیادی را گرفتند. جامعه ما آن‌ها را نخواهد بخشید. البته که این انتخاب جامعه ما خواهد بود که آیا با آن‌ها (روس‌ها) ارتباط برقرار کنند یا خیر. و هیچکسی نمی‌داند پس از این جنگ چه مدت طول خواهد کشید تا این دو کشور با یکدیگر تعامل برقرار کنند.»این اولین باری نیست که رئیس‌جمهوری اوکراین چنین درخواست‌هایی را مطرح می‌کند. او پیشتر از ناتو خواسته بود تا از طریق حملاتی پیشگیرانه علیه روسیه، این کشور را از استفاده از تسلیحات هسته‌ای بازدارد. در آن زمان، صحبت‌های او واکنش شدید مسکو را به دنبال داشت و مقامات روسی، زلنسکی را به ایجاد جنگ جهانی سوم متهم کردند. البته زلنسکی بعدا حرفش را اصلاح کرد و مدعی شد که اظهاراتش اشتباه ترجمه شده و منظور او تحریم‌های پیشگیرانه بوده، نه حملات پیشگیرانه. همچنین در ماه سپتامبر، پوتین گفت که روسیه از هر ابزاری استفاده می‌کند تا از سرزمین خود دفاع و نسبت به امنیت مردمش اطمینان خاطر حاصل کند. در عین حال، او اضافه کرد که مسکو آماده گفت‌وگو با کی‌یف است و از اوکراین می‌خواهد تا به تمامی خصومت‌ها پایان دهد و به میز مذاکره بازگردد.در همین حال، وزارت خارجه مجارستان نیز با مردود دانستن اظهارنظر اتحادیه اروپا که پایان بحران اوکراین را به شکست خوردن روسیه منوط کرد، گفت: این اتحادیه به صلح نیاز دارد، نه درگیری طولانی‌مدت. به گزارش شبکه خبری راشا تودی، ایلوا یوهانسون، کمیسیونر اتحادیه اروپا در امور داخلی اخیرا بیانیه‌های متعددی درباره خصومت‌ها ارائه کرد و بر عزم و وحدت اتحادیه اروپا برای ایستادن در کنار اوکراین تا زمانی که جنگ در این کشور طول بکشد، تاکید کرد. او همچنین تاکید کرد که برای پایان دادن به این بحران، ابتدا پوتین باید شکست بخورد.از سوی دیگر، تاماس منچر، وزیر امور خارجه مجارستان در واکنش، یوهانسون را متهم کرد که یک اظهارنظر بسیار خطرناک مطرح کرده چرا که پایان یک بحران را با یک رویداد نظامی مرتبط می‌کند. او همچنین تاکید کرد: «این موضع حامی جنگ بروکسل به منزله طولانی شدن درگیری، جنگ و رنج است. این چنین دیدگاهی به شدت خطرناک و غیرقابل قبول است.» وزیر امور خارجه مجارستان همچنین بار دیگر بر موضع کشورش تاکید کرد و گفت: «ما به صلحی سریع به جای جنگی طولانی‌تر نیاز داریم. صلح نیازمند آتش‌بس و مکالمه‌ای سریع است.»مجارستان از زمان شروع جنگ در اوکراین در اواخر فوریه ۲۰۲۲، نسبتا بی‌طرف مانده است. این کشور برخلاف بسیاری از دیگر اعضای اتحادیه اروپا از ارسال تسلیحات به کی‌یف خودداری و همواره از تحریم‌های اعمال شده توسط بروکسل علیه مسکو انتقاد کرده است. دولت بوداپست، که به شدت به سوخت روسیه وابسته است، همچنین توانست برای خود معافیت از ممنوعیت نفت روسیه در سراسر اتحادیه اروپا را مورد مذاکره قرار دهد. مسکو که بارها از کی‌یف دعوت کرده تا پای میز مذاکره بیاید، طرف اوکراینی را به تضعیف هرگونه پتانسیل برای حل و فصل مسالمت‌آمیز مناقشه متهم کرده است.در واکنشی دیگر، ژنرال بازنشسته و سرشناس ارتش آمریکا نیز گفت که آمریکا و متحدانش ممکن است مستقیماً در درگیری بین مسکو و کی‌یف مداخله کنند، حتی اگر هیچ تهدیدی علیه هیچ یک از کشورهای عضو ناتو وجود نداشته باشد. به گزارش ایسنا، ژنرال دیوید پترائوس که سابقا مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) بود، به هفته‌نامه اکسپرس فرانسه گفت که در چنین سناریویی ممکن است واشنگتن ائتلاف جدیدی از طرف‌های متمایل تشکیل دهد و از آن به جای ناتو استفاده کند.پترائوس با بیان اینکه روسیه ممکن است اقداماتی را در اوکراین انجام دهد که آنقدر تکان‌دهنده و وحشتناک باشد که باعث واکنش آمریکا و دیگر کشورها شود، گفت: «آنها ممکن است به نوعی واکنش نشان دهند، اما به عنوان یک نیروی چند ملیتی به رهبری ایالات متحده و نه به عنوان نیروی ناتو.»ژنرال پترائوس که بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان بود، معتقد است که این ائتلاف نظامی احتمالا همچنان به معاهده خود متعهد خواهد بود و تنها در صورت استناد به ماده ۵، یعنی اگر یکی از اعضای آن مورد حمله قرار گیرد، به درگیری می‌پیوندد. او همچنین گفت که مسکو علاقه‌ای به تشدید درگیری و تبدیل آن به یک جنگ جهانی ندارد. پترائوس افزود که یک درگیری گسترده‌تر «آخرین چیزی است» که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در حال حاضر به آن نیاز دارد.در اوایل ماه اکتبر، پترائوس ادعا کرد که اگر مسکو از تسلیحات هسته‌ای در اوکراین استفاده کند، ایالات متحده ممکن است تمام نیروهای روسیه در اوکراین به همراه ناوگان روسیه در دریای سیاه را از بین ببرد. روز شنبه، او روی این سخنان پافشاری کرد و گفت که واکنش واشنگتن به چنین اقدامی از سوی روسیه مستلزم چیزی بیش از اقدامات دیپلماتیک، اقتصادی و حقوقی است.در همین حال پترائوس گفت که صحبت‌های پیشین او در واقع توصیف «تنها یک مورد از گزینه‌های متعددی است که آمریکا در نظر دارد» در صورت استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای بررسی کند. به اعتقاد او استفاده از تسلیحات هسته‌ای از طرف روس‌ها «تصمیم بسیار بدی است.»این ژنرال آمریکایی همچنین گفت که هنوز فکر می‌کند روسیه هیچ کاری نمی‌تواند برای تغییر وضعیت در خط مقدم انجام دهد، وضعیتی که از نظر او برای مسکو «نامطلوب» است.